Vụ giám mục Santier: “Chúng ta thận trọng hay muốn giữ bí mật?”
fr.aleteia.org, Cyprien Viet, 2202-10-19
Giám mục Michel Santier. Artur Widak / NurPhoto / NurPhoto qua AFP
Tiết lộ ngày 14 tháng 10 về việc lạm dụng thiêng liêng vì mục đích tình dục trong những năm 1990 của giám mục danh dự Michel Santier, giáo phận Créteil đã tạo làn sóng chấn động nơi nhiều giáo dân. Linh mục Patrick Valdrini, giáo sư giáo luật và kinh sĩ Viện Lateran giải thích sự việc: “Bằng cách giữ im lặng, chúng ta đã làm suy yếu lòng tin của giáo dân hai giáo phận cũ của ngài và nhiều hơn nữa.”
Báo Gia đình Kitô giáo tiết lộ ngày 14 tháng 10, năm 2021, cựu giám mục Michel Santier bị Rôma kết tội lạm dụng thiêng liêng vì mục đích tình dục trong những năm 1990 với hai thanh niên trưởng thành khi giải tội. Linh mục Santier khi đó ở trong một cộng đồng uy tín giáo phận Coutances, Normandy và được phong giám mục ở Luçon năm 2001, không qua thủ tục của sứ thần với tòa giám mục, chúng ta phải tính đến những sự kiện này. Linh mục Patrick Valdrini, giáo sư giáo luật và kinh sĩ của Viện Lateran phản ứng sự việc bằng cách nhấn mạnh sự cần thiết phải minh bạch hơn và chú ý nhiều hơn đến sự tôn trọng lương tâm trong bối cảnh bí tích giải tội.
Giám mục Michel Santier bị xử phạt vì những hành vi lạm dụng trong những năm 1990
Bí mật xung quanh việc kết án giám mục Santier phải lui về “đời sống cầu nguyện và đền tội” năm 2021 bây giờ đang gây ra tai tiếng và hiểu lầm. Nhưng theo giáo luật, giữ bí mật có phải bắt buộc với các thủ tục liên hệ đến các giám mục không?
Linh mục Patrick Valdrini: Vụ án “Santier”, ngoài các sự việc đã phạm, còn cho thấy cách thức cơ quan thẩm quyền của Giáo hội giải quyết vấn đề bí mật. Các tự sắc của Đức Phanxicô về trách nhiệm của các giám mục, Các con là ánh sáng thế gian Vos estis lux mundi (2019) và Như một người mẹ yêu thương Come una madre amorevole (2016), nói về “tính riêng tư” và “bí mật chính thức” vì đó là vấn đề bảo vệ những người liên quan trong và sau thủ tục. Trong trường hợp “Santier”, nạn nhân yêu cầu bảo mật. Nhưng Giáo hội đã không nói ra tất cả lý do giám mục Santier từ chức mà chỉ nêu ra vì lý do sức khỏe.
Để bảo vệ giám mục Santier và bằng cách giữ im lặng mà ngày nay rất khó chấp nhận, lòng tin của giáo dân ở hai giáo phận cũ và xa hơn nữa đã bị tổn hại.
Chúng ta thận trọng hay muốn giữ bí mật? Trên thực tế, việc đánh giá một tình huống cụ thể có thể dẫn đến sự lựa chọn mang tính cách chính trị: không nói lên tất cả. Nhưng vấn đề thận trọng không giống như bí mật. Không bắt buộc giữ bí mật về lý do từ chức của một giám mục. Trong trường hợp giám mục Santier, để bảo vệ đương sự, và bằng cách giữ im lặng mà ngày nay rất khó chấp nhận, lòng tin của giáo dân ở hai giáo phận cũ của ngài và xa hơn nữa đã bị tổn hại.
Hậu quả thật thảm hại. Tháng 10 năm 2021, vào thời điểm công bố báo cáo của ủy ban Ciase về tình trạng lạm dụng trong Giáo hội Pháp, chúng ta đã hứa sẽ minh bạch, nhưng cam kết này đã không thực hiện trong trường hợp này. Điều này chứng tỏ Giáo hội công giáo rất khó chịu với quan niệm minh bạch áp đặt trong đời sống công cộng, dù chúng ta đồng ý hay không, dù chúng ta muốn hay không, dù chúng ta tranh chấp nó hay không. Nhưng, ngay cả khi có lý do chính đáng để không nói gì để tránh tai tiếng, thì trong văn hóa đương đại của chúng ta, việc muốn tránh nó bằng cách “che giấu mọi chuyện” sẽ tạo tai tiếng thậm chí còn lớn hơn và dù là trường hợp nào thì cũng không chính đáng. Hiện tại, giám mục Santier đơn thuần chịu kỷ luật chứ không bị trừng phạt hình sự. Nhưng ai biết được, nếu vụ tai tiếng của vụ án này không thể biện minh cho một thủ tục mới, lên đến chế tài hình sự?
Vụ giám mục Santier: im lặng là lạm dụng lòng tin
Vụ Santier có chính xác ở trong phạm vi của giáo luật Đức Phanxicô công bố về vấn đề trách nhiệm của các giám mục trong các trường hợp lạm dụng hay không?
Không chính xác. Tự sắc Như một người mẹ yêu thương Come una madre amorevole đề cập đến việc sa thải các giám mục vì những sai sót trong việc quản lý giáo phận, gồm cả việc sau khi xử lý sai các vụ lạm dụng tình dục và phần thứ hai của tự sắc Các con là ánh sáng thế gian Vos estis lux mundi porte về trách nhiệm của các giám mục “durante munere ”, nghĩa là trong việc thi hành chức vụ giám mục của họ. Trong trường hợp “Santier”, vụ xảy ra trước khi ông làm giám mục.
Sứ thần có vai trò trọng tâm trong việc bắt đầu các điều tra các ứng viên giám mục.
Vì thế đây là trường hợp đặc biệt, điều này làm mọi người thắc mắc về cách thức chọn giám mục. Sứ thần đóng một vai trò trọng tâm trong việc bắt đầu các điều tra các ứng viên giám mục. Trong trường hợp giám mục Santier, chúng ta có thể hỏi một cách hợp pháp: Các điều tra có tiết lộ đương sự có phạm vào loại hành vi này hay không?
Có nên đưa khái niệm “sách nhiễu” vào giáo luật không, nó rất phổ biến trong ngôn ngữ thông thường và đặc biệt ở môi trường làm việc, ở các công ty?
Tôi không muốn điều đó, vì án lệ trong luật của Pháp cho thấy đây là khái niệm rất khó định hình. “Địa lý pháp lý” của thuật ngữ này rất khó xác định và có thể có những diễn giải quá mức. Mặt khác, trong trường hợp Santier, thực tế là những lạm dụng xảy ra trong bí tích giải tội là đáng lo ngại. Cần phải nhớ nó không chỉ có bản chất tình dục. Giáo luật truy tố “tội gạ tình” khi khơi gợi hành vi lạm dụng tình dục với người đi xưng tội, với các hình phạt có thể nặng đến mức tước tư cách giáo sĩ. Nhưng bây giờ, chúng ta đang nói đến các vấn đề lạm dụng quyền lực hoặc lạm dụng thiêng liêng. Chúng ta không nên chỉ tập trung vào chiều kích tình dục của mối quan hệ giữa các linh mục và hối nhân. Có những khả thể kiểm soát con người, đôi khi có những thái độ quá xâm phạm của một số cha giải tội và điều này rất nghiêm trọng.
Vụ giám mục Michel Santier đặt ra vấn đề về tính minh bạch trong Giáo hội
Vì thế một sự tiến triển của giáo luật vẫn cần thiết để khôi phục uy tín của Giáo hội và tránh lặp lại những hiện tượng kiểm soát này?
Tiêu chuẩn để phân biệt Giáo hội với một tà phái là sự tôn trọng tuyệt đối lương tâm con người. Một linh mục công giáo có nghĩa vụ không bao giờ lạm dụng lương tâm giáo dân, và qua đó là lòng tin của họ. Điều này cũng được áp dụng bên ngoài bí tích giải tội, khi giáo dân mở lòng nói chuyện với linh mục trong mục vụ riêng tư. Đúng vậy, ngay cả trong cuộc trò chuyện thân tình không chính thức, mọi người phải có thể hoàn toàn tin tưởng vào linh mục. Đó là điểm xác minh cho độ uy tín của Giáo hội.
Mối quan hệ giữa người giải tội và người xưng tội về bản chất là dễ bị tổn thương.
Hơn nữa, giáo luật phân biệt hành vi lạm dụng với người lớn và hành vi lạm dụng với trẻ vị thành niên và “những người dễ bị tổn thương”. Nhưng tôi nghĩ Giáo hội cũng có thể mở rộng khái niệm “người dễ bị tổn thương”, vì người đi xưng tội buộc phải mở lòng ra với người khác, với linh mục, họ ở trong một không gian dễ bị tổn thương. Họ mở lòng ra với lương tâm của mình. Mối quan hệ giữa người giải tội và người xưng tội về bản chất là mối quan hệ dễ bị tổn thương. Do đó, điều này đòi hỏi điều chỉnh mối quan hệ mục vụ giữa các linh mục và những người họ đồng hành. Trong khi Quyển VI mới của bộ Giáo luật hiện nay cho phép hiệu quả cao hơn trong việc điều trị các trường hợp lạm dụng tình dục, chắc chắn vụ Santier sẽ củng cố mối quan tâm của Giáo hội để đào tạo và chuẩn bị tốt hơn cho các linh mục hiện nay cũng như các linh mục tương lai để họ có một hành động công chính cho bí tích giải tội.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
