Hồng y Zuppi có phải là người bạn tâm giao thất sủng cuối cùng của Đức Phanxicô không?
cruxnow.com, John L. Allen Jr?” 2024-06-04
Liệu hồng y Matteo Zuppi, giáo phận Bologna, chủ tịch Hội đồng Giám mục Ý hùng mạnh, có phải là người bạn tâm giao thất sủng gần đây của Đức Phanxicô không? Câu hỏi này có vẻ không liên quan, nhưng dù sao thì cũng được đặt ra trong bối cảnh có sự tương phản hiếm hoi giữa hồng y Zuppi và giáo hoàng về vấn đề chính trị của nước Ý.
Một diễn biến như vậy lúc này có thể tạo hệ quả không chỉ về mặt tôn giáo mà còn với triển vọng ứng viên giáo hoàng trong mật nghị tương lai của ngài.
Nếu có khoảng cách với hồng y Zuppi 68 tuổi này thì cũng không ngạc nhiên vì ngài ở trong danh sách khá dài những người bạn tâm giao trước đây của giáo hoàng đã vì lý do này, lý do khác đã ra khỏi vòng tâm giao!
Trong số này có cố hồng y George Pell, người từng là mũi nhọn trong cuộc cải cách tài chính của Đức Phanxicô; hồng y Peter Turkson của Ghana, từng là cố vấn chính của giáo hoàng về các vấn đề công lý xã hội, đã bị buộc phải rời khỏi chức vụ bộ trưởng bộ Phát triển Nhân bản Toàn diện năm 2021; hồng y Phi Luật Tân Luis Antonio Tagle, người bị rời khỏi chức chủ tịch Caritas vào năm 2023 và hiện đóng vai trò ngày càng giảm sút tại bộ Truyền giáo; và hồng y người Ý Angelo De Donatis, cựu tổng đại diện của Giáo phận Rôma, ngài đang là người đứng đầu Tòa Ân giải Tối cao.
Trường hợp tiêu biểu nhất là trường hợp của hồng y Ý Angelo Becciu, từng là cánh tay phải của giáo hoàng với tư cách là chánh văn phòng, không những bị cách chức mà còn bị tước bỏ đặc quyền hồng y, bị truy tố vì tội gian lận, bị tòa án kết án năm năm rưỡi tù giam.
Theo nhiều khía cạnh, có lẽ hồng y Zuppi là người ít có khả năng ở trong danh sách này. Hồng y Zuppi ở trong Cộng đồng Sant’Egidio, một cộng đồng được Đức Phanxicô yêu thích trong số các cộng đồng mới của Giáo hội. Năm 2015 Đức Phanxicô chọn hồng y làm người đứng đầu giáo phận Bologne, năm 2022 làm chủ tịch Hội đồng Giám mục Ý và năm 2023 làm đặc phái viên hòa bình cá nhân của ngài trong cuộc chiến ở Ukraine.
Chỉ còn việc công khai tuyên bố: “Đây là Con yêu dấu của Ta, Ta hài lòng về Con”, thật khó để nghĩ ra có một điều gì khác mà một giáo hoàng có thể làm để nói về người ngài tin tưởng.
Tuy nhiên, liệu tình trạng này có duy trì không, vì đã có một cuộc tranh cãi công khai gần đây giữa hồng y Zuppi và Thủ tướng Ý Giorgia Meloni về đề xuất cải cách hiến pháp Ý cho phép bầu trực tiếp thủ tướng.
Hiện tại, các thủ tướng Ý được Quốc hội bầu, đây là hệ thống mà một số nhà quan sát đổ lỗi cho việc tạo ra tình trạng hỗn loạn chính trị dai dẳng với tổng cộng 70 chính phủ trong 77 năm qua. Việc thông qua cải cách, trong tiếng Ý gọi là premierato, ưu tiên chính của liên minh bảo thủ của thủ tướng Meloni, nhưng bị hầu hết các phe thiên tả phản đối cho rằng nó vừa không khả thi vừa phi dân chủ.
Hồng y Zuppi đã tham dự vào các cuộc tranh cãi ngày 23 tháng 5, trong một cuộc họp báo của các giám mục Ý, ngài cho biết một số giám mục Ý lo ngại về đề xuất này. Ngài nói: “Luôn phải hết sức thận trọng trong việc cân bằng thể chế. Bản thân tôi, tôi có thể nói, cần ghi nhớ tinh thần hiến pháp bị các lực lượng chính trị không đồng nhất viết, nhưng vẫn hướng đến lợi ích chung. Vì thế tôi hy vọng bất cứ điều gì xảy ra sẽ không phải là điều gì đó ngẫu nhiên, nghĩa là sẽ không mang tính đảng phái.”
Vì mọi người đều biết cuộc tranh luận hiện tại mang tính đảng phái cao, nên những bình luận của ngài bị cho là lời khiển trách khá rõ ràng với những người ủng hộ cải cách, đặc biệt với thủ tướng Meloni.
Ngày 30 tháng 5, Thủ tướng Meloni đã phản pháo trên truyền hình Ý cho rằng Vatican không phải là một nước cộng hòa nghị viện và vì thế mối quan tâm của Vatican không đúng chỗ, ý bà muốn nói về hồng y Zuppi.
Câu nói này đã được truyền thông Ý lan truyền rộng rãi, bằng chứng cho một xung đột đang bùng nổ giữa nhà lãnh đạo thế tục quan trọng nhất và hồng y hàng đầu của nước Ý.
Điều này liên quan đến địa vị của hồng y Zuppi, dù Đức Phanxicô có tiếng là chính trị gia tiến bộ, nhưng thực tế ngài có quan hệ khá nồng ấm với thủ tướng Meloni. Năm ngoái, ngài và thủ tướng đã dự một sự kiện lớn của Rôma, ngài đã giơ ngón tay cái lên ủng hộ những nỗ lực của chính phủ Meloni nhằm thúc đẩy sinh sản ở Ý khi tỷ lệ sinh sản của nước này giảm sút đáng kể.
Tháng 4 vừa qua ngài đã cho phép thủ tướng Meloni thông báo tin ngài sẽ là giáo hoàng đầu tiên tham gia cuộc họp G7 tổ chức vào cuối tháng này tại vùng Puglia, miền nam nước Ý. Thông thường, Vatican sẽ công bố kế hoạch công du của giáo hoàng, nhưng trong trường hợp này, thủ tướng Meloni là người đầu tiên loan báo trong một video tháng 4 vừa qua: ngài sẽ dự hội nghị thượng đỉnh G7 diễn ra từ ngày 13 đến 15 tháng 6 về trí tuệ nhân tạo, dựa trên Lời kêu gọi của Rôma về Đạo đức AI năm 2020.
Bà Meloni cho biết: “Tôi tin sự hiện diện của ngài sẽ đóng góp quyết định vào việc xác định khuôn khổ pháp lý, đạo đức và văn hóa cho trí tuệ nhân tạo. Sự hiện diện của ngài mang lại uy tín cho quốc gia và cho nhóm G7.”
Cũng trong tháng 4, khi Vatican công bố tài liệu Phẩm giá con người Dignitas infinita, ở Ý hầu hết các tiêu đề đều tập trung vào lời chỉ trích của tài liệu này với việc mang thai hộ. Phản đối việc mang thai hộ là nền tảng trong chương trình làm việc của thủ tướng Meloni, làm cho một tờ báo Ý đưa tin này đã viết “Bergoglio bỏ phiếu cho Meloni”, họ dùng tên riêng của giáo hoàng.
Về phần bà Meloni, bà luôn tìm dịp để chụp hình với Đức Phanxicô. Gần đây nhất hai người đã gặp nhau trong thánh lễ Ngày Thế giới Trẻ em đầu tiên 26 tháng 5.
Không có điều nào trong những chuyện này chứng tỏ Đức Phanxicô luôn ủng hộ bà Meloni, cũng không tự động ngụ ý ngài không đồng ý với quan điểm của hồng y Zuppi về cải cách hiến pháp được đề xuất. Tuy nhiên, sự kiện này cho các nhà quan sát thấy, đây là lần đầu tiên có sự khác biệt giữa hồng y Zuppi và Đức Phanxicô, dù gián tiếp và tinh tế. Vì trước đây chúng ta đã thấy những vết nứt nhỏ như vậy lan rộng thành những rạn nứt lớn, nên ít nhất cũng nên theo dõi xem liệu vết nứt này có bắt đầu lan rộng hay không – đặc biệt vì nó có thể định hình lại nhận thức về hồng y Zuppi như một ứng viên kế thừa hợp lý khi đến lúc phải chọn người kế nhiệm.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
