Hồng y Robert Francis Prevost, 69 tuổi, người Mỹ, cựu Bộ trưởng Bộ Giám mục, nhà truyền giáo lâu năm ở Peru, đã được Hồng y đoàn bầu làm giáo hoàng. Ngài chọn tông hiệu là Lêô XIV.
lavie.fr, Marie-Lucile Kubacki, với Laurence Desjoyaux và Aymeric Christensen, 2025-05-10
Tân Giáo hoàng Lêô XIV trên ban công Đền thờ Thánh Phêrô ngày 8 tháng 5 năm 2025. ALBERTO PIZZOLI / AFP
Hòa bình, sứ mệnh, đồng nghị, “cùng nhau”: đó là các từ ngữ nổi bật trong bài phát biểu đầu tiên của Đức Lêô XIV, người đã bước vào mật nghị một ngày trước đó dưới tên Robert Francis Prévost, vị giáo hoàng đầu tiên sinh ra tại Hoa Kỳ, ngài đã chạm vào xúc cảm giáo dân bằng sự xúc động – nước mắt trào ra trên mắt – và nụ cười tự nhiên, nhưng cũng bằng những lời nói giản dị, ấm áp và tràn đầy đức tin.
Một cuộc bầu cử diễn ra nhanh chóng chỉ trong bốn vòng bỏ phiếu, cho thấy ngài đã nhanh chóng có được sự đồng thuận. Nhưng với nhiều người công giáo trên khắp thế giới khi thấy ngài xuất hiện trên ban-công Đền thờ Thánh Phêrô ngày thứ năm 8 tháng 5, lúc 7:20 tối, thì lựa chọn này là cả một bất ngờ. Dù tên của ngài đã bắt đầu xuất hiện trong các buổi họp tiền mật nghị, nhưng ngài không ở trong số các hồng y ‘papabili’ có tiềm năng làm giáo hoàng được nhắc đến nhiều nhất.
“Chúa yêu thương tất cả mọi người”
Qua lời nói đầu tiên, qua việc chọn tông hiệu, ngài cho thấy ngài không cắt đứt với Đức Phanxicô, ngài nhắc đến Đức Phanxicô và cám ơn Đức Phanxicô rất nhiều.
Ngài nói với giáo dân tụ họp ở Quảng trường Thánh Phêrô: “Tôi xin chào anh chị em. Bình an của Chúa ở cùng anh chị em. Đây là bình an của Chúa Kitô phục sinh, một bình an vô song… Bình an đến từ Thiên Chúa, Đấng yêu thương chúng ta không điều kiện. (…) Chúa yêu thương tất cả mọi người. Cái ác sẽ không thắng thế. Tất cả chúng ta đều ở trong tay Chúa. Không sợ hãi, tất cả đoàn kết nắm tay nhau, với Thiên Chúa, chúng ta hãy tiến về phía trước: chúng ta là môn đệ của Chúa Kitô, Chúa Kitô đi trước chúng ta. Thế giới cần ánh sáng của Ngài. Nhân loại cần Ngài, Ngài là cây cầu giúp chúng ta đến được với Chúa.”
Ngài nói tiếp: “Tôi xin cám ơn tất cả các bạn hồng y đã bầu tôi làm người kế vị Thánh Phêrô và cùng bước đi với anh em trong một Giáo hội hiệp nhất, một Giáo hội luôn tìm kiếm hòa bình, công lý, luôn làm việc như những tín hữu trung thành với Chúa Giêsu Kitô, không sợ hãi để công bố Tin Mừng, để trở thành truyền giáo. Tôi là con của Thánh Augustinô, ngài đã nói: ‘Với anh em, tôi là tín hữu kitô, vì anh em, tôi là giám mục.’ Theo nghĩa này, tất cả chúng ta cùng nhau hướng về quê Thiên Chúa đã chuẩn bị cho chúng ta. (…) Chúng ta là một Giáo hội công đồng, một Giáo hội biết đi tìm hòa bình, đi tìm bác ái, luôn tìm cách gần gũi với tất cả những ai đang đau khổ.”
Một bài phát biểu kết hợp ảnh hưởng từ Đức Phanxicô – về tính công đồng, sợi dây xã hội và cởi mở –, từ Đức Bênêđíctô XVI về chiều kích tâm linh được khẳng định ngay lập tức, và từ Đức Gioan Phaolô II về tinh thần truyền giáo, lặp lại lời của ngài “Xin anh chị em đừng sợ!”
Một chủ chăn tổng hợp
Dù nằm trong đường hướng của sự liên tục, Đức Lêô XIV vẫn thể hiện cá tính riêng của ngài, ngài nhấn mạnh ngài là tu sĩ Dòng Thánh Augustinô, một tội nhân ăn năn, là tổ phụ Giáo hội, tác giả quyển sách Tự Thú. Đức Lêô xuất hiện với khăn các phép và mũ mozetta đỏ như Đức Bênêđíctô XVI và Đức Gioan-Phaolô II trước đây, Đức Phanxicô đã không mặc phẩm phục này trong lần đầu tiên ngài xuất hiện ở ban-công Đền thờ Thánh Phêrô năm 2013.
Ngài là người kín đáo, giản dị và nghiêm túc, người lắng nghe và rất khiêm tốn. Ngài mang tính đồng bộ và cân bằng. Ngài là người có tư duy tổng hợp và cởi mở với quốc tế.
Mới 69 tuổi, Giáo hoàng Lêô XIV còn trẻ, ngài có nhiều đức tính các hồng y đã đề cập trong các phiên họp chung. Vừa là nhà truyền giáo vừa là người am hiểu Giáo triều, ngài sống lâu năm ở Peru, đất nước bị rung chuyển vì tình hình chính trị bất ổn nhưng lại kế thừa nhiều nền văn hóa; Từ năm 2023, ngài là Bộ trưởng Bộ Giám mục, ngài có mặt tại Rôma và liên lạc với các Giáo hội trên khắp thế giới. Một người của địa bàn, của kỹ thuật, ngài tổng hợp giữa hai thái cực hoàn toàn ngược nhau ở Rôma.
Các hồng y bầu cho ngài – nhiều hồng y là mục tử ở những nơi tín hữu kitô chỉ là thiểu số – rõ ràng các hồng y muốn chọn một nhà truyền giáo, một người Bắc Mỹ gốc Pháp-Ý liên hệ mật thiết với giáo phận ngài đến truyền giáo. Ngài có khả năng xoa dịu căng thẳng ở Hoa Kỳ, ở Giáo triều, vốn bị lung lay dưới thời Đức Phanxicô. Một Giáo hoàng có gốc gác sâu xa, là thành quả của toàn cầu hóa, ngài thông thạo hơn sáu ngôn ngữ, ngài nói được tiếng Anh, Pháp, Ý, Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha, ngài hiểu tiếng Đức và la-tinh. Tóm lại, ngài thoải mái cả ở Vatican lẫn trên thực địa.
Giáo dân háo hức chờ ngài xuất hiện lần đầu trên loggia đã toại nguyện: “Lần đầu thấy ngài, tôi đã yêu mến ngài. Ngài đã chinh phục tôi ngay từ những lời đầu tiên, với lời kêu gọi khẩn thiết cho hòa bình và công lý. Với cảm xúc rõ ràng, đôi mắt ướt và nụ cười trẻ thơ của ngài. Tôi không nghĩ tôi vui mừng, tôi sẽ xúc động đến như vậy khi tôi thấy ngài. Tôi nghĩ đó là ‘sự phấn khích đức tin’ mà người tiền nhiệm của ngài đã nói trong thánh lễ tại Vélodrome ở Marseille. Ngọn gió Chúa Thánh Thần thổi và đánh thức hy vọng trong tôi. Và với Kinh Kính Mừng, ngài nhấn mạnh khi cầu nguyện với giáo dân ở Quảng trường, với mọi người từ khắp nơi trên thế giới… Ngài không thể kết thúc bài phát biểu của ngài hay hơn thế!”
Sự nhạy cảm với xã hội được phát triển ở Peru
Nhưng, ngoài những lời nói và cử chỉ đầu tiên, ngài là ai? Sinh ngày 14 tháng 9 năm 1955 tại Chicago, Illinois, một giáo phận năng động, thân phụ của ngài là hiệu trưởng một trường học, gốc Pháp và Ý; mẹ ngài là thủ thư, gốc Tây Ban Nha. Ngài lớn lên cùng hai anh ở vùng ngoại ô Nam Chicago. Năm 22 tuổi, ngài vào tập viện Dòng Thánh Augustinô (OSA) , ngài khấn trọn năm 26 tuổi. Một ơn gọi của tuổi trẻ nhưng đã trưởng thành.
Ngài có cử nhân toán, thạc sĩ thần học và tiến sĩ giáo luật, ngài chịu chức năm 27 tuổi và đi truyền giáo ở Peru năm 1985, khởi đầu cho một loạt các chuyến đi giữa Bắc Mỹ và Châu Mỹ Latinh. Hai năm sau, năm 1987, ngài được cử về Hoa Kỳ để phụ trách quảng bá ơn gọi và chỉ đạo các hoạt động truyền giáo. Chuyến dừng chân ở Mỹ chỉ kéo dài một năm. Ngài nhanh chóng trở về Peru để điều hành chủng viện Trujillo trong một thập kỷ. Ngài chăm sóc một giáo xứ nghèo ở ngoại ô thành phố.
Robert Francis Prevost là người có năng lực quản lý, năm 1999, ngài được bầu làm Bề trên Tỉnh dòng “Madre del Buon Consiglio” thuộc Tổng giáo phận Chicago, sau đó ngài làm Bề trên Tổng quyền Dòng Augustinô, được các anh em tín nhiệm, ngài làm thêm hai nhiệm kỳ liên tiếp. Năm 2014, ngài về lại Peru: một năm sau khi được bầu, Đức Phanxicô bổ nhiệm ngài làm giám quản tông tòa giáo phận Chiclayo, nơi ngài sẽ là giám mục một năm sau đó, rồi làm giám quản tông tòa của Callao năm 2020. Như thế ngài đã ở Châu Mỹ Latinh hơn 20 năm, phát triển sự nhạy cảm xã hội và thực sự quan tâm đến tình trạng nghèo đói của người dân.
“Thiên chức của tôi là nhà truyền giáo”
Hành trình ở Giáo triều của ngài bắt đầu năm 2023, khi Đức Phanxicô giao cho ngài chỉ đạo Bộ Giám mục tại Rôma. Vài tháng sau ngài được phong hồng y. Trong một phỏng vấn với ông Andrea Tornielli, giám đốc biên tập của Bộ Truyền thông, ngài cho biết ngài vẫn cho mình là “nhà truyền giáo”.
Ngài cho biết: “Giống như mọi tín hữu kitô, ơn gọi của tôi là truyền giáo để loan báo Tin Mừng ở bất cứ nơi nào chúng ta đến. Cuộc sống của tôi chắc chắn đã thay đổi rất nhiều: Tôi có cơ hội phục vụ Đức Thánh Cha, phục vụ Giáo hội ở Giáo triều Rôma. Đó là một sứ mệnh rất khác so với sứ mệnh đã có trước đây của tôi, nhưng đó cũng là dịp để tôi trải nghiệm một chiều kích khác trong cuộc sống, tôi luôn nói ‘xin vâng’ khi được giao nhiệm vụ. Trong tinh thần này, tôi đã kết thúc sứ mệnh của tôi ở Peru, sau tám năm rưỡi làm giám mục và gần 20 năm làm nhà truyền giáo, để bắt đầu một sứ mệnh mới tại Rôma.”
Chính lời “xin vâng” này là lời ngài nói khi Đức Phanxicô phong hồng y cho ngài tháng 9 năm 2023 – một trong những công nghị cuối cùng của cố Giáo hoàng – đã nhắc lại ngày hôm nay khi hơn 2/3 hồng y bầu ngài làm Giáo hoàng.
Nhạy cảm với sự hiệp nhất của Giáo hội
Trung thành với khái niệm giám mục, được Đức Phanxicô nêu bật “mục tử mang mùi chiên của mình”. Đức Lêô XIV nói trong cuộc phỏng vấn: “Thẩm quyền của chúng ta là thẩm quyền phục vụ, đồng hành với các linh mục, là mục tử và giáo viên. Chúng ta thường quan tâm đến việc giảng dạy giáo lý, cách sống đức tin, nhưng chúng ta quên nhiệm vụ đầu tiên của chúng ta là giảng dạy ý nghĩa của việc biết Chúa Giêsu Kitô và làm chứng sự gần gũi của chúng ta với Chúa. Điều này trên hết và quan trọng nhất: truyền đạt vẻ đẹp của đức tin, vẻ đẹp và niềm vui khi biết Chúa Giêsu.”
Trong cuộc phỏng vấn, ngài lên án những cãi vã phe phái và chia rẽ ý thức hệ đang làm chia rẽ thế giới công giáo: “Sự thiếu đoàn kết là vết thương đau đớn cho Giáo hội. Chia rẽ và tranh cãi trong Giáo hội không giúp ích gì. Giám mục chúng ta phải đặc biệt đẩy nhanh tiến trình này để hướng tới sự hiệp nhất, sự hiệp thông trong Giáo hội.”
Khẩu hiệu giám mục của ngài là “Chúng ta nên một trong Chúa Kitô, Dans Illo una unum”, khẩu hiệu được Thánh Augustinô nói trong bài giảng về Thánh vịnh 127 của ngài. Chắc chắn đây là chủ đề được nhiều hồng y họp ở Nhà nguyện Sistine quan tâm, sự hiệp nhất của Giáo hội là một trong những vấn đề chính của mật nghị năm 2025.
Dưới sự bảo trợ của Đức Lêô XIII
Một dấu hiệu khác đáng lưu ý: việc ngài chọn tông hiệu Lêô XIV nhắc đến Giáo hoàng Lêô XIII của thế kỷ 19, nói lên hình thức cân bằng giữa các khuynh hướng khác nhau trong Hồng y đoàn. Đức Lêô XIII là giáo hoàng kiên định về mặt giáo lý, ngài được biết đến với Thông điệp Tân sự Rerum novarum, thông điệp xã hội đầu tiên trong lịch sử. Dưới sự bảo trợ của ngài, Đức Lêô XIV thể hiện mong muốn lắng nghe và hiểu thời đại của mình, thời đại được đánh dấu bằng sự gia tăng bất bình đẳng toàn cầu và những đột phá công nghệ chưa từng có.
Marta An Nguyễn dịch
Đức Lêô XIV: tông du, thả các nhà báo… Một giáo hoàng thoải mái trước giới truyền thông
Ngài có một tinh thần hòa dịu tuyệt vời ở mật nghị
Huy hiệu và khẩu hiệu của Đức Lêô XIV
Chúng tôi đã gặp anh của Giáo hoàng Lêô XVI tại Rôma
Ông John Prevost: “Tôi bị choáng khi nghe tin em tôi được bầu làm Giáo hoàng”
Đức Lêô XIV cho biết ngài chọn danh hiệu này vì cuộc cách mạng trí tuệ nhân tạo
Lựa chọn giữa Hồng y Parolin và Hồng y Prevost trong mật nghị
Quang tuyến mật nghị: A.I. phân tích vị trí của các hồng y
