Tôn giáo ở Trung Quốc: Một tách rời lớn
Hình minh họa
fr.zenit.org, Ban Biên tập, 2025-07-23
Trung Quốc, quốc gia ít tôn giáo nhất thế giới
Một thập kỷ thay đổi về tín ngưỡng và nhân khẩu học đã làm thay đổi sâu sắc bối cảnh tôn giáo toàn cầu. Đó là nội dung báo cáo toàn diện của Trung tâm nghiên cứu Pew được công bố ngày 9 tháng 6, đánh giá lại xu hướng toàn cầu về tôn giáo từ năm 2010 đến năm 2020.
Trong khi hầu hết các nhóm tôn giáo lớn đều phát triển, nhưng Trung Quốc vẫn là đất nước không phát triển về mặt tôn giáo.
Trung Quốc, quốc gia ít tính tôn giáo nhất thế giới
Trung Quốc, quốc gia đông dân nhất thế giới nhưng lại có tỷ lệ giáo dân thấp nhất thế giới. Theo phương pháp luận cập nhật của Trung tâm nghiên cứu Pew, năm 2020, 90% dân số Trung Quốc – khoảng 1,3 tỷ người – không theo tôn giáo nào.
Việc hiệu chỉnh này thách thức các giả định trước đây về bối cảnh tâm linh Trung Quốc và làm thay đổi đáng kể số liệu thống kê toàn cầu về đức tin và bản sắc tôn giáo.
Một định nghĩa mới: “zongjiao”
Biến động này không phải là kết quả của thay đổi trong chính tín ngưỡng nhưng do thay đổi trong phương pháp. Cho đến nay, việc đo lường mức độ mộ đạo ở Trung Quốc vẫn là một thách thức với các nhà nghiên cứu. Các cuộc khảo sát trước đây của Trung tâm nghiên cứu Pew đã kết hợp các hoạt động văn hóa, niềm tin cá nhân và các báo cáo về tâm linh, tạo ra một bức tranh sắc thái hơn nhưng không đồng nhất.
Trong báo cáo mới, Trung tâm Pew đưa ra một định nghĩa chặt chẽ: chỉ những người chính thức xác định mình theo một tôn giáo qua thuật ngữ tiếng Trung “zongjiao, tôn giáo”, một phân loại về mặt thể chế và pháp lý, mới được tính.
Một từ, với những hệ quả toàn cầu
Sự thay đổi về mặt ngữ nghĩa này có tác động lớn. Trong khi trước đây khoảng 50% người Trung Quốc tuyên bố mình không theo tôn giáo nào thì hiện nay con số này đã tăng lên gần 90%. Điều này giải thích vì sao, dù được cho là có sự phát triển Kitô giáo ở Trung Quốc, nhưng quốc gia này vẫn ở ngoài 10 quốc gia có nhiều người theo kitô giáo nhất thế giới, ngược với một số dự đoán của giới truyền thông.
Tuy nhiên, Nghiên cứu Pew thừa nhận có những hạn chế của cách tiếp cận mới này. Nhiều người Trung Quốc tham gia vào các hoạt động tâm linh hoặc theo các truyền thống tôn giáo nhưng họ không dùng danh xưng chính thức là “tôn giáo”. Trong bối cảnh các hoạt động tôn giáo chưa đăng ký bị hạn chế, việc miễn cưỡng tuyên bố tư cách thành viên – đặc biệt với những người theo kitô giáo hầm trú – có thể làm sai lệch kết quả.
Sự trỗi dậy của các tổ chức phi liên kết trên toàn thế giới
Sự định nghĩa lại này cũng có tác động toàn cầu. Với Trung Quốc dẫn đầu, hiện nay số lượng người không theo tôn giáo nào trên thế giới đã lên tới 1,9 tỷ người, làm cho nhóm này thành nhóm lớn thứ ba sau nhóm theo Thiên chúa giáo (2,3 tỷ người) và nhóm Hồi giáo.
Một thế giới tôn giáo đang tái cấu trúc
Người Hồi giáo có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất trong thập kỷ vừa qua (+347 triệu), họ chiếm 25,6% dân số thế giới. Những người theo Thiên chúa giáo vẫn là nhóm chiếm đa số (28,8%), nhưng tỷ lệ tương đối của họ đang giảm, một phần là do họ không theo tôn giáo, đặc biệt là ở phương Tây.
Nghiên cứu Pew cho biết, cứ một người trưởng thành sang kitô giáo thì có hơn ba người bỏ đức tin. Hiện tượng này chủ yếu ảnh hưởng đến thế hệ trẻ ở Bắc Mỹ, Châu Âu và một số khu vực ở Châu Á.
Sự thay đổi của trung tâm kitô giáo
Trọng tâm của kitô giáo đã thay đổi đáng kể. Năm 2020, chỉ có 22% người theo kitô giáo sống ở Châu Âu, so với 66% của thế kỷ trước. Ngược lại, 31% tín hữu hiện nay ở Châu Phi cận Sahara và 24% ở Châu Mỹ Latinh và vùng Caribê.
Sự chuyển đổi này đánh dấu sự phân cấp kitô giáo ra khỏi phương Tây, một xu hướng dự kiến sẽ tăng mạnh trong những thập kỷ tới.
Tương lai bất định của tôn giáo ở Trung Quốc
Ở Trung Quốc, tương lai tâm linh vẫn khó có thể dự đoán. Dù đời sống tôn giáo ngầm có thể năng động hơn những con số cho thấy, nhưng tính mờ ám của hệ thống và sự kiểm soát của nhà nước làm cho bất kỳ đánh giá đầy đủ nào cũng không chắc chắn.
Hiện tại, trên lý thuyết, Trung Quốc vẫn là quốc gia có tỷ lệ tín hữu thấp nhất thế giới – một tình trạng tiếp tục phân phối lại sự cân bằng tâm linh toàn cầu.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Đứng trước chiến tranh, “kitô giáo có những phương tiện để mang lại ý nghĩa”
Hồng y Philippe Barbarin: “Giáo hoàng tiếp theo phải là một mục tử, một thần học gia vững vàng”
