parismatch.com, 24-4-2015
Thứ sáu 24-4-2015, thủ đô Yerevan, người Armênia đã tưởng niệm 100 năm vụ diệt chủng 1915, ngày quân đội Thổ Nhĩ Kỳ đã giết hại tổ tiên họ. Buổi lễ được tổ chức long trọng có sự hiện diện của Tổng thống Nga Vladimir Poutine và tổng thống Pháp François Hollande. Hồng y Kurt Koch, Chủ tịch Hội đồng Giáo hoàng Cổ võ Hiệp nhất Kitô hữu đại diện Đức giáo hoàng trong buổi lễ tưởng niệm này.
Nhiều buổi lễ tưởng niệm các nạn nhân được tổ chức ở nhiều thủ đô và thành phố lớn trên thế giới, kể cả Istanbul, thủ đô Thổ Nhĩ Kỳ nơi có hàng trăm người trong một hành vi có tính biểu tượng đã đến tụ họp trước nhà tù cũ, nơi giam giữ người Armênia đầu tiên ngày 24 tháng 4 năm 1915, trong một cuộc bố ráp được xem như mở đầu cho các vụ bắt bớ sau này.
Trong bài diễn văn của mình năm 2001, tổng thống Pháp François Hollande đứng đầu một quốc gia lớn của Âu Châu đã nhận có cuộc diệt chủng người Armênia và đã kêu gọi Thổ Nhĩ Kỳ phải nhận biết tình trạng diệt chủng của năm 1915. “Đã có những chữ, và những chữ quan trọng đã được tuyên bố ở Thổ Nhĩ Kỳ nhưng vẫn còn những chữ khác đang chờ được Thổ Nhĩ Kỳ tuyên bố để sự chia sẻ nỗi buồn này có thể trở thành nỗi chia sẻ của một số phận”, Tổng thống Hollande đã khẳng định như trên trước phái đoàn đại diện của gần 60 nước tụ họp ở Đài tưởng niệm nạn nhân vụ diệt chủng ở Yerevan. “Tôi nghiêng mình tưởng niệm các nạn nhân và tôi vừa nói với các bạn Armênia của tôi rằng, chúng tôi không bao giờ quên các thảm kịch mà dân tộc các bạn đã trải qua”.
Về phần mình, tổng thống Vladimir Poutine tuyên bố “không có gì có thể biện minh cho cuộc thảm sát hàng loạt” và dân tộc Nga “nghiêng mình bên canh dân tộc Armênia”; sau đó ông tố cáo cao trào “dân tộc cực đoan” ý muốn nói đến tình trạng ở Ukraina. Trước đó, tổng thống Armênia, ông Serge Sarkissian cám ơn các nhà lãnh đạo ngoại quốc đã đến dự lễ tưởng niệm và đã hứa “không có gì bị bỏ quên”. “Chúng tôi nhớ và chúng tôi đòi hỏi” sự chấp nhận có nạn diệt chủng do quân đội Thổ Nhĩ Kỳ sát hại hàng loạt”, nhà lãnh đạo Armênia nói thêm.
Sau buổi lễ chính thức, hàng trăm ngàn người Armênia đã tham dự cuộc rước ở Đài tưởng niệm nạn diệt chủng, nơi được thăm viếng nhiều nhất nước, họ đến đặt hoa và nến gần ngọn lửa vĩnh cửu. Các buổi lễ cũng được tổ chức ở những nơi có nhiều người Armênia trên thế giới, từ Los Angeles đến Stockholm, từ Paris đến Beyrouth. Tại Iran, hàng ngàn người đến tòa đại sứ Thổ Nhĩ Kỳ ở Têhêran để phản đối và đòi Thổ Nhĩ Kỳ phải chấp nhận có nạn diệt chủng, còn tại Giêrusalem, có gần 500 đã tham dự thánh lễ trước khi họ đến tòa lãnh sự Thổ Nhĩ Kỳ để phản kháng, họ hô to “Nhục cho nước Thổ Nhĩ Kỳ”.
Ước lượng có 1 triệu rưỡi người Armênia bị giết một cách có hệ thống giữa hai năm 1915 và 1917 trong những năm cuối cùng của Đế chế Thổ Nhĩ Kỳ. Khoảng hai mươi nước, trong số đó có Pháp và Liên Xô công nhận đây là một vụ diệt chủng. Nước Thổ Nhĩ Kỳ vẫn chưa chấp nhận chữ diệt chủng, họ cho rằng đó là cuộc nội chiến ở Anatolia, cộng thêm nạn đói làm cho từ 300 000 đến 500 000 người Armênia cũng như người Thổ Nhĩ Kỳ bị chết.
Nguyễn Tùng Lâm chuyển dịch
