Hướng đến một con đường thiêng liêng cho tâm trạng cô đơn (1/8)
Trích sách Quả tim thao thức, The restless heart, Ronald Rolheiser
Không có giải pháp trong chốc lát
Chúng ta biết cô đơn có nhiều dạng và là mãnh lực sáng tạo tiềm tàng trong đời sống chúng ta. Nhận thức được điều này, tự nó đã là một giá trị. Tuy nhiên, đó chỉ là bước đầu đi đến nắm bắt được cô đơn cách sáng tạo. Muốn nắm vững được nó cần nhiều hơn thế. Chúng ta cần có một điều vượt trên nhận thức trí tuệ về tất cả ý nghĩa khác nhau, các hiểm nguy cũng như thuận lợi tiềm tàng của tâm trạng cô đơn. Để có thể nắm vững nỗi cô đơn một cách sáng tạo cần phải có lối sống cụ thể rõ ràng. Qua nỗ lực khắc nghiệt và đấu tranh đau đớn, trong cuộc sống chúng ta cần phải phát triển một vài mô thức sống cụ thể, giúp chúng ta đương đầu với nỗi đau cô đơn và chuyển tải tác động gây tê liệt tiềm tàng của nỗi cô đơn thành sức mạnh sáng tạo.
Điều chúng ta cần là một hình thức thiêng liêng về cô đơn: một linh đạo phân biệt những dạng khác nhau của cô đơn và cho chúng ta định hướng cụ thể để theo đó chúng ta có thể tuần tự biến cô đơn từ mãnh lực hủy hoại thành mãnh lực sáng tạo trong đời sống chúng ta.
Và tiếp theo đó chúng ta cần đến một nỗ lực, dù chưa thành hình và ít ỏi, để nhắm theo hướng đó, một định hướng có thể mang đến cho chúng ta một đường hướng thiêng liêng.
Nắm vững “Tha hóa”: Tìm kiếm Kết hợp
Ở nhiều mức độ khác nhau, tất cả chúng ta đều hụt hẫng vì chúng ta thiếu tính mật thiết với người khác. Không phải vấn đề “Chúng ta có bị tha hóa không?”, mà là mức độ. Không một ai có được hòa hợp trọn vẹn. Chúng ta nói nhiều về tình yêu và chia sẻ, có lẽ nói nhiều hơn bất cứ đề tài nào. Tuy thế, những lúc chúng ta thực sự cố gắng để trao nhau tình yêu, thì hiếm khi chúng ta có được nó, đôi lúc những gì có được chỉ là tuyệt vọng vô bờ bến. Chúng ta là một đám người cô đơn, cố gắng trong tuyệt vọng để yêu thương người khác, nhưng thường chẳng đạt được bao nhiêu.
Làm sao để chúng ta vượt lên được “tha hóa”? Để vượt lên, chúng ta cần một hội nhập hướng đến kết hợp trọn vẹn mình vào trong cuộc sống và vào trong thế giới của người khác. Tính mật thiết liên kết ở đây, vượt lên các ranh giới cuộc sống riêng của chúng ta. Nhưng làm sao có được? Biến chuyển từ “tha hóa” đến hội nhập không phải là điều chúng ta đạt được ngày một ngày hai và cũng không phải đạt được một lần là giữ được mãi mãi. Việc này đòi hỏi tùy theo mức độ, cụ thể là, tùy theo mức độ mà chúng ta có thể thực hiện sâu đậm hơn một số chiều hướng thâm nhập cụ thể: hướng đến hành động mạo hiểm hơn, yếu mềm hơn, cho người khác khoảng không gian tự do hơn, vui thú hơn, cống hiến cao cả hơn.
- Mạo hiểm
Một trong những mãnh lực lớn nhất giữ chúng ta cách ly với người khác chính là nỗi sợ. Tất cả chúng ta đang bị giam cầm, nhiều hay ít, vì chúng ta nghĩ mình xấu xí, mặc cảm hổ thẹn, chính điều này làm cho chúng ta sống trong nỗi sợ, sợ hãi về nhiều thứ. Nhưng nỗi sợ chính yếu là sợ mình không được yêu, sợ người khác ruồng bỏ mình, sợ không đủ tốt đẹp. Cũng vậy chúng ta mang tâm thức hổ thẹn: hổ thẹn về cơ thể mình, hổ thẹn về những góc tối trong tâm thức mình, và ở một mức độ nào đó, hổ thẹn về cả con người mình. Vì thế, trong mọi mối quan hệ, tất cả chúng ta, những con người cẩn trọng, luôn luôn cân nhắc cẩn thận tất cả mọi khía cạnh trước khi mạo hiểm mở lòng mình ra.
Chúng ta không đủ mạnh mẽ, hay đủ tự chủ, hay không chắc chắn về tính dễ thương của mình để có thể mạo hiểm đặt mình vào một tình trạng bấp bênh. Nỗi sợ bị loại bỏ trong chúng ta quá lớn đến nỗi chúng ta sớm làm cho chính mình không sẵn sàng với tình yêu trước khi chúng ta có thể bày tỏ chính mình cách chân thành và cởi mở, đồng thời mạo hiểm chấp nhận mình có thể bị chối từ. Chúng ta sớm để mình sống trong cô đơn trước khi mạo hiểm xem mình có bị người khác làm tổn thương hay không.
Và rồi chúng ta đi qua cuộc đời mà không bao giờ tỏ ra mình thực sự cảm nhận và quan tâm đến mức như thế nào. Vì nỗi sợ hãi và hổ thẹn, chúng ta đùa giỡn với việc này, đùa giỡn bằng sức mạnh, hờ hững và tự chủ. Chúng ta đùa giỡn khi không nói với người khác chúng ta cần họ biết bao. Biết bao lần trong cuộc đời, nỗi sợ, đủ mọi kiểu, đã ngăn không cho chúng ta nói với ai về những gì chúng ta thật sự cảm nhận về họ? Biết bao lần nỗi sợ bị chối từ đã ngăn không cho chúng ta hướng đến, cách cởi mở và tự do, một mối quan hệ mà chúng ta mến yêu và muốn có vô cùng? Biết bao lần chúng ta để mặc việc đi bước đầu hay đào sâu mối quan hệ mà chúng ta muốn có cách khủng khiếp, cho người khác hoặc cho hoàn cảnh.
Chúng ta tất cả đều rụt rè, thật sự là vậy! Chúng ta sống trong sợ hãi và hổ thẹn. Đôi khi chúng ta không nhận ra những cảm giác này, hoặc chúng mang vỏ ngoài như tự chủ, quay cuồng, hay hung hăng. Nhưng chúng, nỗi sợ hãi và hổ thẹn, luôn luôn có ở đó, ngăn không cho chúng ta vươn ra, và khép kín chúng ta trong xa lánh và cô đơn.
Theo đó, nếu chúng ta muốn có tình thân mật với người khác, một trong những việc đầu tiên phải làm là mạo hiểm nhiều hơn. Chỉ khi nào chúng ta dám mạo hiểm đủ để ai đó có thể làm tổn thương mình, lúc đó chúng ta mới mạo hiểm đủ để ai đó có thể yêu thương mình. Khi trang bị cho mình sẵn sàng chịu tổn thương, thì tận cùng đó chính là lúc chúng ta đủ sẵn sàng để được yêu thật sự. Thay vì sợ hãi và hổ thẹn, thay vì nhìn nhận mình có thể bị chối từ và tổn thương, chúng ta phải vươn mình ra. Chúng ta phải liên tục chân thành thúc đẩy mình hơn, cởi mở hơn trong các mối quan hệ, bớt phụ thuộc vào hoàn cảnh đưa đẩy, và đẩy mình đến nói với người khác, cho họ biết mình quan tâm đến họ và họ có ý nghĩa với chúng ta biết chừng nào.
Bất cứ lúc nào cảm nhận nỗi đau “xa lánh”, hụt hẫng vì thiếu tình mật thiết với người khác, điều đầu tiên chúng ta phải xem lại lòng mình là liệu chúng ta có biết mạo hiểm trong các mối quan hệ hay không. Liệu chúng ta có mạo hiểm đủ hay không? Liệu chúng ta có quá sợ hãi bị chối từ hay không? Liệu chúng ta có đùa giỡn với những mối quan hệ hay không? Liệu chúng ta có đề phòng quá đáng trong các mối quan hệ đến nỗi không đủ sẵn sàng để được yêu hay không?
Khi dám bày tỏ trọn con người mình trong tình bạn và tình yêu, thì đó là lúc chúng ta đang mạo hiểm. Có những lúc chúng ta sẽ biến mình thành kẻ ngốc, có lúc sẽ bị chối từ, và có lúc sẽ bị tổn thương. Tuy nhiên, hầu hết những lúc mạo hiểm như vậy, thì lòng chân thành và mềm yếu của chúng ta sẽ được chấp nhận, tri ân, và đón nhận vô điều kiện vì một tình thân sâu đậm và tình mật thiết sẽ làm cho chúng ta được thỏa lòng.
J.B. Thái Hòa dịch
Xin đọc thêm: Lời nói đầu sách Quả tim thao thức
