Marko Rupnik, vụ tai tiếng mới làm chấn động Giáo hội và Đức Phanxicô
Đức Phanxicô bên cạnh linh mục Marko Ivan Rupnik trong xưởng khảm ngày 8 tháng 4 năm 2016 nhân dịp kỷ niệm 25 năm nhà nguyện Mẹ Cứu Thế ở Vatican ServizioFotograficoOR/CPP/CIRIC/Catholic Press Photo
lefigaro.fr, Jean-Marie Guénois, 2022-12-25
Nghệ sĩ tranh khảm vĩ đại người Slovenia, 68 tuổi, linh mục Dòng Tên Marko Rupnik đã trùng tu nhiều nhà thờ bị cáo buộc tấn công tình dục các nữ tu nhiều lần.
Với những tác phẩm trang trí mới, nhà thờ hứa hẹn sẽ rất đẹp.
Với nghệ thuật của mình, nghệ sĩ tranh khảm Rupnik đã trang hoàng bên ngoài cũng như bên trong tòa nhà với hàng ngàn tia sáng lấp lánh. Ông đã làm tươi mát lại vương cung thánh đường Đức Mẹ Mân Côi ở Lộ Đức và rất nhiều nhà thờ khác trên khắp thế giới, kể cả ở Vatican. Nhưng bây giờ đã thay đổi, nhà thờ Saint-Joseph-le-Bienveillant ở Montigny-Voisins, thuộc giáo phận Versailles đã cắt hợp đồng trang trí nhà thờ. Ngày 8 tháng 12, giám mục Luc Crépy, và linh mục chánh xứ Pierre-Hervé Grosjean phụ trách dự án đã đột ngột chấm dứt hợp đồng. “Quyết định này lập tức cho thấy, giáo phận và các giáo xứ trong dự án này nhất trí cắt hợp đồng. Nhưng chúng tôi vẫn duy trì dự án làm nhà thờ có 800 chỗ ngồi cho khu phố mới có 32.000 người dân ở đây. Chúng tôi sẽ kêu gọi các nghệ sĩ trang trí cho nhà thờ. Nhà thờ đã bắt đầu làm và sẽ được khánh thành vào mùa đông tới.”
Nghệ sĩ không thiếu, nhưng Rupnik đã có tiếng tăm quốc tế. Khắp thế giới nhờ đến ông. Năm 1996, Đức Gioan Phaolô II giao cho ông làm tranh khảm nhà nguyện Mẹ Cứu Thế trong cung điện Vatican. Vì sao ông lại bị ô nhục như thế? Linh mục nghệ sĩ, bạn của Đức Phanxicô đã rơi xuống đáy vực thẳm: ông bị cáo buộc đã nhiều lần tấn công tình dục các nữ tu của cộng đoàn Loyola do ông thành lập ở Slovenia. Hai trường hợp vừa được đưa ra công lý giáo hội, bảy trường hợp khác theo sau. Một trong các nữ tu tố cáo có thể có đến “hai mươi nữ tu nạn nhân”.
1,7 triệu âu kim để trang trí cho một nhà nguyện ở Rôma
Sự việc bùng nổ trong những ngày đầu tháng 12 tại Rôma. Tiếng tăm của nghệ sĩ tranh khảm càng lớn thì cú sét nổ càng vô cùng lớn. Sau đó vụ tai tiếng lại bùng phát khi ngày 7 tháng 12, bề trên tổng quyền Dòng Tên Arturo Sosa đã công khai nói dối về vụ này. Rồi cũng chính ngài, ngày 14 tháng 12 tự chứng minh, mâu thuẫn với chính mình, bằng chứng cho thấy ngài cố tình che giấu sự thật để bao che sự nghiêm trọng của sự việc.
Sự phẫn nộ càng lớn hơn vì linh mục Rupnik không bị trừng phạt: tháng 3 năm 2020, linh mục còn giảng tĩnh tâm Mùa Chay ở Vatican, có sự hiện diện của giáo hoàng, trong khi vào tháng 1 năm 2020, bộ Tín Lý, tòa giáo luật có thẩm quyền trong lãnh vực này đã “nhất trí” bỏ phiếu và kết luận ông có tội.
Sự bực tức lên đến cao điểm khi tin tức tiết lộ, chính bộ Tín Lý do hồng y Dòng Tên Ladaria Ferrer đứng đầu đã tuyên bố dứt phép thông công cha Rupnik tháng 5 năm 2020, sau đó lại được dỡ bỏ một cách kỳ lạ trong cùng tháng. Ở Rôma, trang web uy tín Il Sismografo về Vatican nói công khai những gì mọi người nghĩ trong lòng, ngày 23 tháng 12 khẳng định linh mục đã được bảo vệ ở cấp cao: “Chính giáo hoàng Phanxicô đã dỡ bỏ hình phạt cho linh mục. Thêm nữa, giáo hoàng là người có thẩm quyền hợp pháp duy nhất để quyết định trong lãnh vực này. Trang web này tiết lộ ‘Rupnik đứng đầu một đế chế kinh tế’, vì tuy ở trong Giáo hội nhưng ông đã được trả theo tiêu chuẩn của những nhà sáng tạo quốc tế. Ông đã được trả 1,7 triệu âu kim để trang trí cho nhà nguyện ở Rôma.
Chưa bao giờ Vatican lúng túng như bây giờ
Một vụ công khai mở ra một chương mới về tai tiếng tình dục của Giáo hội công giáo. Lần này liên quan đến các nữ tu chủ yếu bị các linh mục tấn công. Cho đến bây giờ, loại hồ sơ này là loại riêng lẻ. Và trong những năm tới, ước tính chúng sẽ có tầm mức rộng lớn, đặc biệt là ở châu Phi.
Chưa bao giờ Vatican lúng túng như vậy. Trước hết Vatican chưa có một lời nào về vụ Rupnik kể từ những bài báo đầu tiên được đăng từ ngày 1 đến ngày 4 tháng 12 của ba trang web của Ý. Thứ nhất là trang Left, một trang thông tin chung, về mặt chính trị ở phía tả. Hai trang khác, rõ ràng là bảo thủ, tập trung vào thông tin tôn giáo: Silere non possum và Messa in Latino, những thông tin về vụ này chưa bao giờ bị phủ nhận.
Vụ Rupnik đã có bước ngoặt quyết định vào ngày chúa nhật 18 tháng 12, khi tờ báo cánh tả rất nghiêm túc Domani đăng bài phỏng vấn một trong những nữ tu nạn nhân đầu tiên của cha Rupnik. Nữ tu mô tả chi tiết chế ngự “chiến lược” của linh mục để có được những gì ông muốn. Bà lấy tên giả là Anna, nhưng chứng từ là cay đắng. Với sự cẩn thận của câu chuyện được kể dưới ẩn danh, nhưng độ chính xác thì quá lớn. Bà Anna năm nay 58 tuổi không phủ nhận và tờ báo cũng không lo lắng.
Một lời khai như một ác mộng
Năm 1985, bà là sinh viên y khoa ở Rôma. Bà kể bà đam mê nghệ thuật và những cuộc trò chuyện đầu tiên với người lúc đó bà chưa biết, nhưng đã là một linh mục nổi tiếng làm việc một mình trong xưởng Piazza del Gesù, bên cạnh nhà thờ mẹ của Dòng Tên, những cuộc gặp đã biến thành ác mộng. Bà bị “trầm cảm nặng” và có ý định tự tử.
Từ “những nụ hôn” đến “những vòng ôm” sau khi xưng tội, với lý do “kết hợp” thần nghiệm, sau đó là những hành vi tình dục trong một lần xưng tội khác, cho rằng đây là “ơn đặc biệt của Chúa chỉ cho hai người”. Những sự việc này, linh mục đã thừa nhận. Nói theo cách giáo luật, chính việc “xá tội cho người đồng lõa” đã làm cho linh mục Rupnik bị vạ tuyệt thông – tự động trong trường hợp này – nhưng gần như đã được dỡ bỏ ngay lập tức.
Ở mỗi giai đoạn khi người phụ nữ trẻ phản kháng, lại có một hành vi khác, theo bà, đây là hành vi do hằn học, vì đó là đe dọa hung hãn, đe dọa bỏ rơi. Cuối cùng là sự lệch lạc trong “đồng hành thiêng liêng” của linh mục, ông bắt phải tuyệt đối vâng lời ông. “Thái độ phải sẵn sàng và vâng lời tuyệt đối” đôi khi buộc bà phải “xem phim khiêu dâm” cũng như bắt bà nhìn quan hệ tình dục của ông với “một nữ tu khác” với lý do đây là liên minh “ba ngôi”.
“Sẽ không ai tin cô, tôi sẽ làm cho người khác nghĩ cô là người điên”
Lúc đó bà làm luận án triết học, bà tóm tắt câu chuyện như sau: “Đây thực sự và chủ yếu là lạm dụng lương tâm. Sự ám ảnh tình dục của ông không ngẫu nhiên mà gắn bó sâu đậm với quan điểm nghệ thuật và thần học của ông. Ông từ từ và nhẹ nhàng thâm nhập vào thế giới tâm lý và thiêng liêng của tôi, dựa trên những bất an và mong manh của tôi, đồng thời dùng mối quan hệ của tôi với Chúa để thúc đẩy tôi có những trải nghiệm tình dục với ông.”
Một nữ tu khác mà ông lạm dụng bị gãy tay – cô đã phải vật lộn để cố gắng trốn thoát – là bước ngoặc cho Anna. Sau đó, bà thẳng thắn chống lại những việc này, ông nói: “Sẽ không ai tin cô, tôi sẽ làm cho người khác nghĩ cô là người điên.” Và đó là điều đã thực sự xảy ra. Trốn khỏi cộng đoàn tu, bà tố cáo linh mục với mẹ bề trên, với giám mục. Bà đụng với bức tường “im lặng”. Bà quay sang Dòng Tên, họ từ chối nghe bà, ngay cả xưng tội. Hôm nay bà tố cáo: “Ông được mọi người bảo vệ.” Chính nhờ liên kết với một nữ tu bị lạm dụng khác mà bà thoát được trói buộc này. Bà biết trước mặt mọi người, urbi et orbi, bà bị cộng đoàn của bà… do cha Rupnik thành lập cho là “tâm thần phân liệt”.
Kể từ đó, Anna đã được bộ Tín Lý nghe lời chứng (ngày 10 tháng 12 năm 2021). Nhưng bà “không bao giờ nhận được phản hồi” của bức thư tóm tắt địa ngục này gởi hồi tháng 6 năm 2022, cho bề trên tổng quyền Dòng Tên và một số nhân vật cao cấp của Dòng. Trong đó có linh mục Hans Zollner, người có trách nhiệm toàn cầu trong cuộc chiến chống lạm dụng tình dục và nhiều bài diễn văn của ngài cho các giám mục trong lĩnh vực này. Khi được báo chí hỏi về vụ này, linh mục Zollner giữ vẻ lạnh lùng và xa cách đến kinh ngạc, đồng thời ngài thừa nhận: “Tôi có thể hiểu được nỗi khổ của các nạn nhân.” Sau đó Dòng Tên đưa ra lời kêu gọi các nạn nhân ra làm chứng.
Vụ Rupnik: Dòng Tên xin bất cứ ai bị lạm dụng liên hệ với Dòng
Dòng Tên bị đụng đến
Ngoài vụ bê bối về cuộc đời của chính tu sĩ Rupnik, có vẻ như thông cáo báo chí đầu tiên của Dòng ngày 2 tháng 12 đã không đề cập đến việc linh mục Rupnik bị vạ tuyệt thông tháng 5 năm 2020 và được dỡ bỏ nhanh chóng sau đó. Thông báo xác nhận sự việc không liên quan đến “trẻ vị thành niên”. Thời hiệu đã hết và các biện pháp phòng ngừa đã được thực hiện.
Ngày 7 tháng 12, trong chuyến thăm Bồ Đào Nha, trong một phỏng vấn với báo địa phương, linh mục bề trên tổng quyền Arturo Sosa thậm chí kể chi tiết những yếu tố này và khẳng định: “Chúng tôi không giấu giếm điều gì!” Chỉ dưới áp lực các câu hỏi của hãng tin Associated Press ngày 14 tháng 12 tại Rôma, linh mục Sosa mới công nhận đã có vạ tuyệt thông. Nhưng vạ này liên quan đến một nạn nhân “khác” của cha Rupnik và vạ đã được dỡ bỏ ngay lập tức vì linh mục “đã công nhận sự thật” – đã giải tội cho nữ tu mà ông vừa lạm dụng tình dục – và ông đã “chính thức ăn năn” về tội của mình, hai điều kiện để dỡ bỏ vạ tuyệt thông…
Dòng Tên lên tiếng về vụ linh mục Rupnik: “Chúng tôi không buộc phải công bố tất cả”
Bài phát biểu lạnh lùng, pháp lý, có tính toán và trên hết là không có lòng trắc ẩn đã đụng đến toàn Dòng Tên và chính giáo hoàng, dù linh mục Marko Rupnik chỉ là một tu sĩ trong số 14.439 tu sĩ Dòng Tên. Giáo sư Massimo Faggioli, sử gia nổi tiếng của Giáo hội, giáo sư thần học ở Mỹ, ngày 21 tháng 12 đã bình luận trên tuần báo công giáo tiến bộ NCR của Mỹ: “Vụ án này sẽ giải phóng các tu sĩ Dòng Tên khỏi ảo tưởng, họ được miễn trừ khỏi cuộc khủng hoảng lạm dụng tình dục một cách lạ lùng.” Ông Marco Marzano, tác giả quyển Đẳng cấp của khiết tịnh (La Caste des chastes, nxb. Philippe Rey) cùng ngày đã viết một bài đánh giá trong tạp chí Ý Micromega: “Các giám mục và các nhà lãnh đạo Dòng Tên đã biết tất cả những gì là đồi bại của linh mục Rupnik từ những năm 1990: họ không làm gì cả.”
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Bài đọc thêm: Trường hợp linh mục Marko Rupnik: thử nghiệm các biện pháp chống lạm dụng của Giáo hội
