Jean-Guilhem Xerri: “Tâm hồn chúng ta không thay đổi. Nhưng có chuyện làm nó rối loạn, có!”
lefigaro.fr, Jean-Marie Guénois, 2018-03-31
Jean-Guilhem Xerri: “Tâm hồn chúng ta không thay đổi. Nhưng có chuyện làm nó rối loạn, có!”
Đối diện với một xã hội thích khoái lạc, không có tinh thần siêu việt, nhà phân tâm học, một tín hữu kitô dấn thân mời gọi chúng ta quan tâm nhiều hơn đến “hệ sinh thái nội tâm” của mình.
Đó là ông Jean-Guilhem Xerri, nhà phân tâm-trị liệu phi thường. Jean-Guilhem Xerri, nhà sinh học y khoa, cựu bác sĩ nội khoa các bệnh viện Paris, tốt nghiệp Viện Pasteur, đã từ lâu ông dấn thân trực tiếp lo cho những người ngoài đường phố. Kinh nghiệm với ba chiều kích khoa học, nhân đạo và… thiêng liêng, ông nhận giải Nhân đạo Kitô giáo cho tác phẩm đầu tiên của ông Một tín hữu kitô dùng để làm gì? (À quoi sert un chrétien?) – và bây giờ đã mở ra cho ông một con đường mới trong thế giới liệu pháp tâm hệ và tâm lý học, không khép kín vào chiều kích thiêng liêng và thiền định. Đây là ý nghĩa của quyển sách dễ đọc và phong phú mà nhà xuất bản Cerf vừa phát hành Hãy chăm sóc tâm hồn bạn. Khảo luận nhỏ về sinh thái nội tâm (Prenez soin de votre âme. Petit traité d’écologie intérieure, nxb. Cerf).
Le Figaro: Ông đưa ra chẩn đoán một xã hội ngày càng được công nghệ hỗ trợ nhưng lại mắc phải chứng “trục trặc nội tâm”…
Jean-Guilhem Xerri. Con người bạo lực đối với chính bản chất của mình! Cả bên ngoài, cả môi trường và cà nội tâm. Con người giảm thiểu xuống chỉ còn các khía cạnh sinh lý và tâm lý, bỏ qua cấu trúc thiêng liêng, nội tâm của mình, hơi thở bên trong nuôi dưỡng nó. Cọng thêm vào đó là một xã hội thích khoái lạc, tiêu dùng, kỹ thuật hóa và không có tinh thần siêu việt mà tất cả những ai quan sát đều tố cáo. Tất cả các điều này làm mất đi sự cân bằng nội tâm của chúng ta. Và dìm chúng ta trong ảo tưởng, ở hạnh phúc bên ngoài, trong cuộc tìm kiếm kỹ thuật vô tận và tiêu dùng. Nhưng hạnh phúc lại ở trong tâm hồn chúng ta. Vì thế đối diện với bức rức nội tâm, tôi đáp lại bằng dọn dẹp sinh thái nội tâm! Đó là tôn trọng và chăm sóc cuộc sống nội tâm của mình.
Ông là nhà trị liệu-phân tâm học , theo ông, dù hữu ích như thế nào, các phương pháp trị liệu tâm lý để có “đời sống thoải mái hơn” vẫn có giới hạn của nó phải không?
Bức rức, đau khổ tâm lý, buồn bã tình dục, lệ thuộc màn hình, mối quan hệ không cân xứng với công việc, mất ý nghĩa, cô đơn… Các biểu hiện này cho thấy các đau khổ của tâm hồn chúng ta. Các trị liệu tâm lý và thuốc men là rất quý và cần thiết, nhưng không phải lúc nào chúng cũng “chữa lành” được. Lý do chính đáng vì các rối loạn này thường có nguồn gốc sâu xa trong nội tâm, vượt quá hệ thống sinh học và tâm trí chúng ta. Chúng cho thấy các căng thẳng nội tâm mà các truyền thống linh đạo lớn nhất của nhân loại đã xác định, khai phá và đồng hành. Nhưng sự chăm sóc này không chỉ là một phương pháp điều trị. Nó liên quan đến cách sống và minh triết của chúng ta. Do đó, để chữa “tâm lý và nội tâm” chúng ta phải huy động vừa sinh học, vừa tâm lý và vừa triết học.
Ông dám dùng chữ “tâm hồn” cho tựa đề quyển sách. Chữ này có bị cấm kỵ không?
Vào bình minh của thế kỷ 21, một quan niệm mới về con người đã xuất hiện, đó là “con người nơ-rôn” được tác giả Jean-Pierre Changeux dùng làm tiêu đề cho quyển sách của ông. Những người đưa ra định nghĩa mới về nhân loại, chủ yếu họ không còn là các tu sĩ, triết gia hay nhà phân tâm học, họ là các nhà sinh học, các nhà nhận thức học và các nhà chuyên về điều khiển học (cybernéticien). Tầm nhìn này về con người là duy vật và tự nhiên. Con người được cho là một sinh vật sống hoàn toàn giống như các sinh vật khác. Đẩy đến cực độ, cơ thể chỉ còn là bộ não. Tâm hồn đã đi chỗ khác, thủ phạm không thể nhìn thấy trên MRI của bộ não!
“Tâm hồn” này là hiện thực hay ảo ảnh?
Những gì khoa học nói về con người là không sai, nhưng chưa đầy đủ. Khoa học sẽ không bao giờ có thể nắm bắt được bí ẩn của tâm hồn. Vì thế chúng ta phải nghe các nhà hiền triết. Các người đương thời của chúng ta đã nhận thức rõ điều này, họ ngày càng hướng đến các linh đạo, nhất là các linh đạo phương Đông. Tất cả các truyền thống tâm linh vĩ đại đều công nhận tố chất thiêng liêng này trong con người. Trong số các linh đạo này, truyền thống kitô giáo đã đặc biệt làm sáng tỏ một cách thích ứng và hữu ích.
Như vậy, ông đã tìm lại được một minh triết đã mất, minh triết của các Giáo phụ Sa mạc, các tu sĩ kitô giáo đầu tiên của lịch sử đã chẩn đoán “tám căn bệnh tâm hồn.” Các liệu pháp của họ ở trọng tâm quyển sách của ông. Nhưng nó có lỗi thời quá không và chỉ dành riêng cho kitô hữu hay không?
Rõ ràng là không. Một trong các lợi ích chính của tiếp cận theo các Giáo phụ sa mạc dựa trên hai điều: nhân học, nghĩa là hiểu biết tinh tế về khoa giải phẫu học và sinh lý nội tại của con người. Với hơn bốn thế kỷ kinh nghiệm, ngày nay các phương pháp này mang lại sự cân bằng cho cuộc sống trong các tu viện. Vì thế họ cho chúng ta cẩm nang hướng dẫn tâm hồn. Trước hết minh triết của họ không đòi hỏi phải theo một tôn giáo nào, nhưng chỉ mong muốn tìm kiếm câu trả lời cho câu hỏi về nội tâm chúng ta và chăm sóc nó. Dĩ nhiên các Giáo phụ sa mạc là bậc thầy minh triết. Họ không phải là huấn luyện viên như các huấn luyện viên khác. Cũng như các người chăm sóc bệnh cơ thể, họ triển khai một phân loại, một tiến trình chẩn đoán và các đề nghị chữa trị các bệnh nội tâm. Thời buổi đã thay đổi, nhưng bản chất con người thì không thay đổi!
Dựa trên cái gì mà minh triết của các ẩn sĩ và các nhà khổ hạnh của thế kỷ thứ tư này có thể giúp ích cho con người ở thế kỷ 21 này?
Tâm hồn chúng ta không thay đổi, nhưng có chuyện làm nó rối loạn, có! Nếu có các chất làm rối loạn nội tiết ảnh hưởng đến sinh lý thì cũng có các chất rối loạn nội tâm làm thay đổi tâm hồn. Các Giáo phụ sa mạc giúp chúng ta nhận ra: tiếng ồn, các hình ảnh, tiêu dùng quá mức, siêu khiêu dâm hóa, quá tự mê, lúc nào cũng muốn mình luôn sẵn sàng, nhồi nhét thông tin. Tất cả các điều này dẫn đến bệnh tâm hồn. Các Cổ nhân cho rằng ba trong số này có tính chất nổi bật: lòng tham – vật chất, thức ăn và tình dục -, sự tự mê và chứng biếng nhác (một loại suy nhược thiêng liêng). Ngày nay, các triệu chứng tương ứng mang bộ mặt của chủ nghĩa vật chất như kiệt sức, nghiền hàng loạt, hiếu động thái quá, khó chịu, mệt mỏi nội tâm. Cụ thể các Giáo phụ sa mạc dạy chúng ta phải đi tìm cho ra ý nghĩa, phải hiện diện nhiều hơn với chính mình, khôi phục lại sự chậm chạp và tính liên tục trong đời sống chúng ta. Giáo phụ Arsène đã dạy: “Ngồi xuống, im lặng và làm dịu lại suy nghĩ của bạn”.
Người phương Tây dường như có tất cả, nhưng họ thiếu gì để có hạnh phúc thật sự?
Chúng ta có tất cả, ngoại trừ điều chính yếu. Điều kiện là phải đơn giản hóa chính mình, thoát ra khỏi càm ràm, hiếu động thái quá và độc quyền chiếm hữu. Để làm được, các Giáo phụ đua ra một con đường gồm ba thực tại: phục vụ, thanh đạm và thiền định. Nói cách khác, hãy hướng về người khác, làm nhẹ nhàng công việc và nối kết lại với những gì có trong lòng chúng ta.
Hạnh phúc, bình an nội tại… có đánh lừa không?
Bình an còn hơn là không có chiến tranh, hạnh phúc còn hơn là lạc thú. Các Giáo phụ kêu gọi thay đổi lối sống, hướng chúng ta ngày càng đi về cốt tủy con người, Sức Thổi này ở trong chúng ta và làm cho chúng ta sống. Và nó cũng rất mong manh. Chúng ta hãy chăm sóc nó!
Giáo phụ sa mạc là bậc thầy minh triết. Họ không phải là huấn luyện viên như các huấn luyện viên khác. Cũng như các người chăm sóc bệnh cơ thể, họ triển khai một phân loại, một tiến trình chẩn đoán và các đề nghị chữa trị các bệnh nội tâm.
Marta An Nguyễn dịch
Bài đọc thêm: Các Giáo phụ sa mạc đáp ứng cho việc đi tìm ý nghĩa của ngày nay
Hãy chăm sóc tâm hồn bạn. Khảo luận nhỏ về sinh thái nội tâm (Prenez soin de votre âme. Petit traité d’écologie intérieure , nxb. Cerf).
