la-croix.com Nathalie Lacube, 2016-12-05
Hàng năm bài diễn văn Giải Nobel văn chương là bài diễn văn được mong chờ nhất của Giải cao quý này. Nhưng năm nay Bob Dylan có thể bị cất giải, chỉ còn sáu tháng là thời gian để chính thức chấp nhận giải.
«Vì người được giải Nobel văn chương Bob Dylan không có mặt trong tuần trao giải nên sẽ không có bài diễn văn nhận Giải Nobel văn chương». Điều tất nhiên này được đăng ở trang nhất của trang mạng giải Nobel, vì thế Viện hàn lâm Thụy Điển phải có thái độ đối với người thiếu lịch sự Bob Dylan đã làm cho bài diễn văn được mong chờ này không có trong buổi trao giải năm 2016.
Theo truyền thống, trong tuần lễ đầu tiên tháng mười hai, các người được giải Nobel đủ mọi thể loại (y khoa, hóa học, vật lý, văn chương và kinh tế) sẽ đến Stockholm Thụy Điển để nhận giải, riêng Giải Nobel Hòa bình thì được phát ở thủ đô Oslo, Na-uy.
Một Giải Nobel một triệu euro
Ngày 10 tháng 12 là ngày quan trọng, vì đó là ngày người sáng lập giải Noel Alfred Nobel qua đời, ngày đó vua và hoàng hậu Thụy Điển sẽ phát bằng và huy chương cho mỗi người được giải, sau đó có buổi hòa nhạc giao hưởng và tiệc ở Stockholms Stadshus, phòng lễ hội của tòa thị chính thủ đô Thụy Điển. Chi phiếu của Giải là 8 triệu đồng Thụy Điển, tương đương với khoảng 816 000 € cũng sẽ được trao trong dịp này.
Nhưng tất cả các nghi thức này, được ấn định từ khi thành lập giải năm 1901, gồm các bài diễn văn của những người nhận giải, sẽ được tổ chức trước ngày 10 tháng 12. Với nhiều lý do hiển nhiên, bài diễn văn của Giải Nobel văn chương là bài trổ tài, là đỉnh cao của các ngày lễ hội này.
Từ Camus đến Modiano, những bài diễn văn hay
Người ta nhớ các bài diễn văn của giải Nobel văn chương. Năm 2014, Patrick Modiano gây xúc động qua sự đơn giản. Ông giải thích: «Thật lạ lùng cho nghề viết cô độc. Bạn có những giây phút nản chí khi viết những trang đầu tiên của quyển tiểu thuyết. Cũng giống như bạn lái xe một mình trong đêm đông trời tuyết trơn trợt, bạn không thấy gì đàng trước. Bạn không có chọn lựa nào, bạn không thể đi lui, bạn phải đi tới, tự nhủ rồi mình sẽ đi hết con đường, sẽ an toàn hơn và sương mù sẽ tan».
Năm 2008, văn sĩ Jean-Marie Le Clézio cũng giải thích trong một bài diễn văn thật hay: «Sách vở cho tôi sở thích phiêu lưu, cho tôi cảm nhận sự cao cả của thế giới thật, khám phá nó qua bản năng và qua ngũ giác hơn là qua hiểu biết».
Còn về phần văn sĩ Albert Camus, người được giải Nobel văn chương năm 1957, ông đã chinh phục cử tọa bằng một bài diễn văn mà bây giờ bài diễn văn này trở thành bài diễn văn quy chuẩn. «Chắc chắn mỗi thế hệ đều nghĩ mình được giao phó để tái tạo lại thế giới. Dù vậy thế hệ của tôi biết mình sẽ không tái tạo được. Nhưng trọng trách của nó có thể sẽ lớn hơn. Là ngăn không để thế giới này rã đi. Thừa hưởng một di sản bị thoái hóa với các cuộc cách mạng bị truất, các kỹ thuật trở nên điên cuồng, các vị thần đã chết, các ý thức hệ bị kiệt lực, các quyền lực xoàng xỉnh ngày nay chỉ biết phá hủy tất cả mà không còn biết thuyết phục, khi mà trí thông minh bị hạ thấp xuống chỉ để phục vụ cho hận thù và áp bức, thế hệ này đã phải, chính nó và xung quanh nó, phục hồi từ chính các điều tiêu cực này của nó, một chút của những gì làm nên phẩm cách để sống và để chết.»
Bí ẩn «lịch làm việc» của Bob Dylan
Có thể bị đè bẹp bởi những bài diễn văn nặng ký này mà Bob Dylan sẽ không đến Stockholm nhận giải vì «có các việc đã hứa», dù không có một buổi trình diễn nào trong lịch vào những ngày này, vì thế bí ẩn đang được các chuyên gia của hội đồng Nobel dò tìm.
Bob Dylan cũng không đến Tòa Bạch Ốc ngày 30 tháng 11 trong dịp tổng thống Mỹ Barack Obama mời ông cùng với các nhà được giải Nobel Mỹ khác. Ca sĩ không cho biết lý do sự vắng mặt này, tổng thống Mỹ chỉ tập trung vinh danh các vị đã nhận lời mời của ông đến Văn phòng Bầu Dục: Oliver Hart (Kinh tế), Fraser Stoddart (Hóa học), Duncan Haldane và Michael Kosterlitz (Vật lý).
Thời hạn sáu tháng
Đối với người được giải, có thể Hội đồng sẽ tìm một giải pháp khác, với điều kiện Bob Dylan nhận một lời mời khác đến Thụy Điển hoặc viết một bài diễn văn cám ơn. Các quy chế của giải cho ông thêm sáu tháng để làm chuyện này.
Trước đây ca sĩ và nhạc sĩ Dylan cho biết ông nhận giải Nobel, một vài người hy vọng sẽ có ngạc nhiên, cũng có thể ông sẽ đột ngột xuất hiện ở Stockholm. Tuy nhiên, biết đâu chừng các người hâm mộ ông sẽ nghe ông hát ở Stockholms Stadshus ngày 10 tháng 12, họ phải sốt ruột chờ!
Hình: Các sách của Bob Dylan được trưng bày ở Viện hàn lâm Thụy Điển tháng 10-2016 / Jonathan Nackstrand/AFP
Giuse Nguyễn Tùng Lâm chuyển dịch
