Vụ giám mục Michel Santier đặt ra vấn đề về tính minh bạch trong Giáo hội
Báo chí tiết lộ cựu giám mục Michel Santier của các giáo phận Créteil và Luçon từng là đối tượng của các hình thức kỷ luật năm 2021 vì các hành vi nhìn trộm trong tòa giải tội; nhiều tiếng nói được đưa ra để đòi hỏi một minh bạch hơn trong các quyết định của Giáo hội.
Giám mục Michel Santier trước Nhà thờ Đức Bà Paris, tháng 5 năm 2017. CORINNE SIMON / HANS LUCAS
lavie.fr, Marie Lucile Kubacki, 2022-10-18
Linh mục niên trưởng Jean Bondu ở Challans vùng Vendée phản ứng: “Một cú sốc, vì tất cả những điều này xa với hình ảnh chúng tôi có về ngài trong giáo phận, ngài là người rất tốt…” Linh mục Jean Bondu cũng là linh mục đại diện cho giám mục Michel Santier trong hai năm cuối ngài làm giám mục ở Luçon từ 2005 đến 2007. Phản ứng sốc liên quan đến người từ lâu là nhân vật chủ chốt trong hàng ngũ các giám mục Pháp, một nhân vật của Canh tân đặc sủng, được các linh mục dưới quyền đánh giá cao, ngài dự vào các cuộc đối thoại liên tôn và tính đồng nghị ngay cả trước khi những chuyện này trở thành thời trang…
Giám mục Michel Santier bị xử phạt vì những hành vi lạm dụng trong những năm 1990
Nhưng, dần dần chúng ta phải nghĩ đến những điều không tưởng. Các bản tin của Golias và Gia đình Kitô loan tin ngày 14 tháng 10 năm 2022, tiết lộ giám mục Michel Santier là đối tượng của các biện pháp kỷ luật Rôma ban hành vào tháng 10 năm 2021, vài tháng sau khi từ chức khỏi giáo phận Créteil, cựu giám mục phải lui về “đời sống cầu nguyện và đền tội” trong một cộng đồng tu sĩ ở giáo phận Coutances (Manche), “với một mục vụ bị giới hạn trong đời sống của cộng đồng này”.
Tất cả bắt đầu vào năm 2019, khi hai người đàn ông làm chứng, họ bị “lạm dụng thiêng liêng vì mục đích tình dục” khi đi xưng tội trong những năm 1990, khi đó Michel Santier chỉ là một linh mục đứng đầu Trường Đức tin ở Coutances, nơi đào tạo và phân định cho các thanh niên từ 18 đến 30 tuổi.
Các yếu tố làm nặng thêm việc “nhìn trộm”: công cụ hóa việc giải tội và lợi dụng uy quyền thiêng liêng. Tạp chí Golias viết: “Khi linh mục điều khiển Trường Đức tin ở Coutances (Manche), người sáng lập cộng đồng Réjouis-toi! tham gia vào cái mà trong giới tu sĩ gọi là “giải tội-thoát y”. Trước nhà tạm, hối nhân được mời cởi áo cho mỗi tội xưng ra. Và khi kết thúc hành động: tha tội.
Mãi đến hai mươi năm sau, năm 2019, hai nạn nhân mới quyết định đưa vụ này ra thẩm quyền Giáo hội. Ngay sau khi được thông báo về báo cáo này, tổng giám mục Michel Aupetit, lúc đó là tổng giám mục Paris và giáo phận Créteil thuộc tỉnh giáo phận của ngài, đã triệu tập giám mục Santier. Trong lần gặp này, giám mục Santier đã thú nhận sự thật. Trong tiến trình vụ án, tổng giám mục Aupetit gởi báo cáo về Rôma ngày 5 tháng 12 năm 2019. Giám mục Dominique Blanchet, giám mục kế vị giám mục Santier năm 2021 tại giáo phận Créteil cho biết: “Đồng thời giám mục Michel Santier cũng gởi đơn từ chức đến Đức Phanxicô, trong đó giám mục xác nhận các sự kiện đã xảy ra.”
Giám mục Laurent Le Boulc’h, giám mục của Coutances và Avraroc, giáo phận nơi xảy ra sự việc 30 năm trước, và nơi Michel Santier về hưu và nhận lệnh trừng phạt cho biết: “Sau những biện pháp kỷ luật này, tôi xin giám mục Santier rời Saint-Pair-sur-Mer để về một cộng đồng các nữ tu, tại đây giám mục có đời sống cầu nguyện và đền tội với các sinh hoạt mục vụ hạn chế.”
“Các khó khăn khác”
Giáo hội công giáo có xử lý đúng việc này không? Dù báo cáo được gởi nhanh về Rôma và được xử lý khá nhanh chóng, các câu hỏi vẫn chưa được giải đáp và những giáo dân nào biết giám mục Santier và những ai quan tâm đến tin tức của Giáo hội đều vô cùng bối rối.
Đối tượng của vụ bê bối? Không chỉ bản chất của việc tiết lộ trên báo chí, mà còn sự im lặng của thể chế, khi lệnh trừng phạt được công bố chỉ ngay sau khi báo cáo Ciase về lạm dụng tình dục trong Giáo hội Pháp được công bố. Khi từ chức, trong thư gởi giáo dân trong giáo phận tháng 6 năm 2020, giám mục giải thích vì “lý do sức khỏe và có những khó khăn khác” đã làm ông phải gởi đơn từ chức lên giáo hoàng vài tháng trước đó. Khi đó, giữa cao điểm khủng hoảng sức khỏe, mọi người nghĩ rằng quyết định này là do giám mục bị Covid-19.
Một tín hữu ở Paris nói: “Chúng tôi có cảm giác bị phản bội.” Một linh mục ngoài năm mươi nói: “Đúng là một sự việc kinh khủng tuyệt đối, thêm một lần nữa, cảm giác ở cấp độ toàn cầu của Canh tân đặc sủng lại lan ra một chuyện khác. Một giáo sĩ có quan hệ đồng tính với một người nam hay nữ trưởng thành, có thể bị cho là yếu đuối xác thit, nhưng dùng bí tích để lạm dụng tình dục như thế thì thật đáng sợ.” Linh mục thở dài: “Thật là mệt mỏi, điều này làm tổn thương tất cả các linh mục và giám mục, họ cảm thấy mình phải trả món nợ này không ngừng, trong khi họ cố gắng sống chức vụ của mình tốt nhất có thể.” Một người khác hỏi: “Đã 30 năm trước, giám mục đã công nhận các sự việc, còn chỗ nào cho tha thứ và cứu chuộc nữa đây?”
Vụ giám mục Michel Santier bị Rôma trừng phạt: ngạc nhiên và đau buồn ở giáo phận Créteil, Pháp
Nhưng trên mạng xã hội và trên các sân nhà thờ, người công giáo, dù giáo dân hay giáo sĩ đều đang hỏi: làm sao đương sự có thể nhận chức giám mục năm 2001 khi biết những gì ngài đã làm? Phủ nhận thực tế? Tối thiểu hóa các sự việc có từ hàng chục năm? Vì sao bản án mới được công khai năm 2021?
Thể chế cho rằng vì các nạn nhân mong muốn ẩn danh, họ không nạp đơn khiếu nại. Trên bài báo đăng trên Gia đình Kitô giáo, giám mục Dominique Blanchet, giám mục đương nhiệm thừa kế ở giáo phận Créteil cho biết, đó là mong muốn của các nạn nhân, những người chưa nộp đơn khiếu nại, họ “muốn giấu tên hoàn toàn và yêu cầu không được nói gì công khai về kinh nghiệm của họ”.
Giám mục Blanchet: “Không thể có ngoại lệ trước yêu cầu của sự thật”
Trước lập luận này, những tiếng nói khác cho rằng, chính việc công bố một hình phạt có thể giải phóng lời và tiếp thêm sức mạnh cho những nạn nhân tiềm năng khác có thể nói lên. Vấn đề trở thành phức tạp.
Vụ giám mục Santier, sốc và kinh tởm
Sự mờ ám của công lý giáo hội
Linh mục Cédric Burgun, phó trưởng khoa giáo luật tại Học viện Công giáo Paris, cho biết: “Trường hợp này đặt ra câu hỏi về việc không công khai các biện pháp kỷ luật của Giáo hội. Các thủ tục của Giáo hội theo nghĩa rộng thường bị một sự mờ ám nào đó che khuất mà giáo dân và thế giới ngày nay không còn hiểu được nữa.”
Một sự không hiểu được trong bối cảnh hiện nay cho cảm giác không thể chịu đựng được của việc quản lý các vụ “nội bộ”, để không gây ra sóng gió. Và điều này làm tăng thêm ấn tượng về sự mờ ám của công lý Giáo hội, nếu không phải là công lý hai tốc độ, vì vừa cả sự chính xác của sự kiện cũng như chi tiết của biện pháp kỷ luật đều không được trình bày cho giáo dân một cách chi tiết.
Linh mục giải thích: “Dù các nạn nhân muốn giấu tên, vẫn có thể tôn trọng ý định của họ nhưng cũng có thể công khai về biện pháp kỷ luật. Vì điều này đặt giới truyền thông vào bổn phận càng phải làm tốt hơn vai trò của người điều tra và người báo động, làm tổn hại cho uy tín và công lý Giáo hội, điều mà Giáo hội không cần đến bây giờ.”
Nhưng việc công bố các biện pháp trừng phạt có bắt buộc không? Linh mục Cédric Burgun tiếp tục: “Giáo luật không quy định việc công bố theo nghĩa “trung gian hóa” các biện pháp kỷ luật, ngoại trừ có một pháp chế cụ thể, nhưng hầu như không tồn tại. Trong trường hợp này, Bộ Tín Lý áp dụng biện pháp kỷ luật, có các quy tắc thủ tục riêng và thường để các giám mục liên quan quyết định.”
Vì thế chuyên gia giáo luật cho rằng có thể theo quy tắc công lý của nhà nước, đưa ra các nghị quyết đã được đưa ra tại Liên Hiệp Quốc 30 năm trước, chủ trương “đồng hành với nạn nhân và minh bạch trong các thủ tục; kết quả của các vụ việc và hình thức xử lý kỷ luật”. Như đã được thực hiện tại các tòa án tiểu bang, do đó sẽ là vấn đề xuất bản một cách có hệ thống các quyết định của Giáo hội.
“Điều này sẽ ngăn quyết định của thẩm phán hoặc các thẩm phán bị xem là tùy tiện. Lý luận của họ có thể là chủ đề của phân tích phê bình theo nghĩa học thuật của thuật ngữ này, nó có thể giúp triển khai nhiều hơn một chút án lệ, vốn tồn tại nhưng rất khó tiếp cận. Nó cũng là để khôi phục niềm tin. Nếu mọi vụ bê bối trong Giáo hội dường như chỉ là thêm một vụ trong quá nhiều vụ, thì vụ tai tiếng này cũng có thể mở ra lỗ hổng trong sự phản ánh về tính minh bạch. Một chủ đề cho hội nghị toàn thể tiếp theo của các giám mục, sẽ được tổ chức từ ngày 3 đến ngày 9 tháng 11 năm 2022 tại Lộ Đức?
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch