Chứng từ can đảm của Asia Bibi dưới ngòi bút của nhà báo Anne-Isabelle Tollet
Asia Bibi và Anne-Isabelle Tollet
fr.aleteia.org, Agnès Pinard Legry, 2020-01-27
Bị tòa án Pakistan lên án tử hình vì tội phạm thượng vào tháng 11 năm 2010, Asia Bibi ở 9 năm tù trước khi được trả tự do. Câu chuyện của Asia Bibi được nhà báo Anne-Isabelle Tollet kể cho thế giới biết. Nhà báo đã qua Canada gặp bà Asia Bibi và kể câu chuyện trong quyển sách “Cuối cùng là được tự do!” (Enfin libre!) được phát hành vào ngày 29 tháng 1.
Bà nói với báo Aleteia: “Đây là một phụ nữ linh hoạt và rất chiến đấu, bà dạy cho chúng ta bài học cao cả, đó là lòng dũng cảm.”
Chỉ có vài hàng trong một nhật báo tiếng Anh ở Pakistan, nhưng đủ để thay đổi một đời. Chúng ta đang ở trong thời điểm tháng 11 năm 2010. Asia Bibi, một bà mẹ trẻ thuộc gia đình kitô giáo bị kết án tử hình vì tội phạm thượng. Ngay lập tức Đức Bênêđictô XVI bày tỏ “tình đoàn kết thiêng liêng” với bà, ngài đòi hỏi phải tôn trọng luật pháp. Bản án cũng như phản ứng nhanh chóng của Đức Bênêđictô XVI đã tạo cơn địa chấn nhỏ trong giới ký giả và các tùy viên có mặt ở Pakistan, trong đó có nhà báo người Pháp Anne-Isabelle Tollet.
Bà Tollet nói với báo Aleteia: “Tôi nhớ như in lúc đó, chỉ sau bản tin đối chiếu của tôi, ông Shahbaz Bhatti, bộ trưởng bộ Dân tộc Thiểu số đến gặp tôi và nói: “Tôi thấy bà vừa đề cập đến trường hợp bà Asia Bibi, tôi mong bà nói vấn đề này nghiêm túc hơn: nếu không có sự can thiệp của quốc tế thì Asia Bibi sẽ chết.”
Trong vòng gần mười năm, nhà báo Anne-Isabelle Tollet là phát ngôn viên của bà Asia Bibi, bà chiến đấu không ngừng cho đến ngày bà Asia Bivi được trả tự do. Ngày 31 tháng 10 – 2018, Asia Bibi được tự do và được ra khỏi tù ngày 7 tháng 11.
Bị đe dọa giết chết cùng gia đình, sáu tháng sau cả gia đình rời Pakistan và định cư ở Canada. Sau nhiều năm can thiệp, lần đầu tiên nhà báo Tollet đến thăm bà Asia ở một nơi được giữ kín. Bà giải thích: “Tôi biết ông Ashiq chồng của bà và các con, nhưng tôi không gặp bà trong nhà tù, người ta cấm không cho tôi vào thăm.” Khi được gặp Asia Bibi, bà cho biết: “Tôi đã rất xúc động khi thấy người phụ nữ nhỏ nhắn linh hoạt này. Đây là một bài học cao cả của lòng dũng cảm mà Bibi dạy chúng ta. Tôi có thể nói, đó là một chiến binh.” Một người tự do, đúng, cuối cùng Bibi là người tự do. Trong cuộc gặp gỡ giữa hai người, họ đã kết nối tiếng nói của họ thêm một lần nữa trong quyển sách Cuối cùng là được tự do! (Enfin libre!) được nhà xuất bản Rocher phát hành ngày 29 tháng 1.
Nhà báo Anne-Isabelle Tollet trả lời các câu hỏi của báo Aleteia.
Aleteia: Vì sao bà quan tâm đến trường hợp của Asia Bibi?
Anne-Isabelle Tollet: Trước bản án tử hình tháng 11 năm 2010, Đức Bênêđictô XVI đã trực tiếp lên tiếng bảo vệ bà Asia Bibi ở quảng trường Thánh Phêrô. Như tất cả các phóng viên trên trang web, tôi đưa tin này. Nhưng sau bản tin đối chiếu của tôi, ông Shahbaz Bhatti, bộ trưởng bộ Dân tộc Thiểu số đến nhà gặp tôi và nói: “Tôi thấy bà vừa đề cập đến trường hợp bà Asia Bibi, tôi mong bà nói vấn đề này nghiêm túc hơn: nếu không có sự can thiệp của quốc tế thì Asia Bibi sẽ chết.” Ông giới thiệu gia đình bà Asia Bibi, họ sống ẩn giấu dưới trách nhiệm của ông. Sau đó là công việc điều tra. Tôi đến làng của Asia, tôi gặp các bà tố cáo Asia… tôi nhận ra đây thực sự là một âm mưu và tuyệt đối không phải là một vụ phạm thượng. Từ đó tôi đã làm bài phóng sự đầu tiên được đài truyền hình France 2 truyền trong chương trình 8 giờ tối. Nhưng tôi cũng rất xúc động trước gia đình của Asia Bibi, một gia đình rất nghèo. Lúc đó tôi ý thức, tội danh phạm thượng có thể là một vũ khí tuyệt đối ghê gớm. Mọi công dân Pakistan, dù họ thuộc tín ngưỡng nào, họ cũng sống trong sự khủng bố của luật này, chỉ cần một lời tố cáo là một mạng người có thể chết.
Bà đã gặp ông Ashiq, chồng của Asia Bibi và các con của họ như thế nào?
Tôi gặp ông Ashiq tại nhà của ông bộ trưởng bộ Dân tộc Thiểu số. Ông xin tôi đến một ngày để ông giới thiệu gia đình của Asia Bibi. Họ nghèo cùng cực và tôi thấy rõ, nếu báo chí không nói đến trường hợp của họ thì câu chuyện này sẽ kết thúc như loại chuyện chúng ta thường nghe: các gia đình này bị bỏ mặc, bị ám sát. Còn về phần bà Asia Bibi thì bà có thể chết bất cứ lúc nào trong nhà tù. Tôi phẫn nộ vì sự bất công này và rất thương cảm cho tình trạng mong manh của họ.
Ông Ashiq và Eisham, chồng và con gái của Asia Bibi.
Bà chưa bao giờ gặp Asia Bibi trong suốt thời gian bà Asia bị tù nhưng bà chiến đấu cho Asia Bibi để mọi người biết đến trường hợp này…
Tôi cố gắng đi gặp Asia nhiều lần nhưng luôn bị cấm. Tôi ước gì mình có thể gặp, nhưng xét cho cùng thì tình trạng cũng chẳng thay đổi được gì. Ảnh hưởng của những người cuồng tín và cực đoan trên công lý Pakistan là trái với luật pháp của nước. Không cần phải dấy lên sự nổi loạn ở nước Cộng hòa hồi giáo Pakistan này. Asia Bibi trở nên biểu tượng. Chính vì để thay mặt cho tất cả nạn nhân sống trong nỗi kinh hoàng của luật phạm thượng này, một luật được các người cuồng tín ủng hộ mà tôi đương đầu với cuộc chiến này. Trường hợp Asia Bibi lại càng trở nên biểu tượng hơn khi ông Salman Taseer, một thống đốc người hồi giáo bị ám sát chết ngày 4 tháng 1 năm 2011 vì đã bảo vệ bà Asia Bibi, cũng như ông Shahbaz Bhatti, bộ trưởng bộ Dân tộc Thiểu số bị người taliban Pakistan giết ngày 2 tháng 3 năm 2011 cũng cùng các lý do này.
Các giai đoạn chính của chín năm đấu tranh cho tự do của Asia là các giai đoạn nào?
Cuộc đấu tranh dài 9 năm. Là nhà báo tôi hiểu tin này đuổi tin kia nên muốn chiến đấu liên tục thì không được buông bỏ. Đây là một cuộc chiến dài với các giai đoạn lúc lên lúc xuống, một câu chuyện phức tạp và không dễ dàng được nói trên phương tiện truyền thông. Hiểu ngọn ngành truyền thông, tôi biết lúc nào nên nói, nói ở góc độ nào, dùng điểm nào để bám vào… Tôi biết phải làm gì để có tiếng vang. Có nhiều bài báo làm cho trường hợp của cô được chú ý, đã có hai quyển sách, có các báo động thường xuyên để cộng đồng quốc tế không quên Asia Bibi và để cô được bảo vệ trong tù, để cô không không bị sát hại. Tôi cũng đã cùng ông Ashiq, chồng của Asia Bibi viết thư cám ơn bà Anne Hidalgo, thị trường thành phố Paris vì bà tặng tước hiệu công dân danh dự thành phố Paris cho Asia Bibi. Một bức thư đã được truyền thông quốc tế loan truyền rộng rãi. Nó đã đi khắp thế giới và làm mọi người chú ý đến Asia Bibi. Trong tảng băng thách thức này, tôi đã phát động một chiến dịch trên các trang mạng xã hội có tên “một ly nước cho Asia Bibi.” Trên thực tế, chính chuỗi lòng nhân đạo này đã giữ cho câu chuyện luôn được tồn tại trên các phương tiện truyền thông.
Ngày 16 tháng 10 năm 2014, tòa phúc thẩm Lahore xác nhận bản án tử hình Asia Bibi và Asia Bibi đã kháng cáo lên Tòa án Tối cao Pakistan…
Sau phán quyết thứ hai của tòa phúc thẩm Lahore, Asia có thể bị treo cổ trong vòng 15 ngày. Lúc đó đã có một áp lực trên Pakistan của truyền thông và cộng đồng quốc tế. Năm 2016, một nghị quyết đã được Nghị viện châu Âu thông qua nhằm trừng phạt Pakistan về mặt kinh tế nếu nước này không tôn trọng nhân quyền. Tin này được các phương tiện truyền thông đưa tin và một số thị trưởng đã tặng tước hiệu công dân danh dự cho Asia Bibi. Ba tổng thống cuối cùng của nước Pháp Nicolas Sarkozy, François Hollande và Emmanuel Macron đều nhấc điện thoại nói chuyện với các nhà lãnh đạo Pakistan để cho họ biết tất cả đều lo lắng cho số phận của Asia Bibi. Điều này rõ ràng đã gây áp lực lên Pakistan, cộng đồng quốc tế theo dõi chặt chẽ và họ không thể công khai chà đạp nhân quyền.
Và vai trò của Đức Phanxicô?
Sau khi bị kết án lần thứ nhì, tôi đọc ở đây và trên nhiều báo, ngài đã lên tiếng bảo vệ Asia Bibi. Khi đọc, tôi tự nhủ: “Lạy Chúa tôi, nếu Đức Phanxicô nói bất cứ gì về Asia Bibi thì chúng tôi sẽ bị thiêu sống”. Tôi quyết định viết cho ngài một thư, giải thích nếu ngài can thiệp như vậy sẽ phản tác dụng, vì ở Pakistan họ sẽ nghĩ Giáo hội công giáo nổi dậy trong một nước hồi giáo, nên vì bảo vệ cho Asia Bibi và cho tín hữu kitô nói chung ở Pakistan thì ngài không nên công khai lên tiếng. Ngài nhận thư và rất hiểu, ngài trả lời cho tôi, đây là một chủ đề rất phức tạp, trong đó mình phải biết làm ngoại giao và trong vai trò lãnh đạo tôn giáo thì trường hợp này là hoàn toàn hợp lý.
Đức Phanxicô gặp ông Ashiq và con gái ở quảng trường Thánh Phêrô, 24-2-2018
Theo dự trù ngày 13 tháng 10 năm 2016 tòa sẽ tuyên bố bản án nhưng rồi phiên tòa kháng cáo bị hoãn áp lực mạnh mẽ từ phía những người cuồng tín. Cuối cùng ngày 31 tháng 10 năm 2018, Asia được tha bổng và gia đình cô được đến Canada áu tháng sau đó. Bà cảm thấy thế nào?
Hạnh phúc vô biên và cảm nhận đã hoàn thành một nhiệm vụ. Asia Bibi được tự do, bà có thể gặp chồng con đã xa cách từ 10 năm. Tôi hạnh phúc vì có thể kể chuyện này cho các con tôi nghe, các con tôi đã lớn lên với câu chuyện của Asia Bibi, với sự bền bỉ chiến đấu, dù câu chuyện gần như không thể, chúng ta có thể dời núi và đạt mục đích.
“Tôi rất vui khi thấy người phụ nữ nhỏ nhắn linh hoạt và sống động này!”
Cuối cùng bà đã gặp Asia Bibi lần đầu tiên ở Canada. Bà cảm thấy như thế nào?
Trong mười năm, cuối cùng tôi tự hỏi chuyện này rồi thì có thật không! Tôi rất xúc động và rụt rè: lần đầu tiên tôi gặp người mà tôi là phát ngôn viên. Nhưng tôi rất vui khi thấy người phụ nữ nhỏ nhắn linh hoạt và sống động này! Tôi còn hạnh phúc hơn khi thấy bà đúng là một chiến binh: bà không bị mười năm tù tàn phá, bà cũng không xót thương cho số phận của mình. Bà đúng là một chiến binh.
Asia Bibi như thế nào?
Một hình thức nào đó, bà toát ra một uy quyền tự nhiên. Ở nhà bà là ‘chủ’: mọi người vào bàn ăn khi bà quyết định mọi người vào. Nhưng bà cũng rất vui: tuy không cùng ngôn ngữ, nhưng mọi người cười rất nhiều trong các câu chuyện nhỏ, những câu chuyện chỉ làm một số người cười mỉm, nhưng bà làm mọi người phá lên cười. Bà cũng rất linh hoạt và thông minh. Bà có một độ lùi với tất cả các năm tháng này và bà có thể thấy cái gì đã thực sự giúp mình để có tiếng vang chính trị. Bà rất sáng suốt. Asia Bibi cũng buồn vì phải rời Pakistan, nhưng bà muốn tiếp tục là tiếng nói cho những người bị cáo buộc bất công tội phạm thượng, nhất là các tín hữu kitô. Và cũng còn nhiều trường hợp, sau khi Asia ra khỏi tù, có bà Kausar Shagufta, một bà mẹ kitô giáo có bốn đứa con tuổi từ 5 đến 13 đã thay chỗ của Asia trong nhà tù. Bà cũng bị lên án tử hình vì tội phạm thượng. Theo một giáo chủ hồi giáo của một nguyện đường hồi giáo địa phương thì bà và chồng bà đã gởi các tin nhắn bằng tiếng Anh nhạo báng nhà tiên tri. Một chuyện không thể tưởng tượng được vì cả hai… không biết chữ! Và đúng, còn rất nhiều việc phải làm!
Marta An Nguyễn dịch
Cuối cùng là được tự do! Enfin libre! Asia Bibi và Anne-Isabelle Tollet, Nxb. Rocher, phát hành ngày 29 tháng 1 – 2020.
Xin đọc thêm: Được tự do, bà Asia Bibi đã đoàn tụ với gia đình ở Canada
“Kết thúc vụ án của bà Asia Bibi là một chiến thắng cho tất cả người Pakistan”
Bà Asia Bibi và cô Rebecca Bitrus, “hai người tử đạo” của Đức Phanxicô
