Những câu hỏi rắc rối được đặt ra trong vụ Rupnik
la-croix.com, Hélọse de Neuville và Loup Besmond de Senneville, Rôma, 2022-12-26
Đức Phanxicô tiếp linh mục Marko Rupnik ngày 3 tháng 1 năm 2022 tại Vatican
Các cáo buộc chống lại linh mục-nghệ sĩ Marko Rupnik, 68 tuổi Dòng Tên người Slovenia đang chồng chất và đặt vấn đề về cách Vatican và Dòng Tên xử lý vụ này.
Ai là người biết về những cáo buộc chống cha Marko Rupnik?
Đầu tháng 12 năm 2022, báo chí Ý tiết lộ cha Marko Rupnik, tu sĩ Dòng Tên người Slovenia làm nhiều bức khảm trang trí trong nhiều nhà thờ trên khắp thế giới, bị buộc tội tấn công tình dục và lạm dụng thiêng liêng. Giữa tháng 12, nhật báo La Croix cho biết những lạm dụng này liên quan đến ít nhất chín nữ tu – đặc biệt khi xưng tội.
Năm 2021, lời chứng của các nữ tu được thu thập trong chuyến kinh lý tông tòa đến cộng đồng Slovenia, nơi cha Rupnik hướng dẫn thiêng liêng cho cộng đoàn cho đến đầu những năm 1990. Những chứng từ này đã được giám mục Daniele Libanori, giám mục phụ tá giáo phận Rôma tiếp nhận.
Sau đó những cáo buộc này được Dòng Tên công nhận sau cuộc điều tra của Dòng năm 2021. Cuối cùng kết luận cuộc điều tra được chuyển đến bộ Tín Lý, một trong những “bộ” giữ độc quyền tài phán các tội phạm nghiêm trọng nhất. Bộ kết luận các cáo buộc chống cha Rupnik đã hết thời hiệu. Các thành viên của bộ từ chối dỡ bỏ thời hiệu, cũng như theo yêu cầu của các tu sĩ Dòng Tên, vì thế ngăn cản việc mở một cuộc điều tra thực sự và mở phiên tòa xét xử theo giáo luật.
Một trong những nạn nhân của cha Rupnik tiết lộ với báo Domani của Ý, bà kể lại việc bà bị tấn công tình dục bạo lực trong và ngoài tòa giải tội, đi kèm là một thần học lệch lạc biện minh cho những cuộc tấn công này. Bà cho biết đã nhiều lần tố cáo với các cấp trên của linh mục nhưng ông chưa bao giờ bị xử phạt.
Bà nói: “Giáo hội và dòng Tên đã biết sự thật từ năm 1994”, bà cho biết cuối cùng cha Rupnik bị trục xuất khỏi cộng đồng Slovenia, về sống ở Rôma và từ đó theo đuổi sự nghiệp ở đó. Ngày 5 tháng 6 năm 2022, bà viết “thư ngỏ” cho bề trên tổng quyền Dòng Tên, linh mục Arturo Sosa, đồng thời gởi cho 17 người khác, gồm các giám mục và hồng y.
Các tu sĩ Dòng Tên có áp dụng các biện pháp trừng phạt quá nhẹ so với tội phạm không?
Sau những tiết lộ công khai liên quan đến lời buộc tội của các nữ tu Slovenia, trước tiên năm 2021 Dòng Tên giải thích, họ đã hạn chế công việc mục vụ của cha Rupnik (cấm giải tội, tháp tùng thiêng liêng, giảng tĩnh tâm…). Những biện pháp trừng phạt kỷ luật này, rõ ràng khách quan là nhẹ so với các sự việc bị tố cáo – nghiêm trọng nhất theo giáo luật hình sự – và đã không được linh mục Rupnik tôn trọng. Điều này dường như không làm cho cấp trên của cha Rupnik lay chuyển.
Lạm dụng, các biện pháp trừng phạt nhẹ cho linh mục Dòng Tên Marko Rupnik
Vì thế trước khi vụ tai tiếng bùng ra công khai, nên dù đã bị xử phạt, linh mục Rupnik vẫn tiếp tục giảng trên Internet, đi nhận giải thưởng ở nước ngoài và còn lên chương trình đi giảng tĩnh tâm. Cho đến bây giờ, cha Rupnik vẫn giữ xưởng khảm nghệ thuật ở Rôma mà khi làm ở đây, ông đã bị cáo buộc lạm dụng các phụ nữ.
Dưới áp lực của giới truyền thông, các tu sĩ Dòng Tên thừa nhận đã có các hạn chế mục vụ đầu tiên vào năm 2019, đưa đến việc cha Rupnik bị vạ tuyệt thông 11 tháng sau đó, tháng 5 năm 2020. Một hình phạt do các lạm dụng trong nhiều lần giải tội, rồi xóa tội cho người bị tấn công. Theo Dòng Tên, cha Rupnik đã ‘ăn năn’, vạ tuyệt thông được dỡ bỏ chưa đầy một tháng sau khi tuyên bố chính thức.
Việc xử phạt này được giữ bí mật, không có một thông báo nào kêu gọi các nạn nhân có tiềm năng làm chứng. Cuối cùng ngày 18 tháng 12-2022, các nhà lãnh đạo Dòng Tên ra thông báo kêu gọi làm chứng. Theo thông tin của chúng tôi, chưa đầy một tuần sau, hơn mười người đã hưởng ứng lời kêu gọi này.
Vụ Rupnik: Dòng Tên xin bất cứ ai bị lạm dụng liên hệ với Dòng
Linh mục Rupnik có được Vatican khoan dung đặc biệt không?
Cha Rupnik là nhân vật nổi tiếng ở Vatican, ông thường xuyên được hỏi ý kiến về các vấn đề nghệ thuật. Gần gũi với các giáo hoàng kể từ Đức Gioan-Phaolô II, ngài đã nhờ cha Rupnik trang trí phần lớn nhà nguyện Mẹ Cứu Thế ở tầng hai của dinh tông tòa. Linh mục Rupnik là cố vấn cho ba bộ ở Giáo triều: bộ phụng vụ và kỷ luật các bí tích, bộ giáo sĩ và bộ rao giảng Tin Mừng.
Ở giáo phận Rôma, mà giám mục giáo hoàng, hồng y phụ tá Angelo De Donatis cho vụ này là do “những lời buộc tội của giới truyền thông”. Hồng y xác nhận ngài không biết gì “cho đến gần đây”. Một người am tường về giáo phận Rôma nhận xét: “Không ai nghĩ ngài không biết, đây là loại văn hóa phủ nhận có hệ thống”, ông không tin những gì ngài nói.
Còn các phương tiện truyền thông chính thức của Vatican, họ đã đợi hơn mười ngày để đưa ra vụ này. Một nguồn tin trong nội bộ cho biết: “Họ cho chúng tôi hiểu, không nên nói về chuyện này và cho chúng tôi biết, bây giờ là thời khắc phải thương xót.” Và ngay cả trong chính bộ truyền thông, một trong những các bộ cao nhất của cộng đoàn các tu sĩ (hỗn hợp) mà cha Marko Rupnik cùng sống chung.
Vatican chưa bao giờ chính thức thông báo về vụ này, từ chối trả lời mọi câu hỏi của nhà báo và một cách hệ thống gởi các câu hỏi này về nhà Mẹ Dòng Tên.
Đức Phanxicô có vai trò gì trong vụ này?
Cho đến bây giờ, Đức Phanxicô chưa bao giờ lên tiếng về vụ này, theo thông lệ của ngài, ngài không nói đến các trường hợp cá nhân, ngoài các cuộc họp báo trên máy bay khi ngài trở về sau các chuyến tông du.
Vấn đề vẫn là liệu Đức Phanxicô có đích thân dỡ bỏ sắc lệnh tuyệt thông do bộ Tín Lý ban hành tháng 5 năm 2020 hay không. Bây giờ các tu sĩ Dòng Tên cho biết, vạ trừng phạt này được dỡ bỏ bằng một sắc lệnh gần như ngay lập tức, trong cùng tháng. Nhưng họ không nói rõ ai là người khởi xướng quyết định này: có phải chính hồng y Dòng Tên Luis Ladaria, bộ trưởng bộ Tín Lý không? Hay của chính giáo hoàng? Biện minh cho quyết định này, các bề trên Dòng Tên giải thích, cha Rupnik đã công nhận sự việc, hứa sửa chữa lỗi lầm, hai điều kiện để giáo luật dỡ bỏ hình phạt này.
Tại Vatican, một số nguồn tin cho biết linh mục Marko Rupnik không ở trong số các cố vấn thân cận nhất của Đức Phanxicô, nhưng kể từ thời Đức Gioan-Phaolô II, cha Rupnik thường “gần gũi” với các giáo hoàng. Tháng 3 năm 2020, cha đã giảng Mùa Chay cho Giáo triều. Hai tháng trước khi bị bộ Tín Lý dứt phép thông công ngắn ngủi.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Bài đọc thêm: Marko Rupnik, vụ tai tiếng mới làm chấn động Giáo hội và Đức Phanxicô
