Hồng y Michael Czerny, hồng y ở tuyến đầu của Đức Phanxicô
Đứng đầu bộ Phát triển Nhân bản Toàn diện từ năm 2022, hồng y Michael Czerny, 77 tuổi, là một trong những hồng y thân cận nhất của Đức Phanxicô. Hồng y có một tầm nhìn chính trị và sinh thái của giáo hoàng nhờ có hai lợi thế chính. Ngài vừa là tu sĩ Dòng Tên giống như giáo hoàng vừa là người Canada gốc Séc, có một văn hóa kép Âu-Mỹ tiền định trước cho ngài để đến với thế giới. Trang Công giáo Thụy Sĩ cath.ch đã đi theo ngài trong chuyến đi Benin và Nam Sudan.
cath.ch, Max Savi Carmel, phóng viên đặc biệt ở Cotonou, 2024-02-11
Cotonou ngày 17 tháng 1 năm 2024. Sân bay Quốc tế Bernardin Gantin, được đặt theo tên hồng y duy nhất của đất nước có trong gần hai thế kỷ truyền giáo. Ra đón ngài ở phi trường có tất cả các giám mục Benin, Đức ông Mark Miles, sứ thần Tòa Thánh tại Benin và Togo. Trên khắp đất nước, báo chí được huy động rộng rãi để đưa tin chuyến đi này của hồng y Michael Czerny. Chuyến đi kịp thời để trao đổi với tổng thống, đặc biệt vì vài ngày trước đó Patrice Talon, nguyên thủ quốc gia Benin tham dự lễ hội Vaudou ngày 10 tháng 1 đã gây tranh cãi trên truyền thông. Đến mức ông phải tuyên bố trên truyền hình quốc gia, ông thuộc về “Giáo hội công giáo”.
Tại quốc gia Tây Phi nhỏ bé này, hồng y Michael Czerny được vinh danh nhờ chức vụ của ngài ở Tòa thánh. Ngài mô tả sự chào đón sau chuyến hành trình kéo dài bốn ngày là “nồng nhiệt và chân thực”. Bộ Phát triển Nhân bản Toàn diện quy tụ bốn hội đồng giáo hoàng trước đây gom lại, bao gồm Hội đồng Công lý và Hòa bình có ảnh hưởng lớn. Bộ phụ trách nhiều lĩnh vực, vừa sinh thái vừa chính trị.
Người lính “xanh”
Bên lề cuộc gặp với tổng thống Benin ở Cotonou, với nụ cười bất hủ luôn luôn có của ngài, ngài trả lời trang Công giáo Thụy Sĩ: “Tôi thường nói chuyện với những người đối thoại về môi trường và khí hậu. Nhưng tôi không tuyên truyền hay vận động.” Ngài đã chuẩn bị mọi chi tiết để Đức Phanxicô đi dự hội nghị COP28 ở Dubai, nhưng chuyến đi bị hủy phút cuối vì lý do sức khỏe của Đức Phanxicô. Hồng y nhận xét: “Dubai là một bước tiến lớn. Sự tham gia tích cực của giáo hoàng vào các vấn đề môi trường có tác động tích cực mạnh mẽ trên thế giới.”
Bên lề bàn tròn, hồng y Czerny dừng lại ở bục có các bản sao của Thông điệp Laudato si’ | © Max Savi Carmel
Hồng y điều hành một hội nghị bàn tròn về chính sách môi trường của Vatican như một phần của chương trình “Giáo hội Xanh”, một sáng kiến của tổng giám mục Cotonou. Theo hồng y: “Với nền tảng học thuyết xã hội của mình, Giáo hội phải đi theo con đường liên quan đến sinh thái, được thực hiện qua Laudato si’ và Laudate Deum, hai tài liệu của Đức Phanxicô.” Hồng y cho biết ngài sẵn sàng đi “bất cứ nơi nào được mời”. Nhưng ngoài bầu khí mà ngài đã trở thành biểu tượng chính trong Giáo triều Rôma, sứ mệnh của ngài còn mang tính chính trị cao.
Cánh tay chính trị của Giáo hoàng
Một ngày sau khi đến Cotonou, hồng y tiếp các giám mục của nước láng giềng Togo. Một đất nước nơi Giáo hội cực kỳ tích cực trong đời sống chính trị. Tổng giám mục Nicodème Barrigah, giáo phận Lomé cho biết: “Hồng y đã nói đến tầm quan trọng của cam kết chính trị-xã hội của chúng ta”. Cuộc họp đưa ra cho tổng giám mục ý tưởng về “sự năng động lớn hơn của giáo phận trong việc bảo vệ môi trường” thông qua dự án “trồng cây hàng loạt” mà ngài sẽ thực hiện vào mùa hè tới.
Sau Benin, hồng y đến Nam Sudan. Ngày chúa nhật 4 tháng 2, nhà thờ chính tòa Juba, Nam Sudan chật kín người. Các chính trị gia thuộc đảng cầm quyền và phe đối lập chen lấn để dự thánh lễ hồng y Czerny cử hành ở Sainte-Thérèse. Ngài lên tiếng trước hàng chục đại sứ được công nhận tại Nam Sudan: “Vì hòa bình, tôi xin nhắc lại thông điệp của Đức Phanxicô gởi các cơ quan dân sự và ngoại giao,” ngài là bộ trưởng của bộ Phát triển, trong đó có Hội đồng Giáo hoàng về Công lý và Hòa bình rất chính trị. Một Hội đồng có ở Cộng hòa Dân chủ Congo, ở Bờ Biển Ngà, Cameroon hay Nam Phi đều thực hiện cam kết chính trị của Giáo hội.
Trong những tháng gần đây, hồng y Czerny đã trở thành phát ngôn viên của Đức Phanxicô ở nhiều nước trên thế giới, chắc chắn chủ nghĩa đa văn hóa của ngài là tài sản quý giá khi ngài gặp gỡ thế giới. Ngài có mọi lý do để nói với người dân Nam Sudan: “Với người dân Sudan, tôi cảm thấy như tôi đang ở nhà.”
Hồng y Michael Czerny cử hành thánh lễ ở nhà thờ Saint-Michel ở Cotonou | © Max Savi Carmel
Tu sĩ Dòng Tên đa văn hóa
Sinh ra ở Tiệp Khắc, hồng y Czerny lớn lên ở Canada và rất gắn bó với cả hai nước. “Canada nhiều hơn!”, ở Palazzo San Callisto, trụ sở của Bộ ở trung tâm Rôma người ta nói với nhau như vậy. Một trong những cộng tác viên châu Âu của ngài cho biết: “Thuộc về nhiều văn hóa sẽ điều hòa cách tiếp cận của ngài với thế giới, vì thế hồng y giải quyết các vấn đề mà không có động cơ thầm kín.”
Với giáo hoàng, thì đây là một câu chuyện dài, trên hết hai người là tu sĩ Dòng Tên. Hai người biết nhau “khoảng ba mươi năm” và khi là tổng giám mục của Buenos Aires, Đức Phanxicô tương lai rất quan tâm đến Diễn đàn Đức tin và Công lý của Dòng Tên mà Michael Czerny đã lãnh đạo trong một thập kỷ cho đến năm 1989 ở Toronto. Môi trường, cam kết chính trị của người công giáo, vấn đề nhập cư, nhân quyền, hỗ trợ cho những người thiếu thốn nhất thông qua Hội đồng Giáo hoàng Cor unum trước đây, hồng y điều phối “tất cả các ưu tiên chính của Đức Phanxicô” cho Tòa thánh.
Kinh tế bền vững
Vấn đề mới của Đức Phanxicô, Nền Kinh tế Bền vững, là thách thức chính của bộ Phát triển Nhân bản Toàn diện. Hồng y Michael Czerny nói: “Một kinh tế hội nhập nâng phẩm giá con người tốt hơn.” Một lần nữa, ngài thể hiện quyết tâm của Đức Phanxicô trong việc xây dựng một thế giới được thúc đẩy bởi tình huynh đệ. Và để đạt được điều này, Vatican trông cậy vào ‘Kinh tế Phanxicô’, một mạng lưới gồm các nhà kinh tế và doanh nhân trẻ, ngày nay có mặt tại hơn 150 quốc gia dưới sự giám sát của Bộ của hồng y Czerny.
Vào cuối tháng 1, qua việc ngài nhận Giải thưởng Klaus Hemmerle, Phong trào Focolare nhắc lại tầm quan trọng của nền kinh tế bền vững này. Hồng y Czerny thừa nhận, mặc dù vẫn còn nhiều việc phải làm về vấn đề này, nhưng đã có “những bước đi nhỏ dẫn đến những thành tựu lớn”. Được Đức Phanxicô phong giám mục ngày 4 tháng 10 năm 2019, một ngày hôm sau, ngài được phong hồng y, trong những năm gần đây, hồng y Czerny người Canada gốc Séc đã xuất hiện trong danh sách những người có thể làm giáo hoàng. Ngài vạch ra một quan điểm mà ngài không thích đề cập đến, “điều quan trọng nhất là tập trung vào điều thiết yếu để thúc đẩy các ưu tiên của giáo hoàng”.
Một người Canada sinh ra ở Tiệp Khắc
Michael Czerny sinh ngày 18 tháng 7 năm 1946 tại Brno, Cộng hòa Séc hiện nay, năm 1973 ngài chịu chức linh mục ở tỉnh dòng Tên của Canada. Năm 1979, ngài thành lập Diễn đàn Đức tin và Công lý của Dòng Tên. Ngài là nhà truyền giáo ở Châu Mỹ Latinh và sau đó ở Châu Phi từ năm 1990 đến năm 2010, năm ngài gia nhập Ủy ban Công lý và Hòa bình. Sau khi thành lập bộ Phát triển Nhân bản Toàn diện năm 2016, ngài được Đức Phanxicô bổ nhiệm làm quyền Tổng trưởng. Được phong hồng y ngày 5 tháng 10 năm 2019, trước đó một ngày ngài được phong giám mục. Kể từ tháng 4 năm 2022, ngài thay thế hồng y Ghana Peter Turkson đứng đầu Bộ nói trên.
Giáo hội Xanh
Chương trình này nhằm mục đích góp phần bảo tồn Ngôi nhà chung của chúng ta, thông qua giáo dục về quyền công dân sinh thái, bảo vệ môi trường, đấu tranh chống biến đổi khí hậu, với một tinh thần tham gia tích cực. Trong ngắn hạn, mục đích là thúc đẩy giáo dục về bảo vệ môi trường trong cộng đồng của Tổng Giáo phận Cotonou và đảm bảo việc quản lý rác thải một cách sáng tạo. Về lâu dài, chương trình thúc đẩy các nguồn năng lượng tái tạo và phát triển sinh thái các không gian và cấu trúc của tổng giáo phận, như một phần của cuộc chiến chống biến đổi khí hậu.
Hồng y Czerny điều hành một hội nghị bàn tròn về chính sách môi trường của Vatican, theo lời mời của Giáo hội Xanh, một sáng kiến của tổng giám mục Cotonou | © Max Savi Carmel
Chương trình này cũng nhằm mục đích đảm bảo nhãn hiệu Giáo hội Xanh cho tổng giáo phận Cotonou.
Marta An Nguyễn dịch
