100 ngày của Đức Lêô XIV: Thử nghiệm đầu tiên của Giáo hoàng Hoa Kỳ đầu tiên
religionnews.com, Claire Giangravé, 2025-08-15
Trong 100 ngày đầu tiên, Đức Lêô XIV đã cân bằng giữa truyền thống và cải cách, ngài nổi bật bất ngờ là người thống nhất trong Giáo hội Hoa Kỳ đang chia rẽ.
Đức Lêô trong buổi tiếp kiến chung hàng tuần ngày thứ tư 6 tháng 8 tại Quảng trường Thánh Phêrô. (Ảnh AP/Gregorio Borgia)
Kỷ niệm 100 ngày đầu tiên Đức Lêô lên nắm quyền lãnh đạo Giáo hội Công giáo toàn cầu, ngài đã có một phong cách lãnh đạo rõ ràng: chu đáo, thống nhất và khiêm tốn. Là Giáo hoàng đầu tiên sinh tại Hoa Kỳ, ngài tận dụng những tháng hè yên tĩnh theo truyền thống tại Vatican để định vị ngài: ngài là người xây dựng cầu nối của một Giáo hội đang chia rẽ sâu sắc, ngài dùng phương pháp quan sát và học hỏi, đồng thời hành động có chiến lược để thực hiện các ưu tiên của ngài.
Ngay từ đầu, ngài đã có những cử chỉ biểu tượng để trấn an cả hai cánh của Giáo hội vẫn còn chao đảo sau triều Giáo hoàng Phanxicô đầy biến động. Bằng cách đội mũ mozzetta truyền thống của giáo hoàng khi được bầu – một khác biệt so với người tiền nhiệm, không mặc áo chùng trắng nhưng mặc áo choàng đỏ và về ở Điện Tông Tòa – ngài cho các người bảo thủ thấy ngài tôn trọng truyền thống. Cam kết ban đầu của ngài với tính công đồng – phương pháp đồng nghị của Đức Phanxicô – đã xoa dịu nỗi sợ của những người cấp tiến cho rằng các cải cách của Đức Phanxicô sẽ thất bại. Ông Jeff Cavins, học giả Kinh Thánh, trở lại đạo công giáo cho biết: “Những người từng cảm thấy bị gạt ra ngoài lề bây giờ họ được an ủi, và những người yêu mến Đức Phanxicô cũng yêu mến Đức Lêô, ngài tập hợp những người bất đồng quan điểm. Ngài hoàn toàn đủ khả năng để trở thành nền tảng cho sự hiệp nhất của Giáo hội.”
Thông điệp thống nhất của ngài luôn nhất quán trong các lần ngài xuất hiện trước công chúng, từ bài phát biểu đầu tiên cho đến bài phát biểu gần đây trước 120.000 bạn trẻ tại Thánh lễ Năm Thánh Giới Trẻ.
Trong những phát biểu ngẫu hứng hiếm hoi, ngài kêu gọi thế hệ Công giáo tiếp theo “hãy là tác nhân của hiệp thông, có khả năng phá vỡ logic của chia rẽ và phân cực, của chủ nghĩa cá nhân và ích kỷ”. Năm Thánh Giới Trẻ diễn ra từ ngày 28 tháng 7 đến ngày 3 tháng 8 đã cho thấy đây là thành công lớn lao của ngài: chào đón khoảng 1 triệu bạn trẻ Công giáo về Rôma tuyên xưng đức tin và tìm tha thứ cho tội lỗi của họ.
Đức Lêô chào giáo dân ở Quảng trường Thánh Phêrô cuối thánh lễ Năm Thánh Giới Trẻ tại Vatican, ngày 29 tháng 7 năm 2025. (Ảnh AP/Gregorio Borgia)
Phong cách lãnh đạo của Đức Lêô hòa giải hơn so với người tiền nhiệm. Trong các buổi tiếp kiến và các cuộc họp, Đức Phanxicô thường khiển trách hàng giáo sĩ, kêu gọi họ rời giáo xứ và nhà thờ để hòa nhập với giáo dân, nhưng Đức Lêô khích lệ họ, ngày 12 tháng 6, ngài nói với các linh mục Rôma và các bề trên của họ: “Tất cả anh em đều quý giá trước mặt Chúa, anh em sống hiệp thông với nhau và với bề trên của anh em để hoàn thành kế hoạch của Chúa.”
Đức Lêô đã chứng tỏ ngài là người của đối thoại, ưa chuộng sự suy ngẫm sâu sắc hơn là thay đổi nhanh chóng. Ngài dành thì giờ để làm quen với các động lực và trách nhiệm của chức vụ giáo hoàng. Trong ba tháng vừa qua, lịch làm việc của ngài dày đặc các cuộc họp hàng ngày với các nhân vật chủ chốt của Giáo hội và các vị đứng đầu các bộ của Vatican. Những người đã gặp ngài đều nói “ngài là người của lắng nghe”.
Thần học gia công giáo Edward Sri, diễn giả và tác giả của một số sách đã được giải thưởng, cho biết: “100 ngày đầu tiên của ngài là bài học thực sự của lắng nghe trước khi lãnh đạo. Ngài là hiện thân của chân lý nhưng không kiêu ngạo, của lòng thương xót nhưng không yếu đuối – sự cân bằng này thật hiếm có.” Những thay đổi cụ thể của ngài được cả giới truyền thống và tiến bộ cảm nhận. Ngày 28 tháng 7, ngài đã duyệt các biện pháp mới thân thiện với gia đình nhân viên Vatican, bao gồm chế độ nghỉ phép có lương khi sinh con, thời gian nghỉ để chăm sóc các gia đình có con khuyết tật. Ngài trở về với truyền thống có từ hàng thế kỷ: nghỉ hè ở Dinh Castel Gandolfo của các Giáo hoàng, trái với Đức Phanxicô, ngài ở lại Rôma.
Nhưng chính bản sắc Mỹ của ngài mới là điều khơi dậy tò mò về hướng đi ngài có thể thực hiện cho Giáo hội của 1,4 tỷ giáo dân, đặc biệt khi chúng ta nói đến ảnh hưởng của ngài trên chính trị.
Văn hóa Mỹ
Hàng ngàn người dự thánh lễ mừng Đức Lêô XIV tại Sân vận động Rate Field, sân nhà của đội Chicago White Sox ngày 14 tháng 6 năm 2025. (Ảnh RNS/Rachel Berkebile)
Triều của ngài đôi khi mang đậm phong cách Mỹ. Thỉnh thoảng ngài nói tiếng Anh, gởi thông điệp cho Đội White Sox ở Chicago vào tháng 6, và nhận chiếc pizza đế dày trong buổi tiếp kiến chung. Bà Katie Prejean McGrady, bình luận viên, người dẫn chương trình phát thanh Công giáo chia sẻ: “Ngài kết nối ngay với người Mỹ: ngài nói như chúng tôi, ngài hiểu những điều chúng tôi nói. Giống như chúng tôi thấy một người trong chúng tôi đứng trên đó, nhưng lại mang cả thế giới trên vai.”
Một thăm dò gần đây của Gallup cho thấy ngài được đánh giá cao trong cộng đồng người Mỹ, cả những người tiến bộ lẫn bảo thủ, ngài đứng đầu danh sách những nhân vật được yêu thích nhất trên báo chí quốc tế. Dù điều này phản ánh phần nào thời gian “trăng mật” mà tất cả các giáo hoàng khi mới bầu đều được hưởng, nhưng nó cũng phản ánh khả năng thu hút của cả hai phía của một Giáo hội đang bị chia rẽ về các chính sách và cách tiếp cận của Đức Phanxicô.
Ông Christopher White cho biết: “Sự phản kháng Đức Phanxicô rất mạnh ở Hoa Kỳ, vì thế giáo dân mong muốn tập hợp xung quanh giáo hoàng người Mỹ đầu tiên trong lịch sử để xây dựng một cầu nối.” Vẫn chưa rõ ngài sẽ tương tác với chính quyền Trump như thế nào, đặc biệt là khi ông John, anh của ngài ủng hộ MAGA .
Deborah, bên trái, Louis Prevost, anh của Đức Lêô trong lần gặp Tổng thống Donald Trump và Phó Tổng thống J.D. Vance tại Phòng Bầu dục Nhà Trắng ngày 20 tháng 5 năm 2025. (Ảnh: Margo Martin/Nhà Trắng)
Sinh ra ở Chicago, một nửa cuộc đời ngài làm nhà truyền giáo và giám mục ở Peru, ngài liên tục chuyển đổi từ tiếng Ý, qua tiếng Tây Ban Nha, tiếng Anh. Tiếng Ý là ngôn ngữ được các giáo hoàng dùng. Dù vậy, ngài hiếm khi phát biểu ngẫu hứng, ngài chủ yếu dùng các bài phát biểu được soạn sẵn.
Tác giả Christopher White cho biết: “Ngài nên dùng tiếng Anh để giao tiếp với nhiều người hơn. Càng học cách gạt bỏ giới luật và nói ra lời chân thành, ngài sẽ càng trở nên chân thật hơn. Đó là điều mà thế giới, đặc biệt là giới trẻ, đang tìm kiếm ngày nay.”
Trên bình diện quốc tế, ngài tiếp tục công cuộc kiến tạo hòa bình của Đức Phanxicô, dù ngài tỏ ra thoải mái hơn khi bày tỏ sự ủng hộ đối với một bên.
Tại Castel Gandolfo, Đức Lêô đã gặp Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy lần thứ hai, đề nghị hỗ trợ quốc gia đang gặp khó khăn sau hai năm bị nước Nga xâm lược toàn diện.
Cuộc đối thoại của ngài với Ukraine đánh dấu một bước ngoặt trong ngoại giao Vatican, Đức Phanxicô đã giữ lập trường trung lập trong hy vọng có được một thỏa thuận hòa bình. Đức Lêô tái khẳng định mong muốn tổ chức các cuộc đàm phán hòa bình giữa Nga và Ukraine tại Vatican, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết của một hòa bình công bằng, tôn trọng chủ quyền của Ukraine.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy và Đức Lêô chào các phóng viên trong cuộc gặp tại Castel Gandolfo, Ý, ngày 9 tháng 7 năm 2025. (Ảnh AP/Gregorio Borgia)
Bài phát biểu đầu tiên sau khi đắc cử, ngài kêu gọi một “hòa bình giải trừ vũ khí và không còn vũ khí”, ngài nhấn mạnh đến nhu cầu hòa bình giữa các quốc gia. Trong bối cảnh chiến tranh đang hoành hành ở Đất Thánh, làm cho nhiều người bị thiệt mạng và nạn đói ở Gaza, trong giờ Kinh Truyền Tin ngày 20 tháng 7, ngài kêu gọi “chấm dứt ngay lập tức sự tàn bạo của cuộc chiến này.” Ông Marcellino D’Ambrosio, diễn giả công giáo, tác giả các sách bán chạy về đức tin, nhận xét: “Chúng ta có thể thấy được tinh thần Âugustinô trong cách ngài nói về hòa bình và sự bình yên của thứ trật. Kinh nghiệm của một tu sĩ Dòng Âugustinô thể hiện rõ qua các cố gắng nhằm mang lại trật tự cho chính ngôi nhà Vatican của ngài và giữa các quốc gia.”
Ông Marcellino D’Ambrosio, Sri, Cavins và Prejean McGrady chia sẻ suy nghĩ của họ về Đức Lêô trong quyển sách “Khi khói trắng tan biến: Cẩm nang về những ngày đầu của Đức Lêô XIV”.
Giống như Đức Phanxicô, Đức Lêô bênh vực người di cư, theo ngài, đó là “sứ giả của hy vọng và Môi trường”. Ngài cử hành thánh lễ đầu tiên cho việc Chăm sóc Tạo vật tại khu vườn Borgo Laudato Si’, thiên đàng xanh được Đức Phanxicô tạo ra để thực hiện các nguyên tắc trong Thông điệp về Môi trường của ngài năm 2015.
Nhân kỷ niệm 80 năm vụ ném bom nguyên tử xuống Hiroshima ngày 6 tháng 8, Đức Lêô nhắc lại lời kêu gọi của Đức Phanxicô về giải trừ vũ khí hạt nhân, mô tả vũ khí hạt nhân là “sự xúc phạm đến nhân phẩm và tạo vật”
Đức Lêô XIV rời buổi tiếp kiến chung hàng tuần tại Quảng trường Thánh Phêrô ngày 4 tháng 6 năm 2025. (Ảnh AP/Gregorio Borgia)
Đức Lêô cũng đề cập đến sự trỗi dậy của trí tuệ nhân tạo, trình bày giáo huấn của Giáo hội về nhân phẩm là liều thuốc giải độc cho xã hội ngày càng số hóa. Tháng 6 vừa qua, ngài nói với các nhân viên chính phủ: “Chúng ta không được quên trí tuệ nhân tạo là công cụ vì lợi ích cho con người, chứ không phải để làm suy yếu hay thay thế con người.” Việc ngài liên tục nhấn mạnh chủ đề này đã làm cho nhiều quan sát viên của Vatican suy đoán có thể ngài sẽ ban hành một văn kiện giáo hoàng về A.I và cuộc cách mạng công nghệ đang diễn ra.
Mùa hè sắp kết thúc, các quan sát viên Vatican đang chờ các bổ nhiệm đầu tiên của ngài ở Giáo triều, điều này sẽ tiết lộ các ưu tiên và cách tiếp cận của ngài với giáo lý, ngoại giao và quản trị. Cách ngài giải quyết các cuộc tranh luận về phụng vụ, thỏa thuận Vatican-Trung Quốc, và vai trò của phụ nữ sẽ định hình thêm triều của ngài. Giáo dân đang chờ lễ phong thánh cho Carlo Acutis và Pier Giorgio Frassati ngày 7 tháng 9, một dịp để Đức Lêô kết nối với thế hệ mới.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
