Có thể ở tù ở Vatican không?

110

Có thể ở tù ở Vatican không?

cath.ch, I.Media, 2023-11-22

Vatican có phương tiện để giam giữ người dân không? | © Minh họa: Tiago Pinheiro/Flickr/CC BY-NC-ND 2.0

Ông Giuseppe Pignatone, chủ tịch tòa án Vatican gần đây tuyên bố phiên tòa xét xử ‘Tòa nhà London’ dự kiến sẽ kết thúc vào giữa tháng 12 năm 2023. Sau gần hai năm rưỡi tố tụng, 10 bị cáo có thể bị kết án tù. Ông Settimio Carmignani, phó công tố viên giải thích với hãng tin I.Media các phương thức áp dụng các bản án có thể có ở Quốc gia giáo hoàng.

Vatican có nhà tù và có phương tiện để bỏ tù những người bị kết án không?

Ông Settimio Carmignani: Vatican có một nhà tù được đội hiến binh canh gác, gồm một số phòng có tiêu chuẩn quốc tế cao nhất. Các phòng này thoải mái hơn nhiều so với các phòng của nhà tù Ý. Nhưng trường hợp những người bị kết án bị giam giữ ở Thành quốc Vatican là cực kỳ hiếm. Gần như chưa bao giờ có hai người ở tù cùng một lúc kể từ khi thành lập nhà nước năm 1929.

Gần đây, các nhà hoạt động môi trường làm hư hại bức tượng Laocoon nổi tiếng ở Bảo tàng Vatican đã bị kết án 9 tháng tù giam, 5 năm tù treo. Việc giam giữ này được áp dụng như thế nào?

Hình phạt tù được hưởng án treo với điều kiện những người này không bị kết án các hình phạt khác trong thời gian 5 năm. Trên thực tế, xét đến bản chất của hành vi phạm tội và khó có thể hình dung các nhà hoạt động này sẽ quay lại để có những hành động tương tự ở Vatican, họ sẽ không bao giờ thụ án 9 tháng tù này. Cần lưu ý tại Vatican, trong những trường hợp khác, sự ân xá của giáo hoàng đã can thiệp sau khi kết án. Vì thế nhà tù không bao giờ đông.

Nếu các bị cáo trong phiên tòa ‘Tòa nhà London’ bị kết án tù, họ sẽ bị tù ở đâu?

Nếu bản án không tuyên án với án tù treo thì người bị kết án sẽ ở tù ở Vatican, trong tù hoặc bị quản thúc tại gia.

Nếu công lý Vatican áp đặt án tù với hồng y Angelo Becciu hoặc một trong những bị cáo khác, liệu họ có thể ở tù trong một nhà tù ở Ý không?

Không có thỏa thuận nào giữa Ý và Thành quốc Vatican về chủ đề này, và Vatican, theo hiểu biết của tôi, không tuân thủ bất kỳ công ước hoặc hiệp ước quốc tế nào về vấn đề này. Do sự khác biệt trong cách đối xử ở các nhà tù Ý và Vatican, một giải pháp như vậy sẽ không được những người bị kết án mong muốn. Và điều đó không bao giờ xảy ra.

“Vụ án của ông Mehmet Ali Ağca rất phức tạp vì có nghi ngờ về cách cảnh sát Ý xử lý ông”

Tuy nhiên, điều đã xảy ra nhiều lần là những người phạm tội ở Vatican, sau đó tị nạn ở Ý, họ thụ án ở đất nước này sau khi đã bị xét xử và kết án ở đó với phái đoàn của Tòa thánh, theo các thỏa thuận tư pháp được đóng khung qua Hiệp ước Lateran (điều chỉnh mối quan hệ giữa Ý và Tòa thánh).

Liệu bị cáo có thể kháng cáo bản án lên hệ thống tư pháp Vatican không? Hay kháng cáo lên tòa án quốc tế?

Họ chắc chắn có thể kháng cáo lên Tòa phúc thẩm Vatican và có thể sẽ làm như vậy nếu bị kết án. Cũng có thể kháng cáo tính hợp pháp trước Tòa án Tối cao Vatican. Một số luật sư bào chữa cho bị cáo đã đưa ra “điều khoản trừ ngoại” ở một số điểm nào đó và có thể thấy trước, trong trường hợp bị kết án, họ sẽ kháng cáo. Về các tòa án quốc tế, chẳng hạn như Tòa án Nhân quyền châu Âu, theo tôi, dường như đây không phải là một giả thuyết khả thi hiện nay, vì Tòa thánh không phải là thành viên của các hiệp ước liên quan.

Năm 2020, Vatican yêu cầu dẫn độ bị cáo Cecilia Marogna, nhưng sau đó đã rút lại yêu cầu. Vatican có thể yêu cầu dẫn độ một công dân Ý không?

Giải pháp cho câu hỏi này là không chắc chắn. Hiệp ước Lateran không quy định rằng việc dẫn độ có thể được yêu cầu đối với một người đã phạm tội ở Vatican, sau đó họ “tị nạn” ở Ý, nhưng quy định rằng một thẩm phán Ý có thể xét xử họ. Mặt khác (và đây là trường hợp đối với hành vi phạm tội của bà Marogna), có những công ước quốc tế (theo ý kiến của văn phòng công tố viên đã yêu cầu biện pháp này) sẽ cho phép dẫn độ về Vatican. Tư pháp Ý rõ ràng cho rằng Hiệp ước Lateran nên được áp dụng trong trường hợp này và do đó đã không tiến hành dẫn độ. Giải pháp có thể sẽ khác trong trường hợp những người có mặt ở các quốc gia khác ngoài Ý bị công lý Vatican truy tố vì những vi phạm tương tự.

Tại sao tất cả các tội phạm ở Vatican không được tòa án Vatican xét xử? Chẳng hạn phiên tòa xét vụ ông Mehmet Ali Ağca âm mưu ám sát Đức Gioan Phaolô II năm 1981 đã xử ở tòa án Ý. Liệu phiên tòa xét xử cái gọi là vụ án ‘Tòa nhà ở London’ cũng có thể tiếp tục hay có một giai đoạn khác tại tòa án Ý không?

Như tôi đã nói, trong trường hợp bị cáo đã rời khỏi lãnh thổ của Nhà nước Vatican hoặc các đại biểu của Tòa thánh đến công lý Ý, thì phiên tòa sẽ được tổ chức tại Ý. Vụ án của ông Mehmet Ali Ağca phức tạp vì có nghi ngờ về cách cảnh sát Ý xử lý ông. Trên thực tế, ông đã bắn giáo hoàng cách biên giới một đoạn ngắn. Và đã bị giáo dân có mặt ở quảng trường bắt giữ chứ không phải cận vệ Thụy Sĩ, hiến binh Vatican hay cảnh sát Ý. Nếu tôi nhớ không lầm thì đó là một người hành hương to cao đến từ miền bắc nước Ý và một nữ tu đã “chận” ông lại. Trong tình trạng hỗn loạn, không rõ điều này xảy ra bên trong hay bên ngoài Vatican và “ad cautelam” (như một biện pháp phòng ngừa) Tòa thánh đã quyết định ủy quyền.

“Quảng trường Thánh Phêrô, mặc dù nằm trong lãnh thổ Vatican, nhưng có địa vị đặc biệt theo Hiệp ước Lateran”

Ngược lại, phiên tòa liên quan đến ‘tòa nhà ở London’ đang được xét xử ở Vatican ngày nay và do đó không thể diễn ra ở Ý vì có một nguyên tắc chung được gọi là ‘ne bis in idem’ (không hai lần cho cùng một việc). Tuy nhiên, ở Ý, các cuộc điều tra có thể diễn ra đối với các hành vi – có liên quan nhưng khác biệt – được thực hiện trên lãnh thổ Ý. Trên thực tế chính quyền Ý, cũng như chính quyền các quốc gia khác, đã tham gia vào phiên tòa này với các yêu cầu thẩm vấn cũng như tiến hành kiểm tra và điều tra. Nếu những cuộc điều tra này (một trong nhiều khía cạnh của phiên tòa) dẫn đến những tình tiết mà các tòa án này quan tâm, thì có thể có những phiên tòa “tiếp cận” khác.

Còn những tội phạm nhỏ (chẳng hạn móc túi) ở bên trong Vatican, đặc biệt là ở Quảng trường Thánh Phêrô thì sao?

Trước hết, cần nhấn mạnh Quảng trường Thánh Phêrô tuy nằm trên lãnh thổ Vatican nhưng có địa vị đặc biệt theo Hiệp ước Lateran. Khi quảng trường mở cửa cho công chúng và không có các buổi lễ thì lực lượng cảnh sát Ý chịu trách nhiệm duy trì trật tự – họ rời khỏi quảng trường nếu quảng trường đóng cửa để tổ chức lễ kỷ niệm hoặc sự kiện. Phần còn lại, thẩm quyền thuộc về các thẩm phán Vatican; và về mặt lịch sử, phần lớn công việc của Văn phòng Công tố và các cơ quan tư pháp Vatican tập trung chính xác vào những vụ việc tội phạm nhỏ này.

Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch