Linh mục Theobald: một Thượng hội đồng lắng nghe, dễ gây ngạc nhiên
Đại hội thường kỳ lần thứ XVI của Thượng hội đồng giám mục sẽ khai mạc ngày thứ tư 4 tháng 10, ngày lễ phụng vụ tưởng nhớ Thánh Phanxicô Assisi. 9 giờ sáng giờ Rôma, tại Quảng trường Thánh Phêrô, Đức Phanxicô sẽ long trọng cử hành thánh lễ khai mạc, với sự hiện diện của 21 tân hồng y vừa được phong trong công nghị ngày 30 tháng 9, Hồng y đoàn và 365 thành viên của thượng hội đồng. Tối thứ ba 3 tháng 10, các thành viên của thượng hội đồng kết thúc ba ngày tĩnh tâm ở Sacrofano, phía bắc Rôma để chuẩn bị cho ba tuần làm việc.
Chuẩn bị cho phòng họp tại Hội trường Phaolô VI cho Thượng hội đồng sẽ khai mạc ngày thứ tư 4 tháng 10-2023
vaticannews.va, bài phỏng vấn do nhà báo Delphine Allaire, Vatican thực hiện, 2023-10-03
“Con đường của tính đồng nghị là con đường mà Thiên Chúa mong đợi nơi Giáo hội của thiên niên kỷ thứ ba”. Hành trình này là hành trình “cập nhật” của Giáo hội do Công đồng Vatican II đề xuất. Vì thế Đức Phanxicô kêu gọi các Giáo hội địa phương suy ngẫm về những cách thức nào để làm cho Giáo hội hoàn vũ trở nên có tính đồng nghị hơn, thông qua sự hiệp thông, tham gia và truyền giáo. Để làm được điều này, lắng nghe và đối thoại là điều cần thiết như một lối sống. Linh mục Christoph Theobald, nhà thần học nổi tiếng Dòng Tên, là một trong những thành viên “chuyên gia” tham gia thượng hội đồng. Linh mục là giáo sư danh dự của phân khoa thần học tại Trung tâm Sèvres ở Paris, ngài trả lời các câu hỏi của chúng tôi.
Tín hữu, Giám mục đoàn, giám mục giáo phận Rôma, mỗi người lắng nghe nhau, tất cả đều lắng nghe Chúa Thánh Thần. Tại sao lại có một tiến trình như vậy vào thời điểm này trong Lịch sử Giáo hội? Họ đáp trả tiếng gọi nào?
Linh mục Christoph Theobald. Lời kêu gọi đầu tiên cộng hưởng với những gì Đức Phanxicô nói về thời kỳ thay đổi mà chúng ta đang trải qua. Đây không phải là thời điểm thay đổi mà là sự thay đổi của thời đại. Và do một số yếu tố: nỗi sợ hãi về quá trình chuyển đổi sinh thái (thông điệp Laudato si’), nhưng cũng là do bạo lực ngày càng gia tăng trong xã hội chúng ta, bạo lực chính trị, bạo lực ngôn từ, và chiến tranh. Một tài liệu mang tính quyết định khác của Đức Phanxicô, đó là thông điệp Fratelli tutti, trong đó có một chương tuyệt vời về danh dự được giao cho chính trị, theo nghĩa cao quý của thuật ngữ này. Lời kêu gọi thứ ba, đến từ Công đồng Vatican II: điều gì xảy ra cho những người đã được rửa tội trong Giáo hội? Chính xác vị trí của họ là gì?
Luận điểm cơ bản của Công đồng và của Đức Phanxicô là sự bình đẳng trong phép rửa tội giữa mọi tín hữu. Làm thế nào họ thực sự có thể tham gia? Đây là thuật ngữ tuyệt vời mà chúng ta đã có trong phụng vụ, Participatio Actuosa, sự tham gia tích cực của tín hữu vào toàn bộ đời sống của Giáo hội. Đức Phanxicô đã chuyển sang cho toàn thể, không chỉ riêng cho phụng vụ. Chúng ta đang ở trong thời kỳ kairos, thời điểm mà ân sủng chắc chắn sẽ đi qua theo một cách đặc biệt hơn.
Tiến trình lắng nghe cần thiết này có phải là dịp để làm sống động tính phổ quát của Giáo hội hay là một dấu hiệu của những co cụm cần vượt qua?
Điểm đặc biệt của tiến trình này là làm cho các Giáo hội địa phương trở nên sống động trong Giáo hội hoàn vũ. Nó làm cho các Giáo hội địa phương nhận thức, họ là toàn thể Giáo hội. Để đạt được điều này, mỗi Giáo hội địa phương phải cởi mở với lục địa và sau đó là với Giáo hội hoàn vũ. Đây là một điểm hoàn toàn mang tính quyết định trong chính cơ cấu của tiến trình thượng hội đồng do Đức Phanxicô khởi xướng.
Đầu tiên là các giai đoạn địa phương, quốc gia, lục địa, sau đó là giai đoạn hiện tại mang tính phổ quát. Sau đó, Đức Phanxicô khẳng định rất rõ ràng, các văn bản sẽ phải “đi xuống” một lần nữa ở cấp độ khu vực và địa phương. Chắc chắn chúng ta đang sống trong một Giáo hội có nhiều chia rẽ. Nhà xã hội học người Pháp, Jérôme Fourquet, gọi đây là sự quần đảo hóa của Giáo hội. Các nhóm ít nhiều cùng tồn tại tốt đẹp và đối đầu với nhau nhưng không nói chuyện với nhau. Tiến trình đồng nghị nhằm mục đích khắc phục các xung đột thông qua trải nghiệm lắng nghe.
Thượng hội đồng này nêu lên những lo ngại ở một số khía cạnh, khi nó không phải là sự phản kháng. Tại sao và phải nói gì để trấn an?
Không làm tăng thêm khó khăn, chúng ta cần ghi nhận sự sợ hãi và phản kháng của một số tín hữu. Lắng nghe họ. Có nỗi sợ, chúng ta đang chạm tới cơ cấu nền tảng của Giáo hội. Công đồng Vatican II cung cấp cho chúng ta những tài liệu tham khảo ở đây, nhấn mạnh nhiều đến mối liên kết giữa các Giáo hội địa phương và Giáo hội hoàn vũ. Bên trong khớp nối này có sứ vụ Phêrô, theo Phêrô và với Phêrô, Sub Petro, Cum Petro. Trong công thức này, chúng ta thấy sự hiện diện của giáo hoàng trong Giám mục đoàn, với tư cách là giám mục của giáo phận, đồng thời, là người đề xướng các tiến trình, tiếp nhận, lắng nghe và làm chứng cho cho đức tin của Giáo hội công giáo.
Trách nhiệm nào của các thành viên khi họ vừa lắng nghe dân Chúa vừa lắng nghe Chúa Thánh Thần?
Các thành viên trước hết họ đến từ dân Chúa, từ các Giáo hội địa phương và do đó họ là đại diện của Giáo hội địa phương cụ thể của họ. Họ là nối kết của hai cấp độ. Bằng cách lắng nghe những gì người khác nói từ tấm lòng của họ, và cùng suy nghĩ chung về những gì nảy sinh, họ vừa lắng nghe các thành viên khác nhau, vừa lắng nghe Chúa Thánh Thần để đi đến những định hướng.
Vị trí nào được dành cho phân định theo Thánh I-Nhã trong Thượng hội đồng này?
Tinh thần phân định đặc biệt được chú ý đến nhờ Đức Phanxicô, nhưng không phải chỉ nhờ ngài, vì phân định là một truyền thống trong Giáo hội. Kể từ Tân Ước, phân định mang tính quyết định. Chúng ta dự vào một nhóm với ý kiến riêng của mình, ít nhiều có cơ sở, và qua phân định, chúng ta đặt vấn đề hay dè dặt để có thể lắng nghe người khác.
Phân định theo Thánh I-Nhã căn bản dựa trên kinh nghiệm lắng nghe người khác và lắng nghe chính mình; về những gì lời nói của người khác đã tác động trên mình: giận dữ, dè dặt, thông cảm. Chúng ta phải nhận thức được điều này để thực sự lắng nghe đến cùng. Tôi gọi đó là lắng nghe theo kỹ thuật âm lập thể (stéréophonique), có thể nghe được nhiều giọng nói: giọng nói của người khác, giọng nói bên trong lương tâm của mình, giọng nói của mọi người, theo một cách nào đó, chung quanh mình, và bên trong những điều này, đó là giọng nói của Chúa.
Trong quá trình nghe này, đâu là vị trí hàng đầu của Phêrô?
Giám mục Rôma, giám mục của một Giáo hội địa phương cụ thể, Giáo hội đầu tiên trên con đường lịch sử của truyền thống kitô giáo, có chức năng phân xử. Nhiệm vụ đầu tiên của ngài là lắng nghe đến cùng. Đây có lẽ là điều khó khăn nhất, vì đó là một lắng nghe, không phải Giáo hội Rôma cụ thể của ngài, mà là tất cả các Giáo hội.
Ngài là người của liên kết. Về mặt từ nguyên, Pontifex có nghĩa là “người xây dựng những cây cầu”; người tạo nên mối liên kết với toàn bộ truyền thống của Giáo hội và mối liên kết giữa tất cả các Giáo hội. Ngài đảm bảo sự thống nhất. Điều khó khăn nhất trong việc canh chừng các liên kết này – episkopè có nghĩa là canh chừng, cảnh giác – là lắng nghe. Ngài đặc biệt nhạy cảm với vấn đề này, lắng nghe những tiếng nói mà chúng ta rất ít nghe thấy, tiếng nói của những người nghèo và những người bị gạt ra ngoài lề xã hội.
Ngài nhấn mạnh đến việc luôn sẵn sàng đón nhận sự ngạc nhiên trong Thượng Hội đồng này. Điều này đã truyền cảm hứng cho cha những gì?
Câu hỏi về sự ngạc nhiên là quyết định. Cuộc sống thấm đậm những chuyện bình thường. Giáo Hội cũng có nhiều nghi thức. Sự lặp lại là một phần của sự tồn tại của chúng ta. Nhưng theo cách này, chúng ta có nguy cơ trở nên không quen với những điều bất ngờ, những sự kiện không lường trước được có thể xảy ra. Công đồng Vatican II mang tính quyết định nhờ các cuộc họp, tôi tin tưởng rất nhiều vào điều đó ở Thượng hội đồng này. Những điều ngạc nhiên là đặc tính của Chúa Thánh Thần. Trong Tin Mừng Thánh Gioan, điều ngạc nhiên có phải là Chúa Thánh Thần ngự xuống đó sao? Chúng ta phải được sinh ra trong hơi thở này. Chúng ta không biết Ngài đến từ đâu và sẽ đi về đâu. Điều này giả định trước một thái độ thiêng liêng nền tảng, theo một cách nào đó, đó là vô minh. Chấp nhận chúng ta không biết, chúng ta không biết tương lai và chúng ta để nó đến.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Kết thúc ba ngày tĩnh tâm cho các thành viên Thượng hội đồng, linh mục Radcliffe hy vọng một Giáo hội hồi sinh
