La Vie, Anne-Cécile Juillet, 6-3-2014
Ông Nicolas Diat, nhà Vatican học vừa xuất bản một quyển sách có tên là «Người không muốn làm giáo hoàng, câu chuyện bí mật của một giáo triều» (nhà xuất bản Albin Michel) kể lại giáo triều của Đức Bênêđictô XVI. Ông phân tích năm đầu tiên của Đức Phanxicô ở ngai thánh Phêrô so với giáo triều của vị tiền nhiệm.
Hiệu ứng Phanxicô dựa trên cái gì?
Trước hết là về bối cảnh, nguồn gốc ngọn ngành ở nơi cuộc bầu chọn. Những tháng cuối cùng triều giáo hoàng của Đức Bênêđictô XVI bị đánh dấu bởi một chuỗi sự kiện ít nhiều nghiêm trọng và vụ Vatileaks (rò rỉ thông tin cá nhân) đã là một trong những sự kiện phát hiện của cơn choáng váng này. Báo chí thế giới đều nói đến những khó khăn của giáo triều. Vào thời gian mật nghị, các hồng y ý thức việc từ nhiệm này đòi hỏi phải suy nghĩ theo biến cố đứt khoản này. Sự được lòng của Đức Phanxicô ở trong lò nung này. Sau đó, đơn giản là có một nhu cầu tự nhiên của một đà vươn lên mới. Đức Phanxicô, không tính toán trước, hiểu rất nhanh nhu cầu bức thiết là phải lật qua một trang khác. Cuộc bầu chọn của ngài, đó là thế giới mới đến lay động thế giới cũ.
Sẽ không có hiệu ứng Phanxicô nếu không có «hiệu ứng Bênêđictô XVI» đúng không?
Tuyệt đối đúng. Sự từ nhiệm của Đức Bênêđictô XVI đặt Giáo hội trong một tình trạng chưa bao giờ có. Đức Phanxicô thừa hưởng điều này. Đức Bênêđictô XVI là người đơn độc, ngài dâng thánh lễ riêng với một vài người thân cận gần ngài. Còn Đức Phanxicô thì dâng thánh lễ ở Nhà nguyện Thánh Mác-ta và mau chóng được giới truyền thông truyền đi. Các bài giảng này biểu lộ tốt nhất cho những gì Đức Phanxicô đã biết tạo nên. Với phong cách mô phạm đích thực, ngài đã truyền tải sứ điệp một cách trực tiếp và các bài giảng thường liên hệ đến các vấn đề thời sự. Điều này làm cho ngài trở thành cha xứ của làng quê nhưng làng quê toàn cầu. Và các kỹ thuật tân tiến, các mạng xã hội làm phần còn lại. Dù vậy, chúng ta đừng quên chính Đức Bênêđictô XVI là người đầu tiên mở tài khoản Twitter của giáo hoàng, một trực giác tài tình của người chuyên viết diễn văn bằng bút chì trên giấy trắng!
Hiệu ứng Phanxicô có thể tóm lại là do truyền thông?
Đương nhiên, Đức giáo hoàng nhờ cơ cấu truyền thông. Nhưng trong trường hợp Đức Phanxicô, điều khá hiếm hoi là có sự gặp gỡ của huyền thoại được báo giới xây dựng với sự tán thành thực lòng của dân chúng.
Có thể nào nói đây là một huyền thoại?
Giới truyền thông đã nắn ra một giáo hoàng như họ mong muốn. Điều tạo ra vấn đề là với Đức Bênêđictô XVI, ngài không ở trong bất cứ khuôn nào của họ. Họ tóm ngay nhân vật Phanxicô vì phong cách nhã nhặn, đơn giản của ngài giúp cho họ tạo ra ngay lập tức một khuôn theo ý họ. Nhưng, chúng ta thấy rõ, không phải dễ cho Tòa Thánh vì Tòa Thánh phải luôn luôn xác định lập trường của mình. Trên những vấn đề tế nhị, khi ngài nói trước tất cả các đại sứ, rằng vấn đề phá thai làm cho ngài thấy khủng khiếp, giới truyền thông thấy khó nói vì điều này không ở trong huyền thoại «nói năng đúng đắn theo tôn giáo» đã được thiết lập. Nhưng vượt quá huyền thoại, có một cái gì tốt rất rất mạnh, tôi lặp lại, đó là quan hệ rất trực tiếp mà ngài đã tạo ra với dân chúng. Nhìn kỹ trên một vài chủ đề, có một phần là giao tiếp nhưng có một cái gì đó tác động và nó tìm được âm hưởng đích thực trong tâm hồn người dân.
Đây có phải là một hiện tượng có thể được kéo dài không?
Công việc của Đức Phanxicô đang làm ở giáo triều, ở Vatican, trong định đoạt công việc ngài đưa ra cho Giáo hội, vai trò ngài muốn cho các hội nghị giám mục… tất cả những chuyện này sẽ có ảnh hưởng mạnh trong tương lai và còn đi xa nữa. Bong bóng của giới truyền thì ngài không phải là giáo hoàng đầu tiên được hưởng. Người ta đã chụp rất nhiều hình Đức Piô XII với các con chim hoàng yến của ngài. Khi Đức Piô XII chết thì cũng không còn chim hoàng yến ở Vatican.
Trần An Huy dịch
