Tám năm triều đại giáo hoàng: Đức Phanxicô mở tám công trường
fr.aleteia.org, Hugues Lefèvre, 2021-03-12
Hệ sinh thái, di cư, tính đồng nghị, tài chánh minh bạch, đấu tranh chống lạm dụng, đối thoại với hồi giáo… Kể từ ngày được bầu chọn, 13 tháng 3 năm 2013, Đức Phanxicô lèo lái con thuyền Giáo hội để đáp ứng sứ mệnh truyền giáo của ngài nhiều hơn nữa. Nhìn lại tám dự án của Đức Phanxicô trong tám năm triều giáo hoàng của ngài.
1- Giáo hội ngoại vi
Hình Tiziana Fabi / AFP
“Về vị giáo hoàng kế tiếp, chúng ta cần một người, khởi đi từ chiêm nghiệm và kính thờ Chúa Giêsu Kitô, giúp Giáo hội thoát ra khỏi chính mình để đi đến vùng ngoại vi hiện sinh của nhân loại”. Đó là lời hồng y Bergoglio nói sáu ngày trước khi ngài được bầu chọn làm người kế vị Thánh Phêrô. Ngài tin chắc điều này: một Giáo hội tự quy chiếu và tự đủ là một Giáo hội đang chết. Để lấy lại sức sống, thuyền của Thánh Phêrô phải ra vùng ngoại vi.
Con đường này sẽ thúc đẩy ngài hướng đến những người ngoài kitô giáo, trong Thông điệp Chúc tụng Chúa Laudato Si’ và nhất là với Thông điệp Tất cả anh em Fratelli tutti, nhưng cũng hướng đến những người nghèo, những người khốn cùng mà xã hội hiện đại không nhìn đến. Con đường này dẫn ngài đến thăm những quốc gia chưa có giáo hoàng nào đặt chân đến, như Bán đảo Ả Rập tháng 2 năm 2019 hoặc Iraq tháng 3 năm 2021. Con đường này làm cho ngài có thể đề cập đến một vài chủ đề với quan điểm mục vụ hơn là giáo điều.
2- Một môi sinh toàn diện
Pastoralverde – Facebook
Hiếm có một thông điệp nào có tác động như vậy trên thế giới như Thông điệp Chúc Tụng Chúa Laudato si ’nói về việc bảo vệ Ngôi nhà chung được công bố vào tháng 5 năm 2015, đã đến với hàng triệu người không theo đạo công giáo nhưng quan tâm đến sự cấp bách về việc khí hậu toàn cầu nóng lên.
Phanxicô, tên ngài chọn để luôn ghi nhớ lời dạy của Thánh Phanxicô Assisi trong việc tôn trọng công trình Tạo dựng. Vì thế ngài đã cập nhật giáo huấn của Giáo hội về sinh thái học.
Với ngài, khẩu hiệu “mọi thứ đều được kết nối” đã trở thành một khẩu hiệu. Thuật ngữ “sinh thái toàn diện” là một chương trình. Tuy Đức Phanxicô đặt nền móng cho chiếc cầu nối với thế giới bên ngoài qua các vấn đề sinh thái, nhưng ngài vẫn theo đuổi sự hoán cải thực sự trong trái tim của những người theo đạo cũng như không theo đạo, để “cộng tác như công cụ của Chúa trong việc bảo vệ Tạo dựng”.
3- Đức Phanxicô và cuộc khủng hoảng di cư
Vatican Media
Ngày 8 tháng 7 năm 2013: Vừa ở ngôi Thánh Phêrô một thời gian ngắn, Đức Phanxicô đã đến hòn đảo nhỏ Lampedusa của Ý để “để tang cho những người đã chết” vì đắm tàu khi vượt biển. Đứng trước biển, sau khi cầu nguyện, ngài đã ném một vòng hoa tưởng nhớ hàng ngàn người đã chết ở biển Địa Trung Hải, một vùng biển đã trở thành “nghĩa trang khổng lồ” trong cuộc khủng hoảng di dân. Đây là cử chỉ đầu tiên trong một loạt cử chỉ sau này của ngài.
Năm 2015, trong một lời kêu gọi chưa từng có, ngài xin mỗi giáo xứ Âu châu đón một gia đình người di cư. Một năm sau, trở về sau chuyến đi đến đảo Lesbos (Hy Lạp), ngài đưa ba gia đình hồi giáo người Syria về định cư ở Vatican.
Đối diện với những lời chỉ trích, ngài thường xuyên tái khẳng định quyền “được di cư” và quyền “không cần phải di cư”. Ngài nhắc lại khả năng của những nước đón nhận để tìm được sự cân bằng phù hợp giữa nghĩa vụ đạo đức kép là bảo vệ quyền của người công dân nước mình và nghĩa vụ đảm bảo hỗ trợ và tiếp nhận người di cư.
4- Đức Phanxicô và cuộc khủng hoảng lạm dụng tình dục
Ngukiaw | Shutterstock
Triều Đức Phanxicô đánh dấu bằng một loạt tiết lộ về lạm dụng tình dục, thúc đẩy ngài thực hiện các biện pháp để minh bạch hoàn toàn các tội ác trong quá khứ và đề phòng tai họa này trong tương lai. Trong Thư gởi Dân Chúa tháng 8 năm 2019, Đức Phanxicô, cùng đường lối với Đức Bênêđictô XVI, đã bày tỏ “sự nhục nhã” của mình. Thừa nhận những thất bại của Giáo hội, ngài tin rằng, “chủ nghĩa giáo quyền” đã có thể đã khuyến khích và kéo dài “nhiều tệ nạn mà chúng ta tố cáo ngày nay.”
Tháng 2 năm 2019, ngài đã triệu tập một hội nghị thượng đỉnh về lạm dụng ở Rôma. Một vài tuần sau, một tài liệu giúp các giáo phận chống nạn lạm dụng đã được triển khai, sau đó một tự sắc buộc các giáo sĩ phải tố cáo các trường hợp lạm dụng mà họ đã biết và phải được công bố. Tháng 11 năm 2020, một báo cáo chưa từng có về cựu Hồng y McCarrick được công bố. Được Đức Phanxicô yêu cầu làm báo cáo, bản báo cáo này làm sáng tỏ cách cựu hồng y cao cấp của Mỹ đã có thể được thăng chức trong hệ thống phẩm trật Giáo hội, trong khi đang bị nghi ngờ đã lạm dụng các chủng sinh. Bằng chứng cho biết, từ nay không một ai cảm thấy mình sẽ được thể chế bảo vệ.
5- Cải cách Giáo triều và minh bạch tài chính
Tại Thượng Hội Đồng Về Gia Đình, ở Vatican, năm 2015. M. MIGLIORATO / CPP / CIRIC
“Bệnh Alzheimer tâm linh, khuôn mặt u ám, tin đồn, vu khống, ngồi lê đôi mách, lợi nhuận thế gian, chủ nghĩa phô trương… Trong bài phát biểu nổi tiếng của ngài về mười lăm căn bệnh của Giáo triều La Mã dịp chúc lễ Giáng Sinh giáo triều năm 2014, Đức Phanxicô đã không nương tay với chính quyền của mình. Ngoài việc cải cách thiêng liêng mà Đức Phanxicô yêu cầu trong bài phát biểu này, ngài nhanh chóng cho mình phương tiện để thực hiện một cuộc cải cách cơ cấu cho Giáo triều. Để làm điều này, ngài có một nhóm làm việc gồm các hồng y đến từ năm châu lục.
Ngoài việc cải tổ các cơ quan truyền thông của Tòa thánh hoặc tập hợp lại các hội đồng giáo hoàng, giáo hoàng và Hội đồng của ngài đã giải quyết vấn đề quản lý tài chính tại Vatican. Con đường rõ ràng: chống tham nhũng và rửa tiền, minh bạch hóa, đơn giản hóa và làm rõ các quy trình ra quyết định.
Bằng việc sa thải lập tức hồng y Angelo Becciu, cựu nhân vật số 3 của Vatican tháng 9 năm 2020, hồng y bị nghi ngờ có hành vi lạm dụng khi còn làm thư ký dưới quyền tại Phủ Quốc Vụ Khanh, Đức Phanxicô đẩy nhanh cải cách của mình. Ngoài các biện pháp chống tham nhũng và các phát biểu gây sốc về việc thiết lập một “nền tài chính sạch“, giảm bớt quyền lực của Phủ Quốc Vụ Khanh trong việc quản lý tất cả các quỹ tài chính và tài sản bất động sản mà Phủ đã thực hiện trước đây. Sự tái cấu trúc lịch sử này và những cải cách khác được thực hiện kể từ đầu triều giáo hoàng, từ nay phải được khắc trên đá cẩm thạch của Hiến chế Tông đồ trong tương lai.
6- Đối thoại với hồi giáo
Ảnh của Vncenzo PINTO / AFP, Đức Phanxicô chào mừng Đại giáo sĩ Ai Cập Azhar Ahmed Al-Tayeb, tại Viện Abu Dhabi, tháng 2 năm 2019.
Đối thoại với hồi giáo đạt đến mức độ chưa từng có dưới triều Đức Phanxicô khi ngài hiểu, các đối thoại đã bị khựng lại sau vụ hiểu lầm do diễn văn của Đức Bênêđictô XVI đọc tại Regensburg năm 2006. Đầu tiên mối quan hệ hợp tác này là với hồi giáo phái sunni, Đức Phanxicô gặp các nhân vật lớn của Viện hồi giáo Al-Azhar, giáo sĩ Ahmed Al Tayyeb. Tháng 2 năm 2019, hai nhà lãnh đạo tôn giáo đã ký một tuyên bố lịch sử về tình huynh đệ con người, một tài liệu về các giá trị chung nhằm được tất cả các tôn giáo bảo vệ và chuyển giao cho tất cả các nhà lãnh đạo có ảnh hưởng. Lấy cảm hứng từ những cuộc gặp gỡ này, Thông điệp Tất cả anh em Fratelli tutti đổi mới việc lên án mọi bạo lực nhân danh các tôn giáo.
Tháng 3 năm 2021, trong chuyến tông du đầu tiên đến Iraq, Đức Phanxicô đã gặp Đại Giáo Trưởng Al-Sistani, thể hiện mong muốn “hữu nghị” và “hợp tác” với nhánh hồi giáo shi’a. Trên chuyến bay từ Bagdad về Rôma, ngài cho biết, khoảnh khắc gặp một trong các nhà cầm quyền shi’a cao nhất trên thế giới đã gởi đi “một thông điệp chung”
7- Giáo hoàng của tính đồng nghị và hợp tác
Antoine Mekary / Godong
Giải thích từ thông điệp Ánh sáng Đức tin Lumen Fidei đầu tiên, rằng “sự tập trung quá mức, thay vì giúp đỡ đã làm phức tạp đời sống của Giáo hội và động lực truyền giáo”, Đức Phanxicô từ rất sớm đã nhân rộng các sáng kiến để hướng tới một chính quyền mang tính tập thể hơn. Đây là toàn bộ quan điểm của nhóm hồng y từ năm châu lục được Đức Phanxicô mời về Rôma hỗ trợ ngài trong nhiệm vụ của mình và cân bằng với quyền lực của Giáo triều. Đây cũng là mong muốn trao nhiều quyền tự do hơn cho các buổi họp thượng hội đồng.
Nhưng những khó khăn đã nảy sinh trong quá trình áp dụng cụ thể tính đồng nghị trung thực. Trường hợp của Giáo hội ở Đức là một, nơi những suy tư của thượng hội đồng có thể dẫn đến khả năng cho phép linh mục kết hôn, hoặc thậm chí có nữ phó tế đã làm dấy lên một số bất an ở Rôma. “Thượng hội đồng về tính đồng nghị” sẽ được tổ chức vào mùa thu năm 2022 sắp tới sẽ là cơ hội để giải quyết trực tiếp vấn đề nhức nhối này.
8- Vị trí của phụ nữ
Rawpixel.com | Shutterstock
Từ đầu giáo triều của mình, tháng 8 năm 2013 ngài đã thổ lộ: “Tôi đau khổ, […] khi tôi thấy, trong Giáo hội […] vai trò phục vụ của phụ nữ đang chuyển dần qua vai trò nô lệ.” Tám năm trước, ngài thường xuyên bày tỏ mong muốn giao cho phụ nữ nhiều trách nhiệm hơn trong Giáo hội, đặc biệt trong việc bổ nhiệm vào các chức vụ quan trọng. Gần đây, ngày 6 tháng 2 năm 2021, sơ Nathalie Becquart là phụ nữ đầu tiên đảm nhận chức vụ Thư ký dưới quyền trong Thượng Hội đồng Giám mục.
Trong tông huấn Querida Amazonia, Đức Phanxicô đã đóng cánh cửa trong việc phong chức phó tế cho phụ nữ, nhưng vẫn còn trong hy vọng vì vấn đề này có thể được tiếp tục nghiên cứu. Tuy nhiên, đã nhiều lần ngài cảnh báo về sự cám dỗ “chức năng hóa” hoặc “giáo lý hóa” thiên chức của phụ nữ.
Marta An Nguyễn dịch
Bài đọc thêm: Tám năm sau ngày được bầu chọn, điều Đức Phanxicô muốn làm tiếp tục
Thư cám ơn Đức Phanxicô nhân dịp 8 năm triều giáo hoàng của ngài
