Dư chấn của trận động đất mới nhất của linh mục Rupnik
Toàn bộ vụ làm đau bao tử này đã tạo một vết nhơ lớn khác trong hồ sơ của Đức Phanxicô về các vụ lạm dụng tình dục.
Linh mục Dòng Tên Marko Rupnik tại xưởng ‘Aletti’ tháng 11 năm 2007 ở Rôma. (ảnh: Abaca Press / Sipa USA via Associated Press)
ncregister.com, Linh mục Raymond J. de Souza, Vatican, 2023-10-27
Khi các phương tiện truyền thông thế giới ở Rôma đưa tin về sáng kiến thượng hội đồng nổi bật của Đức Phanxicô thì một vụ bê bối chấn động của Dòng Tên quay trở lại đứng đầu bản tin.
Trước sự phẫn nộ của các nạn nhân, sự bàng hoàng của các đại biểu thượng hội đồng đang họp, sự hoang mang của các giám mục và sự xấu hổ của Tòa thánh, hóa ra kẻ lạm dụng khét tiếng thế giới của Dòng Tên, linh mục Marko Rupnik lại được nhập giáo phận ở Slovenia. Tin tức lan truyền khắp Rôma tối thứ tư.
Ngày thứ sáu 27 tháng 10, khi Vatican đối diện với tiếng la ó phản đối mãnh liệt của giới truyền thông, thì Đức Phanxicô ra lệnh mở lại hồ sơ ở bộ Giáo lý Đức tin và dỡ bỏ thời hiệu để xử lại vụ này. Văn phòng báo chí Tòa Thánh tuyên bố, đây là một ví dụ của “lắng nghe chăm chú và cảm thông với những người đang đau khổ”.
Qua nhiều thập kỷ, linh mục Rupnik là một trong những linh mục Dòng Tên nổi tiếng nhất thế giới, nghệ sĩ sáng tác các bức tranh khảm hoành tráng cho một nhà nguyện ở Vatican, cho đền thánh ở Lộ Đức, các đền thánh của Đức Gioan-Phaolô II ở Krakow và Washington, cũng như các đền thờ quan trọng khác. Là nghệ sĩ công giáo nổi tiếng thế giới, ông được chọn để thiết kế logo chính thức Năm Thánh Lòng Thương Xót và Đại hội Gia đình Thế giới.
Ủy ban Giáo hoàng Bảo vệ Trẻ vị thành niên liên hệ để gặp các nạn nhân của linh mục Marko Rupnik
Đặc ân không chỉ chính thức mà còn trong riêng tư – ông được Đức Phanxicô tiếp kiến riêng và được mời giảng cho Giáo triều một lần.
Vì thế đây thực sự là một trận động đất ở Rôma khi tháng 11 năm 2022, có thông tin cho rằng có một loạt cáo buộc dài về hành vi lạm dụng tình dục, phạm thánh ghê tởm với nhiều nữ tu mà ông có thẩm quyền thiêng liêng và nghề nghiệp.
Những gì xảy ra sau đó còn kinh khủng hơn
Tháng 1 năm 2020, các tu sĩ Dòng Tên biết linh mục Rupnik đã phạm một trong những tội nghiêm trọng nhất theo giáo luật, đó là giải tội cho người ông đã có quan hệ tình dục bất hợp pháp. Dù ở trong tình trạng đương nhiên bị vạ tuyệt thông, Dòng Tên đã được phép của Đức Phanxicô mời ông giảng một buổi suy niệm Mùa Chay cho chính giáo hoàng và Giáo triều Rôma.
Việc rút phép thông công của linh mục Rupnik được bộ Giáo lý Đức tin chính thức xác nhận tháng 5 năm 2020, nhưng sau đó lại được dỡ bỏ ngay. Kế đó, Dòng Tên đặt ra những hạn chế mục vụ với linh mục Rupnik, đặc biệt là linh hướng và giải tội cho phụ nữ.
Đức Phanxicô dỡ bỏ thời hiệu để xử lại vụ Rupnik, bị buộc tội lạm dụng
Năm 2022, một hồ sơ cáo buộc ghê tởm được gởi đến bộ Giáo lý Đức tin, yêu cầu Bộ dỡ bỏ thời hiệu để có thể xét xử linh mục Rupnik. Khi Bộ từ chối làm, không có một vụ án nào có thể được tiến hành để chống lại linh mục nổi tiếng này. Sự việc bị rò rỉ ra giới truyền thông nhằm gây áp lực lên các bề trên Dòng Tên, tổng trưởng-Dòng Tên của bộ Giáo lý Đức tin lúc đó và giáo hoàng Dòng Tên phải làm điều gì đó.
Về phần mình, Đức Phanxicô phản đối, nói rằng ngài không liên quan đến vụ án, nhưng ngài đồng ý không nên dỡ bỏ các thời hiệu, trong trường hợp của cha Rupnik với lý do nạn nhân không phải là trẻ vị thành niên.
Sự phản đối kịch liệt của quốc tế vào cuối năm 2022 đã buộc các tu sĩ Dòng Tên phải hành động. Họ tiếp tục hạn chế mục vụ của linh mục Rupnik và tuyên bố những lời tố cáo của hàng chục phụ nữ là “rất đáng tin cậy”. Khi linh mục Rupnik không tuân theo các hạn chế, tháng 6 năm 2023, các tu sĩ Dòng Tên đã nhanh chóng trục xuất ông vì “ngoan cố không vâng lời”, một tuyên bố rõ ràng và thuận lợi rằng linh mục không còn là vấn đề của họ nữa – một tuyên bố không mấy tế nhị, rằng bây giờ giáo hoàng Phanxicô có thể lo vụ linh mục Rupnik. Điều mà ngài đã từ chối làm.
Trước khi các tu sĩ Dòng Tên chính thức trục xuất, linh mục Rupnik đã viết thư cho giáo phận quê hương Koper của ngài ở Slovenia xin được “nhập giáo phận” với tình trạng trong diện thử thách. Tháng 8, giám mục Jurij Bizjak giáo phận Koper nhận linh mục Rupnik, nghĩa là linh mục có thể làm mục vụ lại. Vì không còn là tu sĩ Dòng Tên, những hạn chế trước đây của Dòng Tên không còn được áp dụng.
Bị buộc tội lạm dụng tình dục, cựu tu sĩ Dòng Tên Marko Rupnik nhập giáo phận Koper ở Slovenia
Vì sao giám mục Jurij Bizjak của Koper lại cho một trong những kẻ lạm dụng khét tiếng thế giới? Giáo phận bảo vệ việc cho linh mục Rupnik nhập giáo phận với lý do linh mục chưa bị kết án về bất cứ điều gì. Điều này đúng, nhưng chỉ vì bộ Giáo lý Đức tin – với ít nhất là sự chấp thuận trước đây của Đức Phanxicô – đã từ chối dỡ bỏ thời hiệu, điều thường được thực hiện trong các trường hợp lạm dụng. Tuy nhiên, các tu sĩ Dòng Tên đã tuyên bố những cáo buộc này là “rất đáng tin cậy”. Vì vậy, rất có thể linh mục Rupnik đã phạm những tội nghiêm trọng.
Quyết định nhập giáo phận lại càng kỳ lạ hơn vì tháng 12 năm 2022, giám mục Jurij Bizjak đã đưa ra một tuyên bố chung, nhất trí với các giám mục Slovenia, chỉ trích “những hành động không thể chấp nhận và đáng trách” của linh mục Rupnik, đồng thời kêu gọi tất cả các nạn nhân của ông ra làm chứng “để có thể có được sự thật và phán quyết công bằng một cách toàn diện nhất có thể”.
Một giải thích có thể ở nơi sự việc giám mục Bizjak đã tham khảo ý kiến với tổng giám mục Jean-Marie Speich, sứ thần Tòa Thánh ở Slovenia, cho rằng linh mục Rupnik có thể được nhập giáo phận. Giám mục Bizjak có thể đã cho đây là giải pháp được Rôma thích hơn. Dù thế nào đi nữa, toàn bộ vụ việc đã tạo thành một vết nhơ lớn khác trong hồ sơ của Đức Phanxicô về các vụ lạm dụng.
Vì thế Rôma đã có phản ứng nhanh chóng sau khi trì hoãn vụ việc và từ chối hành động trong nhiều năm. Trong vòng 36 giờ kể từ khi có tin tức về quyết định nhập giáo phận Koper, Tòa Thánh tuyên bố giáo hoàng Phanxicô sẽ hành động chống lại linh mục Rupnik. Tính cấp bách của vụ bê bối càng trở nên phức tạp hơn với bầu khí của Thượng hội đồng về tính đồng nghị; hàng trăm hồng y và giám mục có mặt, mỗi vị đều biết họ sẽ có nguy cơ mất chức vì một thất bại nghiêm trọng như vụ Rupnik.
Rất có thể sẽ có người phải ra đi, và sứ thần người Slovenia người có thể phải ra đi. Ngài sẽ bị trách vì đã cho phép giáo phận Koper, dù ông phản ánh chính xác mong muốn ở cấp độ cao nhất ở Rôma.
Quyết định bị trì hoãn từ lâu và bây giờ được Đức Phanxicô quyết định nhanh để loại vụ Rupnik ra khỏi các cuộc họp cuối cùng tại thượng hội đồng. Nhưng nó sẽ vẫn còn trong nỗi đau của các nạn nhân của linh mục Rupnik, nỗi nhục nhã của tất cả những chuyện này vẫn còn ở Slovenia, ở Dòng Tên và ở Tòa Thánh.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Linh mục Raymond J. de Souza là biên tập viên sáng lập của tạp chí Convivium.
