Chương 6 – Chứng nghiệm và khám phá bởi chính mình
Trích sách: Cứ việc giễu các tu sĩ Dòng Tên, Hài hước và thiêng liêng. Nicolaas Sintobin, s.j. Nxb. Fidélité, Namur 2016
Một sinh viên hỏi một cha Dòng Tên, có đúng là khi nào tu sĩ Dòng Tên cũng trả lời một câu hỏi bằng một câu hỏi khác không. Vị tu sĩ nhìn chăm anh thanh niên trẻ và trả lời:
– Con muốn nói gì?
Ai đứng lớp học thì biết điều này. Nó trở nên một trong những cách nền tảng của khoa tâm lý trị liệu. Ai muốn học và tiến bước trên con đường trưởng thành sẽ không thể tránh được con đường này. Các cha mẹ quan tâm đến con cái hoàn toàn ý thức chuyện này. Thánh I-Nhã là nhà mô phạm, ngài đã đem nguyên tắc ra thực hành từ thế kỷ thứ 16: những gì bạn tự học, những gì bạn tự khám phá, những gì tự chính bạn tìm tòi, bạn mới có chữ, mới diễn tả được, những gì chính tự bạn thực hiện, dù khó khăn hay vụng về, nó mới có tác động sâu đậm hơn trên bạn, hơn là những gì người khác làm cho bạn dù hoàn hảo tới đâu, dù làm cho bạn sững sờ tới đâu.
Các cha Dòng Tên có thể có kiến thức rộng trong suốt quá trình đào tạo, vừa lâu dài vừa khoáng rộng. Đó là một sức mạnh, nhưng nó cũng ẩn giấu một hiểm nguy. Ít có gì xứng đáng để mình tự cho mình ở địa vị cao hơn người khác, dù người đó trẻ hay già, để không muốn nói là đè bẹp người khác với những gì mình biết hay những gì mình có thể làm. Tự làm cho mình là tầm ngắm của tất cả mọi chú ý, nó không mang lại cái gì lớn chuyện cho bạn lâu dài được. Lại cũng không lợi gì trong việc đào tạo và tháp tùng người khác.
Làm việc với những người được giao cho bạn trong khuôn khổ dạy học hay đồng hành thiêng liêng trở nên một công việc thích thú nếu bạn sẵn sàng để người khác ở trọng tâm, và bạn mong muốn học một cái gì đó từ người kia. Và chính đó là cách mà người kia mới có cơ may có được sự trưởng thành riêng cho mình, trong lời nói và trong hành động của họ. Bạn sẽ học trượt băng nhanh và tốt hơn nếu người ta để cho bạn trượt ở những nơi bạn chưa biết. Khi đó, bạn mới thấy được niềm vui khi tự mình đứng thẳng trên hai chân mình. Bạn té và bạn đứng lên. Đương nhiên, bạn luôn có người giỏi ở bên cạnh bạn.
Cách này có thể gây ngạc nhiên, thậm chí đụng đến các sự cự lại, đặc biệt nơi đương sự trực tiếp được đào tạo. Cho những câu trả lời hoàn toàn rõ ràng cho những người trẻ hiếu kỳ ham học thì luôn dễ chịu và thỏa mãn trong ngắn hạn. Cho đủ loại lời khuyên tốt và bình luận những gì đang xảy ra trong quả tim, trong tâm hồn của người đến thổ lộ với mình thì luôn tạo một cảm nhận an toàn. Vậy mà các tu sĩ Dòng Tên luôn giữ thinh lặng, đặc biệt trong khuôn khổ đồng hành thiêng liêng. Thách thức là người kia học để chính mình: nắm cuộc đời mình trong tay.
Rút lui một cách có ý thức, có tính toán đòi hỏi nhà giáo hay người tháp tùng một sự chú tâm thường trực, một nghệ thuật khéo léo và rất tế nhị. Và cả khiêm tốn, từ bỏ, nhẫn nại. Thường, bạn có một thói quen thông hiểu trình trạng hơn. Thường, bạn có thể giải quyết vấn đề nhanh chóng và hiệu quả hơn. Nhưng nếu bạn muốn làm cho người kia được lớn lên, bạn phải sẵn sàng làm cho mình nhỏ đi, im lặng và tạo một không gian lớn hơn để người kia có ý thức. Cuối cùng, cả hai bên đều được phong phú trong tiến trình học việc này.
Nói cách khác, trong truyền thống giảng dạy và tháp tùng theo tinh thần I-Nhã, thì việc truyền hiểu biết, dù điều này là quan trọng, thì nó cũng không phải đứng hàng đầu. Sự truyền hiểu biết đúng hơn chỉ là phương tiện để đào tạo nhân cách cho các người trẻ. Dù điều mong muốn vẫn là có giáo sư chuyên gia trong ngành, nhưng nó không tuyệt đối phải đứng hàng đầu.
Thái độ nền tảng của sự tôn trọng còn phải nghiêm nhặt hơn khi đó là vấn đề chọn lựa bậc sống. Trong trường hợp này, người tháp tùng Dòng Tên còn phải chứng tỏ nghiêm nhặt hơn. Đương nhiên, khi tương quan đã được tin tưởng, người được tháp tùng thường có khuynh hướng đặt quá nhiều quan trọng nơi cảm nhận của người tháp tùng mình. Tuy nhiên kinh nghiệm cho thấy, bạn không thể nào trung thành với chọn lựa của mình nếu bạn không tự làm lấy, hoàn toàn tự do. Chính xác hơn, lúc bạn cần quyết định, bạn sẽ chú tâm đến tiếng nói sâu thẳm trong lòng mình, tiếng nói nói lên ước muốn của chính tâm hồn bạn, và đến từ chính Chúa. Vì thế Thánh I-Nhã khuyên cho người tháp tùng các Bài tập Linh thao:
Người giảng Linh thao phải không được nghiêng bên này nghiêng bên kia, nhưng phải ở chính giữa, như cây kim của bàn cân. Họ phải để Đấng Tạo Dựng tiếp xúc trực tiếp với tạo vật của mình và tạo vật với Đấng Tạo Dựng của mình và với Chúa.
Marta An Nguyễn chuyển dịch
