Andrea Riccardi: “Giáo hội cần phải sáng tạo lại!”
Trong quyển khảo luận mới nhất, Giáo hội cháy, tác giả Andrea Riccardi đặt câu hỏi quan trọng về khả năng hồi sinh của Giáo hội châu Âu cũ. (Giáo hội cháy. Khủng hoảng và tương lai của kitô giáo, Crise et avenir du christianisme, Andrea Riccardi, nxb. Cerf)
famillechretienne.fr, Samuel Pruvot, 2023-01-25
Theo ông Andrea Riccardi, một trong những người sáng lập Cộng đồng Sant’Egidio, Giáo hội là một thể chế không giống bất cứ một thể chế nào, Giáo hội có tầm truyền bá sáng tạo.
Để lặp lại tiêu đề của quyển khảo luận cuối cùng của ông, Giáo hội ở châu Âu sẽ kết thúc trong đống tro tàn vì bị đốt cháy?
Andrea Riccardi. Khảo luận của tôi bắt đầu từ cảnh tượng kinh hoàng Nhà thờ Đức Bà trong biển lửa. Tro tàn là những gì còn sót lại sau đám cháy lớn. Tro xám và tối. Nhưng hình ảnh này chưa đủ để nói lên huyền bí của Giáo hội. Điều này có thể dẫn đến những diễn giải quá đơn giản và bi quan.
“Trả lại tuổi thơ cho con, Chúa ơi!”
“Tinh thần sa sút dẫn đến một ‘sự già nua’ xui khiến chúng ta nhìn lại đàng sau, không dám làm, gìn giữ, cam chịu sự khiêm tốn của hiện tại. Đó là sự xám xịt của kitô giáo giống như của các xã hội châu Âu. Trở nên xám xịt không có nghĩa là bỏ việc tận hưởng cuộc sống và những điều tốt đẹp của nó, nhưng không còn sáng tạo cho tương lai. (…) Vào thời điểm giáo hội xám xịt và không chỉ có vậy, tôi đã chọn những lời của nhà thơ Turoldo mà tôi biết: ‘Lạy Chúa, xin trả lại tuổi thơ cho con, (…) xin cứu con khỏi sự vô danh của người lớn. Đó là điều xấu mà chúng ta phải gánh chịu mà không ý thức được. Và điều đó lấy đi thơ ca và niềm tin của chúng con’.”
Nhưng ông viết sự suy tàn của Giáo hội trùng với sự suy tàn của châu Âu?
Đúng, có một sự đi xuống của châu Âu, đang đẩy châu Âu dần dần ra rìa thế giới. Lịch sử dường như muốn tiếp tục ở những nơi khác, đặc biệt là ở châu Á, cách xa lục địa của chúng ta.
Sự cám dỗ lớn hiện nay là bước ra khỏi Lịch sử, gồng mình trên sự giàu có của mình và không còn đầu tư vào thế giới nữa. Tuy nhiên, điều đặc trưng của châu Âu luôn là chiếm lĩnh thế giới, dù tốt hay xấu.
Cảm giác suy tàn này có tương thích với công giáo không? Có phải định mệnh của chúng ta là biến mất?
Tôi không nghĩ như vậy! Thay vào đó, chúng ta đối diện với cuộc khủng hoảng buộc chúng ta phải thay đổi. Chúng ta đang ở đoạn đường mà chúng ta không nhìn thấy điểm kết thúc, nhưng chúng ta lại là nhân vật chính trong đoạn đường này. Hy vọng của tôi là Tin Mừng! châu Âu, Pháp và Ý sẽ như thế nào nếu không có tín hữu kitô? Đúng là ngày nay chúng ta trải nghiệm một sự trống rỗng. Nhưng điểm yếu này lại tương ứng một cách nghịch lý với thời điểm thuận lợi cho Tin Mừng.
Ông nghĩ căn bệnh chính của Giáo hội là “xám xịt”. Điều này có nghĩa là gì?
Đúng, chúng ta đang chuyển sang màu xám vì chúng ta đang mất dần màu sắc của mình! Lịch công giáo cho chúng ta những màu sắc rực rỡ. Theo tôi, dường như những lễ phục phụng vụ này nói lên một cách tượng trưng, sự thật Giáo hội không thể có màu xám. Màu xám có nghĩa là vượt ra ngoài Lịch sử, vượt ra ngoài động lực của Phục sinh, vượt ra ngoài nhiệt tình. Chúng ta thường mất nhiệt tình và phải chịu trách nhiệm về sự suy tàn của các tổ chức Giáo hội chúng ta. Có một chủ nghĩa chiều ngang nơi các tín hữu kitô có xu hướng xóa bỏ bất kỳ chiều kích thiêng liêng nào… Trong khi nhiệt tình là rất quan trọng. Đó không phải là một cảm giác phù du mà là một cách sống.
Sự lạc quan không còn nhiều ở châu Âu?
Đúng. Làm sao lạc quan được khi chúng ta lại sống dưới hiểm họa nguyên tử kể từ cuộc chiến Ukraine? Ai cũng hơi bi quan. Cuối cùng, chúng ta bị thuyết phục rằng hòa bình không còn khả thi ở châu Âu, việc rao giảng Tin Mừng không còn khả thi, rằng tình trạng nghèo đói là không thể tránh khỏi… Chủ nghĩa bi quan này cuối cùng lại tiện. Nó thuyết phục chúng ta, chúng ta không còn có thể thử bất cứ điều gì.
Nhưng nhân danh cái gì, sự thay đổi là không thể? Đây có phải là ý nghĩa của niềm hy vọng Kitô giáo?
Đúng. Hy vọng kitô giáo là một cái gì đó khác hơn là lạc quan! Tôi muốn nói về niềm hy vọng của các thế hệ tín hữu kitô đầu tiên đang chờ Nước Chúa. Câu hỏi chúng ta phải tự hỏi: hôm nay chúng ta đang chờ gì? Có phải chúng ta vẫn đang chờ một cái gì đó khác không? Tất cả chúng ta, đàn ông, đàn bà đều có khả năng mong muốn những thay đổi căn bản. Tôi nghĩ đến người nghèo, đến các nạn nhân của chiến tranh. Người nghèo đang chờ một thế giới mới. Điều này dường như hiển nhiên đối với tất cả những ai có cơ hội gặp họ. Mong chờ của họ trong đức tin trở thành niềm hy vọng. Họ có lý. Như Thánh Phaolô đã nói, chúng ta đã thấy một số điều chúng ta mong chờ. Điều này được ban cho chúng ta trong đức tin, trong phụng vụ của Giáo hội và trong chính lịch sử.
Làm thế nào Giáo hội có thể tìm lại tuổi trẻ của mình?
Chúng ta đã mất khả năng cùng nhau đi trên con đường tương lai. Chúng ta đã quên rằng “kitô giáo chỉ mới bắt đầu”, (nói theo cách nói của linh mục người Nga Alexandre Men [1935-1990). Chúng ta phải phá vỡ ý tưởng mình là tù nhân của một quá khứ hoàng kim. Quan điểm này sai lầm và phản tác dụng. Kitô giáo không phải chỉ mới bắt đầu, và chính Giáo hội Pháp có nhiều cơ sở để hy vọng. Tôi không muốn nói đến một kitô giáo ủy mị và phô trương. Rõ ràng tôn giáo đang lên là tân tin lành, họ thường phớt lờ văn hóa. Với Đức Gioan Phaolô II, tôi nghĩ rằng “đức tin trở thành văn hóa”. Một đức tin phi học thuật, phổ biến, có khả năng chia sẻ.
Đức Bênêđictô XVI đã nhấn mạnh rất nhiều về tầm quan trọng của “các nhóm thiểu số sáng tạo”, lấy cảm hứng từ nhà sử học Toynbee. Tín hữu kitô vẫn có thể đảo ngược tình thế?
Điều này trái ngược với quan điểm của triết gia Đức Oswald Spengler (1880-1936), người đã làm một công việc to lớn để chứng minh rằng thời của châu Âu đã qua. Ông thấy chấu Âu là bà nội-ngoại già nằm trên giường sắp chết. Quan điểm của sử gia Toynbee mở ra một góc nhìn hoàn toàn khác. Chẳng hạn, theo trường phái của mình, Đức Bênêđictô XVI đã nhấn mạnh đến sức mạnh sáng tạo của các phong trào tu viện ở phương Tây. Nhưng cẩn thận, không nên hiểu lầm nội dung thiểu số sáng tạo này!
Ý của ông là như thế nào?
Để tự an ủi bản thân, nói: “Tôi là thiểu số, vì vậy tôi sáng tạo!”, nói như thế là không đủ. Trở thành thiểu số không nhất thiết mang lại cho bạn năng khiếu sáng tạo. Sáng tạo, nhiều hơn thế nhiều… Đó đích thực là một ơn. Giáo hội phải trở nên sáng tạo trở lại. Hơn nữa, Giáo hội phải tiếp tục mang tính tiên tri!
Nhưng lời tiên tri có nghĩa là gì?
Có nghĩa chúng ta không được hét to hơn người khác với lý do là mọi người xung quanh đang la hét. Lời tiên tri trong Kinh thánh liên quan đến trí tưởng tượng sáng tạo, khả năng tạo ra những khải tượng, để nhìn thấy Giáo hội của ngày mai. Trong một thế giới đầy những tiên tri giả, nhân chứng chân chính sẽ tỏa sáng với sự mới lạ trong lời nói của mình. Lời tiên tri phù hợp với những gì sâu xa của Giáo hội, cụ thể là một thể chế không giống một thể chế nào, truyền bá một tầm nhìn sáng tạo tập trung vào tình yêu.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Bài đọc thêm: Andrea Riccardi: “Có phải đây là kết thúc của Giáo hội hay khởi đầu của một lối sống mới của kitô giáo?”
Tóm tắt tiểu sử của ông Andrea Riccardi
Sinh năm 1950 tại Rôma, năm 1968 ông là một trong những người sáng lập Cộng đồng Sant’Egidio. Cộng đồng có nhiệm vụ: cống hiến hết mình cho những người bị loại trừ và nhân rộng các hành động vì hòa bình ở các quốc gia đang gặp khủng hoảng. Là bạn thân của các giáo hoàng đương thời, ông là Bộ trưởng Hợp tác và Hội nhập Quốc tế của Ý từ năm 2011 đến năm 2013.
