Nhiều câu hỏi đặt ra về nghi thức tang lễ của giáo hoàng danh dự
Thánh giá trước ngực, chiếc nhẫn ngư ông và chuỗi tràng hạt của Đức Phanxicô trong bức tranh của họa sĩ Natalia Tsarkova | Daniel Ibanez / CNA
catholicnewsagency.com, Andrea Gagliarducci, 2022-12-29
Cái chết cận kề của giáo hoàng danh dự Bênêđictô XVI đặt ra những câu hỏi nghi thức tang lễ của ngài mà cho đến lúc này vẫn chưa có câu trả lời đầy đủ. Cái chết của giáo hoàng đương nhiệm đã có nghi thức đầy đủ và đã được biết: từ việc chứng nhận cái chết của giáo hoàng, bẻ nhẫn ngư ông, quàn thi thể cho đến cử hành tang lễ.
Nhưng nghi thức khi giáo hoàng danh dự qua đời là gì?
Câu hỏi vẫn còn bỏ ngỏ vì đây là lần đầu tiên có giáo hoàng danh dự. Ngài là giáo hoàng đầu tiên từ nhiệm trong gần 600 năm, là giáo hoàng danh dự đầu tiên, và là giáo hoàng sống hưu lâu nhất trong lịch sử. Từ khi ngài từ nhiệm năm 2013, các chức vụ của ngài đã chấm dứt.
Theo một nghĩa thực sự, triều giáo hoàng của ngài đã “chết” khi ngài từ nhiệm. Theo phép loại suy, dù nó thường xảy ra cùng một lúc, cái chết của triều giáo hoàng khác cái chết của chính giáo hoàng. Ý tưởng này thường thể hiện một cách đột ngột theo phong tục cũ, theo đó hồng y nhiếp chính sẽ dùng búa đập vào thi thể giáo hoàng đã khuất ba lần, gọi ngài bằng tên rửa tội chứ không gọi tên giáo hoàng.
Lần cuối cùng nghi thức này được áp dụng là khi Đức Gioan XXIII qua đời. Hai lần, hồng y nhiếp chính đập búa, nói: “Angelo, anh đã chết chưa?” (“Angelo, mortuus est?”) Lần thứ ba là xác nhận cuối cùng: “Vere Angele mortuus est,” nghĩa là, “Thực sự, Angelo đã chết.”
Trên thực tế, một số nghi thức liên quan đến cái chết của một giáo hoàng đã diễn ra trong trường hợp Đức Bênêđíctô XVI. Vào cuối triều Đức Bênêđíctô XVI, hồng y Tarcisio Bertone, Quốc vụ khanh và sau đó là nhiếp chính Tòa Thánh la-mã đã đóng cửa căn hộ của ngài và làm vỡ chiếc nhẫn ngư ông của Đức Bênêđíctô XVI mang trong gần 8 năm với tư cách là Người kế vị Thánh Phêrô.
Vậy chuyện gì sẽ xảy ra khi Đức Bênêđíctô XVI qua đời?
Đức ông Stefano Sanchirico, giám chức Thư khố Tông tòa Vatican và là chuyên gia về nghi lễ giáo hoàng giải thích cho CNA một loạt khả năng có thể có, ngài cho biết cuối cùng những gì diễn ra phụ thuộc vào nhiều yếu tố – không ít trong số này là di chúc của Đức Bênêđíctô XVI cho nghi lễ an táng của ngài.
Đức ông nhấn mạnh: “Rõ ràng là Đức Phanxicô sẽ có quyết định cuối cùng. Tuy nhiên, dựa theo truyền thống nghi thức Rôma và xem một số tương đồng với các nghi thức tương tự, chúng ta có thể phỏng đoán có cơ sở về cách mọi việc sẽ được xử lý”.
Đức ông Sanchirico giải thích, chức vụ của giáo hoàng danh dự “có thể được xem là truyền thống của giám phận Rôma”. Ngài nói rõ: “Trong các giáo đoàn khác nhau của giám phận, một khi thẩm quyền giáo đoàn như quyền tư pháp và hành chính bị từ bỏ, thì tập hợp và các đặc quyền vẫn được giữ, dù không còn quyền tài phán thực thi nữa.”
Và đó sẽ là trường hợp dành cho giáo hoàng danh dự, người “không còn thực thi quyền nữa, nhưng vẫn giữ các đặc quyền và tập hợp” và vì thế ngài giữ áo chùng trắng.
Dù không có cấu trúc nghi lễ cố định nào cho tang lễ của giáo hoàng danh dự, nhưng Đức ông Sanchirico nghĩ rằng sự kiện này “rất có thể sẽ được cử hành với những đặc điểm dành riêng cho đương kim giáo hoàng: quan tài, việc đặt vào quan tài chứng thư chính thức của giáo hoàng, tiền xu của triều giáo hoàng và các huy chương của triều giáo hoàng.”
Theo cách tương tự, “giáo hoàng sẽ được chôn cất như một giáo hoàng, nghĩa là dưới hầm mộ Vatican nơi có mộ của Đức Gioan-Phaolô II trước khi ngài được phong thánh và dời đến vương cung thánh đường”.
Đức ông cho biết, sẽ không có “các yếu tố liên quan đến việc chuyển giao quyền lực của giáo hoàng, liên quan đến việc trống tòa”.
Phủ Quốc vụ khanh sẽ giữ nhiệm vụ như khi một đương kim giáo hoàng qua đời. Vì thế Phủ Quốc vụ khanh sẽ thông báo tin giáo hoàng danh dự qua đời, có thể qua Văn phòng Báo chí của Tòa thánh là phương tiện truyền thông chính thức. Cũng vậy, các lời phân ưu nên gởi đến đương kim giáo hoàng thông qua Phủ Quốc vụ khanh.
Vì sao không nên gởi phân ưu trực tiếp đến giáo hoàng?
Đức ông Sanchirico giải thích, “khía cạnh công khai này xuất phát từ thực tế là Văn phòng Quốc vụ khanh ngày nay bị hiểu một cách sai là Văn phòng Thư ký của giáo hoàng nhưng chúng ta quên năm 1973, phủ đã tiếp nhận các nhiệm vụ của Văn phòng Tông tòa, một cơ quan được ủy quyền trong nhiều thế kỷ để trao đổi thư từ công khai của các bộ của Tòa Thánh, như các quy định bổ nhiệm giám mục.”
Các chi tiết nghi lễ khác, như việc sắp xếp cho các nguyên thủ quốc gia muốn tham dự tang lễ, vẫn là câu hỏi bỏ ngỏ.
Còn “novendiali”, tức là chín ngày để tang sau cái chết của một giáo hoàng thì sao?
Novendiali là một loạt các thánh lễ trọng thể để cầu nguyện cho linh hồn của giáo hoàng, bắt đầu là thánh lễ an táng của giáo hoàng, trước các Dòng hay các cuộc họp tiền mật nghị.
Dù có hay không có novendiali trong trường hợp của Đức Bênêđíctô XVI, tang lễ của ngài sẽ diễn ra trong vòng vài ngày sau khi ngài qua đời. Cũng như các chi tiết nghi lễ khác chung quanh cái chết của một giáo hoàng danh dự, chúng ta phải chờ xem chuyện gì sẽ xảy ra.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
