Ai là người trách nhiệm khi Đức Phanxicô ở bệnh viện? Luôn luôn là Đức Phanxicô
americamagazine.org, Nicole Winfield – AP, 2021-07-07
Đức Phanxicô trong buổi tiếp kiến chung tại sân Damaso ngày 30 tháng 6-2021
Vatican có các luật lệ, nghi lễ, các vai trò chi tiết để đảm bảo việc chuyển giao quyền lực một khi giáo hoàng qua đời hoặc từ chức. Nhưng không có gì trong số các điều trên áp dụng khi giáo hoàng bị bệnh, thậm chí lúc bất tỉnh, và cũng không có quy tắc cụ thể nào áp dụng khi một giáo hoàng mất khả năng.
Vì thế, dù Đức Phanxicô nằm bệnh viện và đang hồi phục sau khi mổ đại tràng vào chiều chúa nhật vừa qua ở bệnh viện Gemelli, ngài vẫn là giáo hoàng và vẫn gánh trách nhiệm của mình. Ngày thứ ba 6 tháng 7, Vatican loan tin, Đức Phanxicô đã ăn sáng, đọc báo và đi bộ, diễn tiến hồi phục hậu phẫu thuật bình thường.
Tuy nhiên, thời gian nằm viện kéo dài một tuần – lần đầu tiên trong triều giáo hoàng của ngài – đặt vấn đề quan tâm đến cách thức thực thi quyền lực giáo hoàng tại Tòa thánh, quyền lực được chuyển giao như thế nào và trong hoàn cảnh nào.
Đây là cách hành động:
Vai trò của giáo hoàng
Giáo hoàng là người kế vị Thánh Phêrô, người đứng đầu giám mục đoàn, đại diện Chúa Kitô ở trần thế, người chăn dắt Giáo hội công giáo hoàn vũ theo giáo luật nội bộ của Giáo hội.
Không có gì thay đổi cương vị, vai trò hay quyền lực của ngài kể từ khi ngài được bầu chọn là giáo hoàng thứ 266 ngày 13 tháng 3-2021, dù ngài phải mổ trong ba giờ chúa nhật vừa qua để cắt bỏ một nửa ruột kết của mình.
Dù Đức Phanxicô nằm bệnh viện và đang hồi phục sau khi mổ đại tràng vào chiều chúa nhật vừa qua ở bệnh viện Gemelli, ngài vẫn là giáo hoàng và vẫn gánh trách nhiệm.
Cương vị này được hình thành từ quan niệm thần học
Luật sư giáo luật Nicholas Cafardi giải thích: “Quyền lực của giáo hoàng là tối thượng, trọn vẹn và phổ quát. Vì thế, nếu quyền lực của ngài ở cấp độ này, ai quyết định ngài không thể thực thi quyền lực này nữa? Không có ai ở trên ngài cả.”
Giáo triều Vatican
Đức Phanxicô có thể phụ trách, nhưng ngài ủy quyền công việc quản trị hàng ngày của Vatican và Giáo hội cho một nhóm giám chức điều hành dù ngài có ở Dinh Tông Tòa hay không, và dù ngài có tỉnh hay không.
Đứng đầu nhóm này là hồng y Quốc vụ khanh Pietro Parolin. Dấu hiệu việc Đức Phanxicô nhập viện không dự trù một thay đổi nào trong việc quản trị giáo hội, thậm chí trong thời gian Đức Phanxicô mổ ba giờ ở bệnh viện, hồng y Parolin không có mặt ở Vatican, ngài ở thành phố Strasbourg, nước Pháp, để làm lễ tưởng niệm 1.300 năm ngày mất của thánh bảo trợ Alsace.
Đức Phanxicô có thể phụ trách, nhưng ngài ủy quyền công việc quản trị hàng ngày của Vatican và Giáo hội cho một nhóm giám chức điều hành dù ngài có ở Dinh Tông Tòa hay không, và dù ngài có tỉnh hay không.
Các công việc ở Vatican vẫn diễn ra bình thường. Bản tin hàng ngày trưa thứ ba cho biết các giám mục được Đức Phanxicô bổ nhiệm ở Nicaragua, Nigeria và Anh. Có thể các bổ nhiệm này đã được chấp thuận trước đó, dù Đức Phanxicô có thể ký các tự sắc và xử lý các vấn đề quan trọng khác từ giường bệnh của ngài như Thánh Gioan-Phaolô II đã làm trong nhiều lần nhập viện của ngài.
Chuyện gì xảy ra khi một giáo hoàng bị bệnh?
Giáo luật có quy định về trường hợp một giám mục giáo phận bị bệnh và không thể điều hành giáo phận của mình, nhưng không có quy định nào đối với giáo hoàng. Điều 412 nói rằng một giáo phận có thể bị tuyên bố là “trở ngại” nếu giám mục của giáo phận đó – do “bị giam cầm, bị loại, lưu đày, hoặc không đủ khả năng” – không thể hoàn thành các chức năng mục vụ của mình. Trong các trường hợp này, việc điều hành hàng ngày được giao cho giám mục phụ tá, cho cha tổng đại diện hoặc một người nào khác.
Mặc dù Đức Phanxicô là giám mục của giáo phận Rôma, không có điều khoản quy định rõ ràng nào cho trường hợp giáo hoàng bị “trở ngại” như vậy. Điều 335 nói một cách đơn giản, “Tông Tòa bị trống hoặc hoàn toàn bị cản trở,” không thể thay đổi điều gì trong việc quản trị Giáo hội. Nhưng điều này không có nghĩa khi Tòa Thánh bị “cản trở hoàn toàn” hoặc những điều khoản nào có thể có hiệu lực trong trường hợp cần thiết.
“Chúng ta phó chuyện này cho Chúa Thánh Thần.”
Giáo sư giáo luật Nicholas Cafardi giải thích: “Thực sự, chúng ta không có quy tắc nào cho việc này. Không có giáo luật và không có tài liệu riêng biệt nào nói làm thế nào để xác định tình trạng mất khả năng, liệu tình trạng mất khả năng này là vĩnh viễn hay tạm thời, và thậm chí quan trọng hơn, ai sẽ quản trị giáo hội trong thời điểm này. Không có gì. Hoàn toàn không có gì. Chúng ta phó chuyện này cho Chúa Thánh Thần”.
Còn thư của Đức Phaolô VI thì sao?
Năm 1965, Đức Phaolô VI viết thư cho niên trưởng Hồng y đoàn với giả thuyết, nếu ngài bị bệnh nặng, niên trưởng và các hồng y khác phải chấp nhận đơn từ chức của ngài.
Đức Phaolô VI đã dự trù khi các giáo hoàng tiếp tục sống lâu hơn, họ có thể trở nên mất khả năng, do đột quỵ, do mất trí nhớ hoặc do một số căn bệnh tiến triển lâu dài khác làm cho họ không thể thực hiện công việc của mình và không thể tự do từ chức.
Trong một lá thư, được công bố năm 2018, ngài trích dẫn một tình trạng bệnh “được cho là không thể chữa được hoặc bệnh một thời gian dài, ngăn thực hành trọn vẹn chức năng sứ vụ tông đồ của chúng ta.”
Bức thư không bao giờ được dùng vì Đức Phaolô VI sống thêm 13 năm và qua đời khi ngài còn tại chức.
Nhưng các chuyên gia nói rằng, bức thư của Đức Phaolô VI sẽ có thể không bao giờ được dùng, vì giáo luật đòi hỏi sự từ chức của giáo hoàng phải được “thể hiện một cách tự do và đúng đắn” – như trường hợp của Đức Bênêđictô XVI tuyên bố từ chức năm 2013.
Lần duy nhất quyền lực của giáo hoàng truyền tay là khi giáo hoàng qua đời hoặc từ chức.
Kịch bản Đức Phaolô VI hình dung – đưa ra cơ sở cho việc từ chức trước thời điểm là lúc ngài có thể không tỉnh táo hoặc không đủ khả năng – “là không hợp lệ, vì để một giáo hoàng từ chức hợp lệ thì ngài phải sáng suốt”, luật sư và giáo sư giáo luật Kurt Martens của Đại học Công giáo Hoa Kỳ giải thích như trên.
Điều gì xảy ra khi một giáo hoàng qua đời hoặc từ chức?
Lần duy nhất quyền lực của giáo hoàng truyền tay là khi giáo hoàng qua đời hoặc từ chức.
Ở thời điểm này, toàn bộ một loạt các nghi thức và nghi lễ bắt đầu hoạt động để quản trị thời gian chuyển tiếp “interregnum” – giai đoạn kết thúc một giáo triều và bầu chọn một tân giáo hoàng.
Trong giai đoạn được gọi là “trống tòa” này, hồng y nhiếp chính điều hành việc quản trị và tài chính của Tòa thánh. Ngài làm giấy khai tử cho giáo hoàng, niêm phong các căn hộ của giáo hoàng và chuẩn bị việc mai táng trước khi có mật nghị bầu chọn tân giáo hoàng. Chức vụ này hiện do Hồng y Kevin Farrell đảm nhiệm, ngài đứng đầu Bộ Giáo dân, Gia đình và Đời sống của Vatican.
Hồng y nhiếp chính không có vai trò hoặc nhiệm vụ gì nếu giáo hoàng chỉ bị bệnh hoặc bị mất khả năng.
Giáo sư Martens giải thích: “Chúng ta có hai lựa chọn: Hoặc chúng ta có giáo hoàng, hoặc chúng ta không có, khi chúng ta có giáo hoàng – đó là trường hợp bây giờ, ngài chưa chết – ngài quản trị Giáo hội. Ngay cả khi ngài sắp qua đời, ngài cũng quản trị Giáo hội.”
Còn Đức Bênêđictô XVI thì sao?
Dù ngài là giáo hoàng nghỉ hưu sống trong khuôn viên Vatican, nhưng ngài cũng không có vai trò chính thức nào.
Ngài đã 94 tuổi, ngài đã thôi giữ chức giáo hoàng từ ngày 28 tháng 2 năm 2013, và ngài là giáo hoàng đầu tiên từ nhiệm sau 600 năm trong lịch sử. Kể từ đó, ngài sống trong một đan viện Mẹ Giáo hội ở Vườn Vatican. Giám mục Georg Gänswein, thư ký riêng của ngài nói trên kênh truyền hình Ý RAI, ngài đang cầu nguyện cho sự bình phục của Đức Phanxicô.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Bài đọc thêm: Hậu phẫu thuật diễn tiến tốt, Đức Phanxicô ăn uống đều đặn
Hai giáo hoàng, một bệnh viện, hai cách loan tin sức khỏe khác nhau
