Đồng tính và tâm thần: “Các lời tuyên bố của Đức Phanxicô không gây ngạc nhiên”
Đức Phanxicô tại đền thánh Đức Mẹ Knock ở Ai Len, 26-8-2018
europe1.fr, Clément Lesaffre, 2018-08-27
Ông Philippe Portier, giám đốc Nhóm xã hội, tôn giáo, thế tục của Trung tâm Quốc gia Nghiên cứu Khoa học (CNRS) cho rằng câu nói của Đức Phanxicô về trẻ em đồng tính phải được phân tích dựa trên các bài viết của ngài hơn là theo các lời ngài nói.
Trong khi từ trước đến nay, Đức Phanxicô tỏ ra hiện đại trong các lời ngài tuyên bố về đồng tính thì bây giờ ngài lại có một bước ngoặt bất thình lình. Trong đêm chúa nhật rạng sáng thứ hai, trên chuyến bay từ Dublin về Rôma sau chuyến đi dự Đại hội Gia đình Thế giới, trả lời một câu hỏi của nhà báo, Đức Phanxicô nói “khi đồng tính phát hiện từ khi còn nhỏ, thì có nhiều chuyện có thể được làm bởi khoa tâm thần”. Một câu gây sốc cho các hiệp hội bảo vệ quyền của những người đồng tính nam, đồng tính nữ, song tính và chuyển giới (LGBT) và làm tổn thương đến hình ảnh “hiện đại” của ngài. Dù vậy, các câu này không làm cho ông Philippe Portier ngạc nhiên, ông Portier là giám đốc Nhóm xã hội, tôn giáo và thế tục của Trung tâm Quốc gia Nghiên cứu Khoa học. Theo nhà chuyên gia, Đức Phanxicô chỉ lặp lại với những chữ đơn giản tầm nhìn về xã hội ngài đã thai nghén trong các bài viết chính thức của mình.
Câu của Đức Phanxicô về tâm thần đã gây tranh cãi. Có phải là một ngạc nhiên khi ngài diễn tả như vậy không?
Philippe Portier: Các lời nói này thật sự không ngạc nhiên. Từ khi ngài được bầu chọn năm 2013, quần chúng có một cái nhìn hơi xiêng lệch về ngài. Người ta cho Đức Bênêđictô XVI là giáo hoàng khôi phục, còn Đức Phanxicô là giáo hoàng hiện đại. Trên thực tế không đơn giản như vậy. Luôn có hai mức độ để nhìn về các giáo hoàng: giáo điều, phù với quan điểm của Giáo hội và các giáo luật của Giáo hội; và mục vụ, liên quan đến vị trí của Giáo hội trong xã hội và khả năng truyền bá Tin Mừng, kể cả cho người không tin, được viết trong các bản văn chính thức. Không hiểu sự khác biệt giữa hai mức độ diễn tả này, đặc biệt là ở Pháp thì chúng ta sẽ hiểu lầm Đức Phanxicô.
Tại sao chúng ta có khuynh hướng xem Đức Phanxicô là giáo hoàng hiện đại, thậm chí là tiến bộ?
Các giáo hoàng có hai cách để nói lên tầm nhìn của họ về xã hội. Đức Gioan-Phaolô II và Đức Bênêđictô XVI thường dùng dạng mệnh lệnh và mạnh mẽ nhắc lại các giá trị kitô giáo. Đức Phanxicô có một chiến lược tiến bộ hơn, ngài nói với từng người theo mức độ đạo đức của họ. Một cách cụ thể, bài diễn văn của ngài là đón nhận tất cả mọi người vào Giáo hội, kể cả những người có những thiếu sót theo tinh thần đạo đức công giáo. Về chủ đề đồng tính, điều này được thấy qua câu ngài tuyên bố năm 2013: “Nếu một người là đồng tính và họ có thiện chí đi tìm Chúa, thì tôi là ai mà phán xét họ?” .
Trên thực tế, Đức Phanxicô đi theo đường hướng liên tục với các vị tiền nhiệm của mình. Ngài lên án chủ nghĩa tương đối và chủ nghĩa chủ quan. Đức Phanxicô cho rằng Giáo hội có sứ mạng đưa trở lại, với tấm lòng dịu dàng những người không ở trong “con đường chính”. Đó là mục vụ của lắng nghe, mỗi người phải được xem xét theo mức độ đạo đức của họ. Theo nghĩa này, đồng tính không nhất thiết là tội, theo ngài, nó có thể cho thấy do thiếu chỉ dẫn hay do môi trường “có hại”. Cũng như trường hợp phá thai: nếu một phụ nữ phá thai, thì phải xem xét có thể trong một vài trường hợp, người phụ nữ này không thể nuôi dạy con thích đáng.
Như thế ông ngụ ý cho rằng cuối cùng Đức Phanxicô cũng không tiến bộ như người ta nghĩ.
Khi nghiên cứu quan điểm giáo lý của ngài, các bản văn của ngài (các tông huấn, các tông thư.. ), thì thực tế cho thấy, ngài theo đường hướng liên tục của các vị tiền nhiệm. Ngài lên án chủ nghĩa tương đối, chủ nghĩa chủ quan, hai lý thuyết nhấn mạnh đến vai trò của cá nhân trong chính số phận của họ. Theo ngài, mỗi người phụ thuộc vào một mệnh lệnh đã được áp đặt, vượt trên tất cả chúng ta, và phải tuần phục vào các giới luật đạo đức bên ngoài, trong trường hợp này là lệnh của Giáo hội. Như vậy, Đức Phanxicô cho rằng đồng tính là một rối loạn khách quan, một khuynh hướng đi trái lại với thứ trật đạo đức. Một nhận thức suy ra trong việc ngài cầu viện đến khoa tâm thần: y khoa sẽ sửa chữa được chứng rối loạn này.
Làm thế nào giải thích hai ý này?
Nó không thực sự là một. Các câu nói ngắn mà Đức Phanxicô thường hay nói (ngài muốn công thức lời hay ý đẹp ‘fioretti’ của Thánh Phanxicô Axixi) là công cụ giao tiếp của ngài. Qua những chữ đơn giản ngài nói lên các nguyên tắc đạo đức đã có trong các bản văn chính thức. Đôi khi nó đi ngược với những người theo chủ nghĩa truyền thống (câu ‘Tôi là ai mà phán xét’ chẳng hạn), đôi khi nó không đi ngược như trong trường hợp câu nói vừa qua trên máy bay. Nhưng cả hai không nghịch nhau, đó chỉ đơn giản là hai khía cạnh của cái nhìn của Đức Phanxicô có về xã hội. Rốt cùng, chúng ta không thể hiểu Đức Phanxicô mà không biết phân biệt mục vụ và giáo lý.
Vatican sửa câu tuyên bố của Đức Phanxicô. Ngày thứ hai 27 tháng 8, Vatican đã bỏ chữ “tâm thần” trong lời tuyên bố của Đức Phanxicô khi được hỏi về đồng tính. Phát ngôn viên của Vatican giải thích, sở dĩ bỏ chữ “tâm thần” trong lời tuyên bố của Đức Phanxicô là để không làm thay đổi suy nghĩ của ngài. Rõ ràng khi ngài dùng chữ “tâm thần” là một ví dụ để đi vào các lãnh vực khác nhau có thể làm”.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Xin đọc: Đồng tính và tâm thần: Đức Phanxicô và một chữ bị dư