Tài liệu cuối cùng của Thượng Hội đồng không giải quyết được mọi vấn đề, và tôi rất biết ơn điều này
americamagazine.org, Linh mục Dòng Tên Sam Sawyer, 2024-10-28
Đức Phanxicô và các thành viên của Thượng Hội đồng trong buổi họp ngày 26 tháng 10-2024 tại Hội trường Phaolô VI / Ảnh AP/Gregorio Borgia
Có một chuyện cười ngày xưa: lạc đà là con vật bạn có trong tay khi bạn nhờ một họa sĩ vẽ con ngựa!
Tôi đến Rôma khuya thứ tư tuần trước, đúng khi Thượng Hội đồng nghỉ họp ngày thứ năm, một Ủy ban đang chuẩn bị Tài liệu cuối cùng, nhưng đây không phải là ngày nghỉ hoàn toàn, vì chiều thứ năm, Hồng y Víctor Manuel Fernández, bộ trưởng bộ Giáo lý Đức tin gặp các đại diện và trả lời các câu hỏi của Nhóm 5 của Hồng y được giao nghiên cứu chủ đề phó tế nữ.
Tôi không hình dung làm sao việc viết Tài liệu cho các cuộc thảo luận trong một tháng giữa gần 400 người từ khắp mọi nơi trên thế giới, bằng nhiều ngôn ngữ, lại diễn ra suôn sẻ như vậy. Viết một bài xã luận trên trang America với sự cộng tác của toàn ban biên tập cũng đã căng thẳng, mà ban biên tập chỉ có một ít người và tất cả chúng tôi đều làm việc bằng tiếng Anh.
Với tất cả dè dặt, tôi vẫn bị cuốn hút và đầy hy vọng khi thấy cách Thượng Hội đồng làm việc để công bố Tài liệu cuối cùng, được Đức Phanxicô thông qua, được đưa vào giáo huấn bình thường của ngài thay vì phải viết một Tông huấn để tổng hợp.
Một đoạn có thể dùng như một hình ảnh nhỏ về lý do vì sao Tài liệu này làm tôi hy vọng dù bề ngoài giống như con lạc đà đang được Ủy ban soạn thảo.
Đoạn 60, về vai trò của phụ nữ trong lãnh đạo, hơi dài và khó hiểu. Đoạn này bắt đầu bằng việc công nhận “phụ nữ vẫn tiếp tục gặp trở ngại” khi thực hiện vai trò lãnh đạo và mục vụ trong Giáo hội, đoạn giới thiệu chủ đề có nguồn gốc từ Kinh Thánh cho đến kinh nghiệm đương đại. Nhưng trong suốt thời gian họp, các vai trò này được đưa ra như một cách để nói “không” với chức phó tế nữ, như thể nói, “phụ nữ đã làm rất nhiều rồi!” để giải quyết câu hỏi liệu Chúa có kêu gọi một số phụ nữ phục vụ với tư cách là phó tế hay không.
Nhưng đoạn này tiếp tục đi ra ngoài danh mục. Đoạn kêu gọi “thực hiện đầy đủ” tất cả các khả năng lãnh đạo của phụ nữ đã có trong luật giáo luật, rằng “không có lý do hay trở ngại nào ngăn cản phụ nữ thực hiện vai trò lãnh đạo như vậy, vì sự gì đến từ Chúa Thánh Thần thì không ngăn cản được. Vấn đề chức phó tế nữ vẫn còn mở và chúng ta cần tiếp tục phân định.”
Tôi không thể không tự hỏi đây có phải là những gì bản thảo ban đầu đề cập đến không. Gần như chắc chắn là không – dù bên ngoài hội trường, chúng tôi không biết gì về các chi tiết của bản thảo và bản sửa đổi. Nhưng chúng tôi biết ba phần tư đại biểu bỏ phiếu thuận và đoạn này có nhiều phiếu ”phủ nhận” hơn bất kỳ đoạn nào trong Tài liệu (258 phiếu thuận, 97 phiếu chống ).
Đoạn này cũng không làm tất cả mọi người hài lòng (cho bất cứ ai). Những người cho rằng bất kỳ việc phong chức nào cho phụ nữ, kể cả chức phó tế là điều không thể về mặt thần học đều thất vọng, vì vấn đề vẫn chưa giải quyết dứt điểm, còn những người ủng hộ, những quan sát viên bên ngoài thì cho đây chỉ là “cú đánh cược” của vấn đề, theo ngôn ngữ của báo New York Times.
Nhưng khi nghe các đại biểu phát biểu, tôi thấy có một cái gì đó hoàn toàn khác. Không đủ thống nhất chung quanh vấn đề chức phó tế nữ để giải quyết vấn đề. Ngay cả nếu có, Giáo hoàng vẫn nói “không” với chức phó tế nữ, và Hồng y Fernández đã nhiều lần nói, về mặt thần học, vấn đề này chưa “chín muồi”.
Vì Thượng Hội đồng không phải là nghị viện nên không thể giải quyết bằng bỏ phiếu, dù đa số tuyệt đối đã bỏ phiếu thuận. Tuy nhiên, vì tính đồng nghị là “chiều kích cấu thành” của Giáo hội, nên việc Thượng Hội đồng tiếp tục đặt vấn đề cũng không thể bị các thần học gia hoặc chính Giáo hoàng bác bỏ hoàn toàn. Hồng y Jean-Claude Hollerich đã trình bày trong cuộc họp báo, Tài liệu cuối cùng được thông qua như một giáo huấn thông thường và Giáo hoàng vẫn còn để mở vấn đề này.
Ngoài ra, chủ đề được Thượng Hội đồng tham khảo nhiều lần là sự khác biệt giữa hiệp nhất và đồng nhất, nhắc chúng ta Giáo hội được mời gọi để hướng đến hiệp nhất chứ không đồng nhất. Hiệp nhất là mục tiêu cao cả, đòi hỏi phải được duy trì ở những nơi đã đạt được, kiên trì làm việc ở những nơi chưa rõ ràng. Nhưng đồng nhất không phải là con đường tắt đưa đến hiệp nhất, vì không đơn thuần áp đặt hiệp nhất khi hiệp nhất chưa được nuôi dưỡng và trải nghiệm.
Về chủ đề phó tế nữ và các chủ đề phức tạp khác như thẩm quyền giảng dạy của các Hội đồng Giám mục, chức thánh cho những người bị loại trừ vì “tình trạng hôn nhân, qua hình thức hoặc qua khuynh hướng tình dục” của họ, Thượng Hội đồng đang đi tìm hiệp nhất, thừa nhận kinh nghiệm và phán đoán về những vấn đề này chưa được thống nhất trên toàn Giáo hội. Tài liệu cuối cùng đã lên danh sách các thực tế này, không cho rằng có thể giải quyết các vấn đề này bằng sắc lệnh thần học, giáo hội hoặc thượng hội đồng.
Một số người sẽ bực mình hoặc cho rằng đây là kết quả quá nhỏ sau nhiều năm cố gắng làm việc và tham vấn. Nhưng khi ngồi trong Đền thờ Thánh Phêrô để dự lễ bế mạc Thượng Hội đồng, tôi thấy đó là nguồn hy vọng và lý do để biết ơn. Thực tế phức tạp này chính là nơi Giáo hội và Chúa Thánh Thần đang làm việc.
Điều này giống như khi chúng ta nghĩ đến con ngựa mà thấy con lạc đà, Lạy Chúa may quá, con ngựa đi qua sa mạc sẽ chết khát.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch