Ở Ukraine, một Giáng Sinh không đình chiến: “Thật khó để mọi người bắt đầu mỉm cười trở lại”
la-croix.com, Loup Besmond de Senneville (đặc phái viên tại Kyiv và Kharkiv, Ukraine), 2022-12-22
Sau 10 tháng chiến tranh, người dân Ukraine chuẩn bị đón Giáng Sinh. Một hoàn cảnh chỉ làm họ thêm bối rối và căng thẳng vì một mặt họ mong muốn hòa bình sớm trở lại, một mặt họ đứng trước cảnh gia đình ly tán và nhu cầu hàn gắn vết thương chiến tranh.
Chuyến tàu có giường ngủ đi về Kyiv, tất cả màn cửa đều kéo xuống giữa phong cảnh tuyết rơi trắng xóa. Khởi hành từ Przemysl, biên giới Ba Lan, chuyến tàu chật ních người. Nhiệt độ trong tàu nóng bất thường, ngược với cái lạnh bên ngoài. Trên đường về thủ đô Ukraine, một sinh viên ở Hà Lan về thăm cha mẹ, hai mẹ con từ Đức về, một thương gia nước ngoài về thăm cơ sở ông thành lập vài năm trước. Họ đi trước chiến tranh, và bây giờ chiến tranh đã kéo dài mười tháng.
Và có anh Maksym, 37 tuổi cuộn tròn trong chiếc áo len. Có một số ít thanh niên ngày ngày đi đi về về Ba Lan-Kyiv trên chuyến tàu màu vàng-xanh này. Anh là một trong những người đàn ông được phép rời khỏi đất nước. Cách đây 10 ngày anh vẫn còn ở thủ đô Ukraine. Anh từ Áo về, nơi tổ chức cuộc thi nhào lộn rock’n’roll và boogie-woogie mà anh là trọng tài. Anh qua Đức thăm gia đình đã tị nạn ở đây từ đầu cuộc chiến. Sau đó, anh từ giã vợ và hai con gái 2 tuổi và 8 tuổi. Dáng người thiếu ngủ, anh nói : “Thật khó để xa vợ con, tôi không biết khi nào mới gặp lại vợ con”, anh là giáo sư dạy nhảy, bây giờ về đón Giáng sinh một mình, thời gian phải xa gia đình làm cho anh thêm đau lòng.
Bắt đầu mỉm cười lại
Người cha trẻ biết rõ chẳng có gì là bình thường cho năm nay, dù ngày lễ này có quan trọng như thế nào với giáo dân. Và bây giờ phòng tập của anh là nơi trú ẩn khi có không kích, các lớp học đôi khi được tổ chức dưới ánh nến do bị cắt điện, Maksym cố gắng có cuộc sống bình thường.
Trên Quảng trường Hagia Sophia, Kyiv, ngày 19 tháng 12 năm 2022. / SERGEI SUPINSKY/AFP
“Rất khó để người dân mỉm cười lại. Mọi người đã quen với một loại căng thẳng không lành mạnh. Trên đường phố, mọi người trông bình thường, nhưng không ai bình thường. Chúng tôi không còn cách nào khác là cố gắng sống bình thường. Kể cả những ngày lễ như ngày lễ Giáng sinh. Tôi sẽ ráng tìm một cây thông.”
Ở Kharkiv, phía đông đất nước, giám mục công giáo la-tinh Pavlo Hontcharouk hiểu mọi thứ sẽ rất đặc biệt năm nay. Từ nhà xứ cách biên giới 40 cây số, vào mùa xuân người dân đã thấy lính Nga chuẩn bị chiếm thành phố. Chính tại đây, vào lúc cao điểm của chiến tranh, trong tầng hầm, nơi phải dùng báo cũ để che cửa sổ có khoảng 40 trẻ em và mẹ của các em trú ẩn. Dù vài ngày qua, thành phố tương đối yên tĩnh, nhưng mọi người vẫn luôn phập phồng lo sợ khi Giáng sinh đến gần, ở Ukraine giáo dân mừng Giáng sinh ngày 25 tháng 12 hoặc ngày 7 tháng 1.
“Người Nga có thể ném bom ngày lễ Giáng sinh, như họ đã ném ngày lễ Phục sinh”
Nhà cầm quyền công giáo địa phương quyết định làm lễ sớm để không vi phạm lệnh giới nghiêm dự kiến vào lúc 9 giờ tối. Và không ai ở đây tin sẽ có một thỏa thuận ngừng bắn nào. Giám mục Hontcharouk nói: “Người Nga có thể ném bom ngày lễ Giáng sinh, giống như họ đã ném ngày lễ Phục sinh. Mỗi ngày tôi đều hỏi Chúa: ‘Vì sao lạy Chúa?’ Tôi xin Ngài cho tôi biết Ngài muốn gì ở tôi, tôi xin Ngài cho tôi sức mạnh để làm điều Ngài muốn.”
Một phụ nữ trẻ trong ngôi nhà không có điện ở Kiev. / Marcin Mazur
Bây giờ là lúc nâng đỡ các quân nhân và gia đình đã gởi người thân của họ ra mặt trận cách xa 30 cây số. Các linh mục được gởi đến các khu vực đặc biệt này để dâng thánh lễ.
Đức Phanxicô kêu gọi tiết kiệm dịp lễ Giáng sinh để quyên góp cho Ukraine
Và cũng phải trả lời cho những gia đình đã mất người thân, đôi khi những người này chết trong những hoàn cảnh không thể tưởng tượng nổi. Giám mục Ba Lan Jan Sobilo phục vụ truyền giáo ở đông Ukraine từ nhiều năm nay chất vấn: “Nói gì với người mẹ có con gái bị chặt đầu? Với người ông có cháu gái bị sát hại sau khi bị hãm hiếp ở Zaporijjia. Tôi đã gặp ông, ông suy sụp hoàn toàn. Ông hỏi Chúa ở đâu. Tôi nói Chúa không muốn chiến tranh, Ngài yêu người dân mình.” Trong văn phòng có tượng Cha xứ Ars, ngài xúc động nói về một cuộc chiến đau khổ.
“Chúng ta sẽ mừng niềm vui Giáng sinh, không phải niềm vui của con người, nhưng niềm vui của Chúa”
Giám mục Sobilo nói: “Vào dịp Giáng sinh, tôi phải nói đến ý nghĩa của cuộc sống trên thiên đàng. Trên trái đất, chúng ta có ít thời gian, nhưng chúng ta luôn có thể chọn cuộc sống gần gũi với Chúa trên Thiên đàng. Đúng, hoàn cảnh hôm nay không có gì là an toàn, có thể tôi đã mất một tay, một chân, có thể ngày mai tôi không còn ở đây, nhưng linh hồn tôi trong Chúa là vĩnh cửu.”
Một nhân viên điều tra người Ukraine trước các ngôi mộ ở Izium, vùng Kharkiv. / Marcin Mazur
Một số người sẽ không dự lễ Giáng sinh vì quá căng thẳng. Một mặt là đi tìm một cách nào đó để “bình thường hóa” như vào hát Giáng sinh ở nhà hàng xóm trước khi chia sẻ bữa ăn. Tổng giám mục Sviatoslav Chevtchouk, giáo chủ Giáo hội công giáo hy lạp la-tinh Ukraine nói: “Giáo dân nói với tôi, làm sao vui vẻ được trong hoàn cảnh này? Tôi trả lời ‘Chúng ta sẽ mừng niềm vui Giáng sinh, không phải niềm vui của con người, nhưng niềm vui của Chúa’. Đó là đón niềm vui này đến từ nơi khác, và chia sẻ nó dù trong cái lạnh và trong bóng tối.”
Một khó khăn là mừng ngày “Hoàng tử Hòa bình” ngày 25 tháng 12. Giám mục giải thích: “Ngày đó, chắc chắn chúng ta sẽ mong chờ hòa bình hơn bao giờ hết. Một hòa bình không liên quan gì đến việc ngừng bắn ngay lập tức, như một số người yêu cầu kể cả Đức Phanxicô. Hòa bình là liên tục, là liên kết với ý tưởng về sự thật và công lý. Có nghĩa là sẽ không có hòa bình đích thực nếu không có khát vọng công lý. Và đó là lý do vì sao chúng ta không có lựa chọn nào khác ngoài việc giải phóng người dân. Rõ ràng với chúng ta: hòa bình là chiến thắng.”
Đối chiếu lịch
Ít nhất là trong năm nay, sự khác biệt giữa giáo dân theo nghi thức la-tinh và đông phương, hoặc giữa người công giáo và chính thống giáo đã bớt khác biệt. Lần đầu tiên, Giáo hội chính thống Ukraine, tách khỏi Matxcova năm 2019, cho phép các linh mục được tổ chức lễ Giáng sinh ngày 25 tháng 12 theo lịch Gregorian và bỏ lịch Julian để không tổ chức lễ Giáng sinh cùng ngày với chính thống giáo bên kia biên giới.
Anh Maksym xuống tàu ở Kyiv. Và Lioubov, một phụ nữ trẻ 35 tuổi thế chỗ anh trên tàu. Để ra khỏi đất nước. Cùng với hai con 3 tuổi và 11 tuổi, cô muốn về nghỉ với mẹ ở Ba Lan. Xa bom đạn chiến tranh, xa chồng, cô mong về lại Ukraine dịp lễ Giáng sinh. Cô hy vọng hòa bình và chiến thắng: “Chúng tôi phải thắng Nga, chúng tôi sẵn sàng làm bất cứ gì để thắng. Dù phải chiến đấu trong một thời gian dài. Không quan trọng chúng tôi phải mất bao nhiêu thời gian. Sau đó, cô im lặng và hỏi: ‘Nhưng theo ông, khi nào cuộc chiến này sẽ kết thúc?’”
Marta An Nguyễn dịch
Bài đọc thêm: Hồng y Krajewski bên cạnh chiếc xe tải mang theo máy phát điện và áo giữ nhiệt đến Ukraine
