2012-11-25
Làm việc quá mức gây nên những mối nguy hại, cho dù việc đang làm hay động cơ của nó có tốt và cao quý đến đâu chăng nữa. Những chỉ dẫn tâm linh, từ Chúa Giêsu, đã luôn cảnh báo về những nguy hại của thói ham công tiếc việc. Nhiều vợ hay chồng trong hôn nhân, nhiều con cái trong gia đình, nhiều bạn bè, và nhiều giáo hội mong muốn được người họ yêu thương chú tâm đến họ nhiều hơn thay vì cứ mải vùi đầu vào công việc.
Nhưng thật khó để tránh cho mình khỏi rơi vào tình cảnh bận bịu quá mức và lao tâm khổ tứ vì công việc, đặc biệt trong những năm tháng chúng ta tràn đầy sinh lực với những trách nhiệm phải nuôi nấng con cái, trả các khoản vay, và vận hành giáo hội cũng như các tổ chức, đang ngày càng đè nặng hơn trên đôi vai chúng ta. Nếu bạn là một người nhạy cảm, bạn sẽ đấu tranh không ngừng với áp lực này để khỏi phải chịu đè nén dưới quá nhiều áp đặt. Về điều này, Henry Nouwen đã từng mô tả đời sống của chúng ta thường như một cái vali bị nhét nhồi quá chặt. Luôn luôn có việc phải làm, luôn phải gọi một cuộc điện thoại, phải gặp một ai đó, phải trả một hóa đơn, phải kiểm tra một thứ gì đó trên internet, phải đi khóa một vòi nước bị hở, phải tuân theo thêm một đòi hỏi từ giáo hội hay xã hội, và phải đi mua thêm thứ đồ gì đó. Các đòi hỏi của đời sống cứ triền miên không dứt và chúng ta luôn nhận thấy vẫn còn có môt trách nhiệm gì đó mà chúng ta cần phải thực hiện. Một ngày của chúng ta quá ngắn để làm cho hết những việc đó.
Và rồi chúng ta phó mình cho công việc. Khởi đầu của điều này là một ý muốn tốt đẹp và vô hại, nhưng nó luôn biến đổi thành một thứ khác. Lúc ban đầu, chúng ta trao phó bản thân cho những đòi hỏi của đời sống bởi nó đòi buộc chúng ta phải làm vậy, nhưng dần dần chúng ta gắn chặt với chúng để phục vụ vị tha thì ngày càng ít mà để thỏa mãn chính mình thì ngày càng nhiều.
Trước hết, công việc biến thành lối thoát cho chúng ta, dù nói chung chúng ta bị bịt mắt chẳng thấy được điều này. Chúng ta vẫn cứ mải bận rộn và bận trí đủ để có một lời bào chữa và một lý luận cố hữu sao cho khỏi dính dáng đến những mối quan hệ trong gia đình, trong giáo hội hay với Thiên Chúa của chúng ta. Áp lực liên tục của công việc và trách nhiệm là một gánh nặng nhưng lại cũng là một tấm chắn tuyệt đối của chúng ta. Chúng ta bận rộn đến mức không dừng lại được để ngửi thử một bông hoa, nhưng chúng ta cũng chẳng phải dính dáng đến những điều sâu sắc hơn nơi phần chìm của tảng băng đời sống mình. Chúng ta có thể tránh né những vấn đề còn dang dở trong những mối quan hệ và trong linh hồn của mình. Chúng ta có một lời bào chữa hoàn hảo! Đó là chúng ta quá đỗi bận rộn.
Thường thì xã hội lại ủng hộ xu hướng thoát ly này của chúng ta. Với những thói nghiện khác, thì hẳn chúng ta đã phải đi gặp bác sỹ rồi, nhưng với thói nghiện công việc, thường chúng ta lại được ngưỡng mộ vì sự bệnh hoạn và được tuyên dương vì sự ích kỷ của mình. Nếu tôi ăn uống quá độ, hoặc nghiện chất kích thích, thì tôi bị người ta khó chịu và thương hại, nhưng nếu tôi làm việc quá độ đến đỗi thờ ơ với những cấp bách lớn lao và quan trọng trong đời sống, người ta lại nói với tôi: ‘Chẳng phải anh ta thật tuyệt hay sao! Anh ta tận tụy quá mức!’ Hội chứng nghiện công việc là một thói nghiện mà nhờ nó chúng ta được tôn dương.
Hơn cả việc cho chúng ta một lối không lành mạnh để thoát khỏi những vấn đề quan trọng mà đáng ra chúng ta phải giải quyết, thói làm việc quá mức còn gây nên một mối nguy khác. Chúng ta càng vùi đầu vào công việc thì càng dấn sâu vào mối nguy nhìn nhận ý nghĩa đời sống dựa trên công việc hơn là dựa trên những mối quan hệ của mình. Khi càng chìm đắm trong công việc, thì những mối quan hệ của chúng ta lại càng sứt mẻ nhiều hơn, và rồi ý nghĩa đời sống ngày càng phụ thuộc vào công việc hơn là quan hệ. Vô số ngòi bút thiêng liêng đã chỉ ra rằng có nhiều mối nguy trong thói ham công tiếc việc, và một điểm không nhỏ trong số đó là chúng ta sẽ ngày càng khó tìm ra ý nghĩa đời sống ở bất cứ nơi nào khác ngoài công việc. Những thói quen cũ rất khó bị phá vỡ. Nếu chúng ta dành nhiều năm để định hình bản thân bằng cách làm việc cật lực và được người ta yêu mến bởi tính cách nhà nghề hay sự tận tụy của mình, thì thật chẳng dễ để chúng ta thay đổi và tìm kiếm ý nghĩa cuộc đời từ bất cứ điều gì khác.
Các ngòi bút thiêng liêng kinh điển đều đồng lòng cảnh báo về mối nguy trong sự làm việc quá mức và thói ham công tiếc việc. Thật vậy, Chúa Giêsu đã cảnh báo Martha khi cô mải mê với những việc cần làm để dọn bữa rồi phàn nàn với Chúa rằng Maria không chịu giúp cô. Lời đáp của Chúa thật bất ngờ, thay vì trách phạt Maria vì lười nhác và biểu dương Martha vì sự tận tụy của cô, Chúa Giêsu lại nói với Martha rằng Maria đã chọn phần tốt hơn, và rồi trong lúc đó và trong hòa cảnh đó, sự biếng nhác của Maria lại thắng sự bận rộn của Martha. Tại sao vậy? Bởi đôi khi trong đời sống có những điều quan trọng hơn cả công việc, cho dù đó là công việc cao quý và cần thiết để thể hiện lòng hiếu khách và để chuẩn bị bữa ăn cho mọi người.
Thói biếng nhác hẳn là do ma quỷ, nhưng bận rộn không phải lúc nào cũng là một đức tính tốt.
J.B. Thái Hòa chuyển dịch
