Điều gì có thể giúp Đức Lêô giải quyết được vấn đề tài chính của Vatican: tính cách Mỹ của ngài
americamagazine.org, Nicole Winfield, AP-2025-06-10
Quảng trường Thánh Phêrô vắng vẻ khi Đức Phanxicô đọc Kinh Truyền Tin ngày 6 tháng 1 năm 2021. (Ảnh AP/Andrew Medichini, File)
Khi Đức Lêô làm Giám mục ở Peru, ngài thường mua xe cũ sửa lại để dùng, khi sửa không được, ngài xem YouTube để sửa, với thói quen này, ngài có thể đương đầu với thách thức lớn của Vatican: thâm hụt tài chính kinh niên từ 50 đến 60 triệu âu kim, thâm hụt quỹ hưu trí 1 tỷ âu kim và tình trạng quyên góp giảm sút, tất cả đe dọa đến guồng máy quản trị của Giáo hội công giáo với 1,4 tỷ giáo dân.
Sinh ra tại Chicago, có cử nhân toán, nhà giáo luật, Bề trên Tỉnh Dòng Augustinô hai nhiệm kỳ, Đức Lêô 69 tuổi chắc chắn có khả năng làm cân bằng tài chính và hiểu được tình hình tài chính phức tạp của Vatican, vốn bị các vụ tai tiếng tác động từ lâu. Liệu ngài có thành công trong việc thay đổi văn hóa tài chính của Tòa thánh, củng cố các cải cách do Đức Phanxicô khởi xướng và thuyết phục các nhà tài trợ rằng tiền của họ được sử dụng đúng hay không lại là một câu chuyện khác.
Đức Lêô có một lợi thế: tính chất Mỹ của ngài. Từ lâu các nguồn tài trợ Mỹ là cột sống kinh tế của Tòa thánh, tài trợ cho nhiều dự án khác nhau, từ các tổ chức từ thiện của giáo hoàng ở nước ngoài cho đến việc sửa chữa Đền thờ Thánh Phêrô ở Hoa Kỳ. Theo các cuộc phỏng vấn với các nhà gây quỹ, các nhà từ thiện, các chuyên gia quản lý hàng đầu, việc bầu giáo hoàng người Mỹ đầu tiên đã khơi dậy lòng quảng đại rộng rãi của cộng đồng công giáo Mỹ, một số người không còn quyên góp cho Vatican sau nhiều năm liên tục họ phải đối diện với tình trạng quản lý yếu kém, tham nhũng và tai tiếng của Vatican.
Linh mục Roger Landry, giám đốc Hội Truyền giáo hoạt động cho việc gây quỹ truyền giáo tại Hoa Kỳ, cho biết: “Tôi nghĩ việc bầu Giáo hoàng người Mỹ sẽ củng cố niềm tin: mọi khoản quyên góp sẽ được quản lý theo các nguyên tắc của Hoa Kỳ, bao gồm quản lý và minh bạch. Do đó chúng ta hy vọng lòng quảng đại của người Mỹ trước tiên sẽ được trân trọng và sau đó được quản lý tốt, vì không phải lúc nào cũng được như vậy, đặc biệt là trong thời gian gần đây.”
Cải cách và các vấn đề đang chờ xử lý
Đức Phanxicô được bầu năm 2013 với nhiệm vụ cải cách tình hình tài chính thiếu minh bạch của Vatican. Trong suốt 12 năm triều của ngài, công việc này đã được tiến hành, chủ yếu ở cấp độ quản lý. Với sự giúp đỡ của cố Hồng y người Úc George Pell, Đức Phanxicô thành lập Bộ Kinh tế và một Hội đồng gồm các giáo sĩ và chuyên gia giáo dân để giám sát tài chính Vatican, buộc bộ máy quan liêu do người Ý thống trị phải tuân thủ các tiêu chuẩn kế toán và ngân sách quốc tế.
Dù gặp nhiều vấn đề, Đức Phanxicô đã tiến hành phiên tòa xét xử tham nhũng mang tính lịch sử, vụ đầu tư bất động sản thất bại ở London dẫn đến việc kết án Hồng y Becciu. Ngài cũng phạt Phủ Quốc vụ khanh, cơ quan đã giúp ký kết thỏa thuận tòa nhà London, bằng cách tước đi khả năng quản lý tài sản của cơ quan này.
Nhưng Đức Phanxicô còn để lại một số vấn đề chưa được giải quyết, thành tựu của ngài, theo một số thành viên trong cộng đồng tài trợ là không tích cực. Những người chỉ trích đưa ra các nỗ lực cải cách không thành công của Hồng y Pell và việc sa thải tổng kiểm toán đầu tiên của Tòa thánh, đã phát hiện quá nhiều hành vi sai trái về tài chính.
Bất chấp nhiều năm cắt giảm ngân sách và ngừng tuyển nhân viên, Đức Phanxicô đã làm Vatican rơi vào tình trạng tài chính khó khăn: các quan chức cho biết nguồn thâm hụt ngân sách chính: Quỹ Thánh Phêrô đã gần cạn kiệt. Khoản thâm hụt 1 tỷ âu kim của quỹ hưu trí mà Hồng y Pell đã báo động cách đây 10 năm vẫn chưa được giải quyết, dù Đức Phanxicô đã lên kế hoạch cải cách. Thâm hụt về mặt cấu trúc vẫn tiếp diễn, theo báo cáo tài chính mới nhất năm 2023, mức thâm hụt là 83,5 triệu âu kim.
Khi sức khỏe của Đức Phanxicô yếu dần
Khi sức khỏe của ngài yếu dần, có những dấu hiệu cho thấy các nỗ lực cải cách tài chính thời trung cổ của Vatican đã thực sự không mang lại kết quả. Đức Phanxicô đã phạt Văn phòng Quốc vụ khanh vì đã làm mất hàng chục triệu âu kim trong thỏa thuận bất động sản tai tiếng ở London. Một Ủy ban mới của Giáo hoàng được thành lập khi Đức Phanxicô nằm viện, theo điều lệ thành lập, Ủy ban này của Phủ Quốc vụ khanh gồm các viên chức Vatican người Ý, họ không có chuyên môn gây quỹ chuyên nghiệp và không có sự giám sát tài chính nào bên ngoài.
Theo ông Ward Fitzgerald, chủ tịch Quỹ Giáo hoàng có trụ sở tại Hoa Kỳ, Ủy ban này giống như một Bộ Ngoại giao do người Ý đứng đầu, lợi dụng việc Giáo hoàng bị bệnh để công bố một dòng tiền quyên góp không kiểm soát mới vào Quỹ đầu tư quốc gia trị giá 600 triệu âu kim, số tiền này giao cho một cơ quan khác quản lý như một hình phạt cho vụ mất mát ở London. Ông Ward Fitzgerald cho biết: “Không có người Mỹ nào trong Ủy ban. Tôi nghĩ sẽ tốt hơn nếu có đại diện từ Châu Âu, Châu Á, Châu Phi và Hoa Kỳ.”
Được những người công giáo Mỹ giàu có thành lập, kể từ năm 1990, Quỹ đã đóng góp hơn 250 triệu đô la dưới dạng tiền tài trợ và học bổng cho các sáng kiến từ thiện toàn cầu của Giáo hoàng. Ông Fitzgerald cho biết: “Thế hệ trẻ mong đợi sự minh bạch và trách nhiệm giải trình từ những người nhận tiền của họ, họ cho biết họ có thể tìm các tổ chức từ thiện công giáo ngoài Vatican đáp ứng được những mục đích của họ. Chúng tôi chờ sự minh bạch trước khi bắt đầu giải quyết vấn đề.”
Tuy nhiên ông cho biết ông không thấy sự suy giảm đáng kể nào trong thiện chí tài trợ cho các khoản đóng góp cụ thể cho dự án của Quỹ Giáo hoàng trong suốt triều Đức Phanxicô. Trên thực tế, số tiền quyên góp của Mỹ cho Vatican nhìn chung vẫn ổn định, dù các khoản quyên góp của các quốc gia khác bị giảm. Các giám mục và giáo dân Mỹ đã đóng góp nhiều hơn bất kỳ quốc gia nào khác qua hai tổ chức chính để tài trợ cho các hoạt động của Giáo hoàng.
Một chuyên gia về số liệu và một người gây quỹ cho Đức Phanxicô đã bổ nhiệm Giám mục Prevost làm người lãnh đạo giáo phận Chiclayo, Peru năm 2014. Giáo dân và các linh mục khác cho biết ngài liên tục gây quỹ thực phẩm và các nhu yếu phẩm khác cho người nghèo, kinh nghiệm của ngài cho thấy ngài biết cách huy động vốn và chi tiêu cẩn thận trong thời kỳ khủng hoảng.
Linh mục Fidel Purisaca Vigil, phát ngôn viên của giáo phận, cho biết ngài hỗ trợ tổ chức từ thiện địa phương Caritas tại Chiclayo qua các giáo xứ, các ngân hàng thực phẩm hợp tác với các doanh nghiệp địa phương để phân phối thực phẩm quyên góp.
Năm 2019, ngài mở một Trung tâm Vinh Sơn ở ngoại ô Chiclayo để có chỗ ở cho người di cư Venezuela tuyệt vọng bỏ nước ra đi vì khủng hoảng kinh tế, những người di cư vẫn còn nhớ ngài, không những ngài giúp họ và con cái có được nơi an toàn để ở, họ còn mang theo được gia súc để sinh sống.
Trong đại dịch Covid, ngài mở chiến dịch gây quỹ để xây hai nhà máy oxy, cung cấp oxy cho người dân bị ảnh hưởng nặng nề. Năm 2023, khi khu vực bị ngập lụt, ngài đích thân mang lương thực đến đó. Vài giờ sau khi ngài được bầu ngày 8 tháng 5, video đăng cảnh ngài đi ủng đứng trên đường phố ngập lụt phát động chiến dịch đoàn kết “Cùng với Peru” để gây quỹ cho các nạn nhân lũ lụt.
Linh mục Jorge Millán cùng với tám linh mục khác đã sống với ngài trong gần 10 năm ở Chiclayo cho biết: “Ngài có đầu óc toán học và đã dùng đầu óc này để làm việc. Ngài tìm mua xe cũ để đi, ngài đi xa để gặp giáo dân hoặc đi về thủ đô Lima. Ngài thích tự sửa xe và nếu ngài không biết sửa, ngài sẽ xem YouTube để sửa.”
Trước khi đi Peru, Ngài làm Bề trên Tỉnh Dòng Âugustinô hai nhiệm kỳ. Theo linh mục Franz Klein, nhà kinh tế học ở Rôma và đã làm việc với Đức Lêô, dù các tỉnh Dòng địa phương độc lập tài chính, nhưng ngài có trách nhiệm kiểm bảng cân đối kế toán và giám sát chiến lược đầu tư và ngân sách của Dòng ở Rôma.
Khuôn viên trường Âugustinô ở trên vùng đất đắc địa gần Quảng trường Thánh Phêrô, nên có thêm thu nhập nhờ cho thuê sân thượng đẹp như tranh cho các hãng truyền thông (kể cả AP) để theo dõi các sự kiện lớn của Vatican như mật nghị bầu Đức Lêô.
Đức Lêô thấy cần phải cải thiện hoạt động gây quỹ, đặc biệt để giúp đỡ các nơi nghèo nhất. Gần cuối nhiệm kỳ 12 năm của ngài, với sự ủng hộ của ngài, một Ủy ban đề xuất thành lập quỹ mang tên Augustins Worldwide. Cuối năm 2023, tổ chức này có tổng tài sản là 994.000 âu kim và đang hỗ trợ tài chính cho các dự án độc lập ở Châu Phi, gồm một trung tâm tái hòa nhập cho các trẻ em đã đi lính ở Congo.
Linh mục Klein nói: “Ngài đầy nhiệt huyết và có khả năng tính toán rất giỏi. Tôi không lo lắng cho tình hình tài chính của Vatican vì ngài rất, rất thông minh.”
Marta An Nguyễn dịch
Làm sao có thể nói với cha xứ: bài giảng của cha quá dài!
