Thượng Hội đồng: Đức Phanxicô định hình Giáo hội ngày mai  

80

Thượng Hội đồng: Đức Phanxicô định hình Giáo hội ngày mai

Thượng Hội đồng vừa kết thúc ngày thứ bảy 26 tháng 10 năm 2024 tại Rôma đề xuất một cách điều hành mới trong Giáo hội, ít cứng nhắc hơn và phi tập trung hơn. Không mang tính cách mạng, cuộc cải cách này có điểm chính: chú ý đến các bối cảnh, kể cả về mặt thần học.

la-croix.com, Mikael Corre, Malo Tresca, Rôma, 2024-10-27

Buổi họp Thượng Hội đồng ngày thứ bảy 26 tháng 10 tại Hội trường Phaolô VI. RICCARDO ANTIMIANI / EPA/MAXPPP

Đức Phanxicô sốt ruột. Một nhân viên đẩy chiếc xe lăn của ngài băng qua Hội trường Phaolô VI nơi Thượng hội đồng họp. Ngài nói chuyện với Linh mục Đa Minh Timothy Radcliffe, có suy tư và hài hước của người Anh đã tham dự các cuộc thảo luận của Thượng Hội đồng trong tháng 10. Ngày 6 tháng 10, Đức Phanxicô tuyên bố sẽ phong Linh mục làm Hồng y và nói Linh mục vẫn có thể giữ áo trắng của Dòng, ngài được miễn mặc áo hồng y… chỉ cần mua một chiếc mũ đỏ là đủ!

Điều này tóm tắt điều Đức Phanxicô muốn thực hiện khi triệu tập Thượng Hội đồng kéo dài ba năm: một Giáo hội bớt cứng nhắc hơn, đa dạng hơn và thoải mái hơn. Chủ đề được chọn, “tính đồng nghị” có thể có vẻ mơ hồ, nhưng đọc 51 trang của Tài liệu cuối cùng, chúng tôi hiểu trước hết, đây là phương thức quản trị. Xin lưu ý, đây không phải là một cuộc cách mạng trong Giáo hội, và càng không phải là sự rạn nứt: quyền tối thượng của người kế vị Thánh Phêrô, quyền tối thượng của Giáo hoàng đối với các giám mục khác, vẫn còn. Nhưng bây giờ phải được thể hiện theo cách khác: bớt quân chủ hơn, bớt kim tự tháp hơn và bớt độc tài hơn.

Ngày thứ bảy 26 tháng 10, khi kết thúc Thượng Hội đồng, Đức Phanxicô đọc câu thơ của bà Madeleine Delbrêl, nhà thần bí người Pháp của những vùng ngoại vi đã khuyên chúng ta đừng cứng nhắc: “Tôi nghĩ có lẽ các bạn đã có đủ rồi, những người nói về bạn với phong thái của các thuyền trưởng…”

Có vẻ như Đức Phanxicô tự phê khi ngài điều hành theo chiều dọc, ngài sẽ không có Tông huấn hậu Thượng Hội đồng: “Tài liệu chúng ta phê duyệt đã có đủ chỉ dẫn có thể đóng vai trò hướng dẫn.” Nếu được Đức Phanxicô chấp nhận, Tài liệu cuối cùng sẽ là Huấn quyền thông thường của Người Kế vị Thánh Phêrô. Tóm lại: 155 điều khoản được 356 thành viên Thượng Hội đồng thông qua ngày thứ bảy 26 tháng 10 có cùng giá trị như một Tài liệu của chính Giáo hoàng.

Điều này rất quan trọng. Ngày 20 tháng 5 năm 2024, Đức Phanxicô đã trả lời “không” với nhà báo CBS Mỹ khi nhà báo hỏi ngài phụ nữ có thể trở thành phó tế hay không. Trong cuộc họp báo ngày 26 tháng 10 về khả năng mâu thuẫn với Tài liệu cuối cùng của Thượng Hội đồng – chức phó tế vẫn để “mở” – Hồng y Jean-Claude Hollerich giáo phận Luxembourg mỉm cười trả lời: “Giáo hoàng đã phê chuẩn. Đoạn ở phần mở đầu là của ngài. Tôi là ai mà có thể mâu thuẫn với ngài?”

Trong tháng vừa qua, vấn đề về vị trí của phụ nữ trong Giáo hội tượng trưng cho sự gia tăng quyền lực của Thượng hội đồng với Giáo triều Rôma. Nhưng cũng có sự khác biệt dai dẳng bên trong, một giám mục trong Thượng Hội đồng phân tích: “Vì người Đức có tiếng là tiến bộ đã không thành công trong việc lãnh đạo Giáo hội theo quan điểm của họ, nên năm nay họ đã tìm ra cách để chiến đấu: quyền tự trị của các Hội đồng Giám mục.”

Khả năng các Hội đồng Giám mục đưa ra quyết định cho giáo phận của mình là một trong những điểm được tranh luận nhiều nhất trong Thượng Hội đồng tháng 10 này.

Bản thảo của Tài liệu cuối cùng được đưa ra ngày 21 tháng 10 dự kiến “tất cả các quyết định đưa ra trong các cuộc họp đều áp dụng cho các giám mục trong các giáo phận của họ”. Nhiều sửa đổi (tài liệu nhận được tổng cộng 1.135) đã buộc bốn thần học gia viết Tài liệu – hai người Ý và hai người nói tiếng Anh – phải sửa lại bản thảo của họ. Trong số những đoạn khác, đoạn này đã bị xóa và vấn đề sẽ được nghiên cứu sâu hơn.

Sự phản đối của những người bảo thủ cũng cũng được đề nghị trong việc thích nghi phụng vụ. Cử hành phụng vụ là biểu hiện của tính đồng nghị, đây không phải là thay thế linh mục bằng giáo dân, Hồng y Jean-Claude Hollerich làm rõ vấn đề này: “Làm thế nào chúng ta có thể làm cho công việc này mang tính tham gia nhiều hơn?”

Sự phản đối còn lại

Việc có nhiều ý kiến khác nhau về những vấn đề này không có gì đáng ngạc nhiên. Tuy nhiên, không phải là không có định hướng, Tài liệu ngày 26 tháng 10 tương đối nhất trí. Tài liệu cho biết các cuộc họp sẽ được tổ chức thường xuyên, không như dự thảo ban đầu ngày 21 tháng 10 dự trù các giáo phận sẽ tổ chức từ ba đến năm năm một lần. Các hội đồng kể cả hội đồng kinh tế – đã thành bắt buộc trong các giáo xứ và giáo phận – gồm các thành viên giáo dân không được giám mục hoặc linh mục “bổ nhiệm”. Với những thành viên tham dự Thượng Hội đồng, điều chủ yếu đã có trong Tài liệu.

Trong số những người bảo thủ được phỏng vấn, họ đón nhận một văn bản “chú ý đến bối cảnh, không làm hại đến sự hiệp nhất của Giáo hội”. Còn với những người cấp tiến, họ nhấn mạnh đến tinh thần “cởi mở”, nhưng những người LGBTQI+ không được nhắc đến. Một giáo dân tham dự Thượng Hội đồng cho biết: “Dấu hiệu cho thấy tiếng nói của các nạn nhân và những người sống sót sau bạo lực tình dục phải được lắng nghe không phải là không quan trọng.”

Trên hết, một số điểm dường như đã liên kết với nhau. Chẳng hạn khái niệm Anglo-Saxon về trách nhiệm giải trình đã được trích dẫn 19 lần. Và những đoạn xin các nhà chức trách Giáo hội – linh mục, giám mục, sứ thần, người đứng đầu thánh bộ tại Vatican – tham khảo ý kiến nhiều hơn, báo cáo thường xuyên về các vấn đề tài chính. Bảo vệ trẻ vị thành niên đã khơi dậy sự phản đối duy nhất còn sót lại trong cuộc bỏ phiếu ngày 26 tháng 10.

Nói rộng hơn, nhiều người tham dự đã nói về một thay đổi văn hóa. Thần học gia Bỉ Alphonse Borras nhiệt tình: “Theo tôi, chúng ta đang ở một bước ngoặt, trên thực tế bước ngoặt này như bước ngoặt được khởi xướng vào thời Cải cách Gregorian kéo dài gần hai thế kỷ, đã mang lại thành quả cho đời sống Giáo hội. Giáo hội có khuynh hướng nhấn mạnh vào sự thống nhất, vào tính phổ quát, lần này Giáo hội mở ra với những khác biệt về bối cảnh. Với niềm xác tín này: việc phân cấp và dân chủ hóa chính quyền sẽ không đạt được nếu không có đoàn kết, nếu không có đổi mới sâu sắc trong các mối quan hệ”.

Khi đọc tài liệu cuối cùng, chúng tôi cảm nhận vấn đề này, giống như sợi chỉ chung, chủ yếu nhắm đến các cộng đồng địa phương đang gặp khó khăn, họ bị chiến tranh, nghèo đói tác động: làm thế nào các cơ quan khác của Giáo hội, bắt đầu từ Rôma, có thể giúp họ tốt hơn?

Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch

Thượng Hội đồng: Đức Phanxicô đưa Giáo hội vào thiên niên kỷ thứ ba

Thượng Hội đồng: hạ cánh nhẹ nhàng?