Lạm dụng tình dục: Điều tra về các trường hợp Giám mục Robert Prevost đã phải đối diện
la-croix.com. Marguerite de Lasa (Chiclayo và Lima, Peru), Alexis Buisson (New York) và Mikael Corre (Rôma), 2025-06-29
Đức Lêô XIV trong buổi tiếp kiến chung hàng tuần tại Quảng trường Thánh Phêrô ngày 11 tháng 6. GIUSEPPE LAMI / EFE/MAXPPP
In Illo uno – trong Người là Một” tóm tắt tầm nhìn của ngài: hiệp nhất nội tâm, hòa hợp trong giáo hội, hòa bình giữa các dân tộc.
Trước tình trạng lạm dụng trong Giáo hội, gần đây Đức Lêô kêu gọi “phải tích cực cảnh giác” nhưng ngài đã xử lý các trường hợp lạm dụng khi ngài còn là giám mục hoặc bề trên của một dòng tu như thế nào? Báo La Croix đã có cuộc điều tra chi tiết ở Peru, Rôma và Hoa Kỳ. Ngay cả khi sự chậm chạp và thiếu minh bạch của một số thủ tục chuẩn mực gây ra nghi vấn, nhưng không có bằng chứng nào buộc tội ngài che giấu sự thật hoặc bao che thủ phạm.
Không dung thứ cho bất kỳ hình thức lạm dụng nào trong Giáo hội, “dù là quyền lực hay thẩm quyền, lương tâm, tâm linh hay tình dục”. Ngày 18 tháng 6, trong thông điệp đầu tiên về chủ đề này, ngài đã gởi một thư động viên nhân dịp ra mắt Dự án Ugaz, một vở kịch của Peru dành riêng cho các nạn nhân của Hiệp hội Đời sống Tông đồ Sodalicio de Vida Cristiana (Hội Huynh đệ Đời sống Kitô hữu). Hiệp hội này bị cáo buộc lạm dụng nhiều lần và tháng 4 năm 2025, Hiệp hội đã bị Đức Phanxicô giải tán.
Trong thông điệp, Đức Lêô tri ân các nạn nhân và các nhà báo điều tra, kể cả Paola Ugaz, một vở kịch dành cho các nạn nhân Peru của Hiệp hội Tông đồ Sodalicio de Vida Cristiana: “Cần phải khẩn trương vun đắp trong toàn Giáo hội một văn hóa phòng ngừa, chúng ta không dung thứ bất kỳ hình thức lạm dụng nào – dù là quyền lực hay thẩm quyền, lương tâm hay tâm linh, hay tình dục. Văn hóa này chỉ có thể chân thực nếu nó được sinh ra từ sự cảnh giác chủ động, các quy trình minh bạch và chân thành lắng nghe những người bị tổn thương.”
Việc công bố thông điệp này diễn ra trong bối cảnh chính: ngài là đối tượng chỉ trích của nhóm bảo vệ nạn nhân người Mỹ, Snap (Mạng lưới những người sống sót sau khi bị các linh mục lạm dụng). Tháng 3 năm 2025, Mạng lưới này đã làm đơn khiếu nại về Vatican, sáu tuần trước khi ngài được bầu, phản đối cách ngài xử lý hai vụ án, một ở Chicago và một ở Peru.
Ở Hoa Kỳ, ngài bị chỉ trích vì đã không lường trước được những yêu cầu hiện được cho là thiết yếu về mặt phòng ngừa và minh bạch. Ở Peru, hành động này bị cản trở vì các thủ tục giáo luật chậm chạp và không rõ ràng, mà Giáo hội không muốn thông báo, đặc biệt là với các nạn nhân. Nhưng việc cáo buộc Đức Lêô tương lai cố tình che giấu những sự thật nghiêm trọng ở giai đoạn này là không đúng: hồ sơ được kiểm tra và lời khai hiện có đều không cho phép kết luận ngài muốn che đậy các kẻ lạm dụng.
Thư gởi Giáo Hoàng
Trước hết báo La Croix cố gắng tái tạo lại niên đại của vụ Peru, vốn đã trở nên không thể tách rời khỏi vụ Sodalicio. Ở Peru, cũng như ở Vatican, những người theo dõi kỹ lịch sử của phong trào này đều biết nếu không có sự can thiệp kín đáo của Giám mục Robert Prevost, nhóm được thành lập năm 1971 này có liên hệ với phe cực hữu Peru và bị cáo buộc về các hành vi tình dục, tâm linh và tài chính quá độ, có lẽ họ sẽ không bao giờ bị giải thể.
Câu chuyện bắt đầu vào mùa thu năm 2018, trong bối cảnh căng thẳng lớn ở Peru. Tổng giám mục José Antonio Eguren, giáo phận Piura miền bắc, thành viên của Sodalicio kiện nhà báo điều tra Paola Ugaz về “tội phỉ báng”. Pedro Salinas, đồng tác giả quyển sách gây chấn động về nạn lạm dụng trong Sodalicio, đã ngay lập tức chấp nhận thử thách, ông xin gặp Tổng giám mục Nicola Girasoli, Sứ thần Tòa thánh. Tổng giám mục chấp nhận và mời một giám mục ít được biết đến tham dự: Giám mục Robert Prevost, giám mục Chiclayo từ năm 2015 và sau đó là phó chủ của Hội đồng Giám mục.
Ngày hôm đó, Prevost đã lắng nghe câu chuyện của nhà báo. Sau đó, ngài phát hiện mức độ của hệ thống kiểm soát, lạm dụng tình dục, thể chất và tâm lý của nhà sáng lập Sodalicio, Luis Fernando Figari đã áp dụng. Tác giả Pedro Salinas khẳng định với La Croix: “Kể từ thời điểm đó, ngài đích thân tham gia vào vấn đề này.”
Các nhà báo Peru Pedro Salinas, trái, và Paola Ugaz, người đã tố cáo các vụ lạm dụng ở Sodalicio tại Vatican tháng 10 năm 2024. Alessandra Tarantino / AP
Vài tuần sau, ngày 21 tháng 11 năm 2018, một cuộc họp chưa từng có đã diễn ra tại Lima. Các nạn nhân của Sodalicio đứng trước một số giám mục: Miguel Cabrejos, Norbert Strottman… và Robert Prevost. Vào cuối cuộc thảo luận, một ý tưởng đã nảy sinh: các giám mục và nạn nhân cùng viết thư cho Đức Phanxicô để xin ngài cử một phái đoàn điều tra về phong trào này. Giám mục Prevost ủng hộ sáng kiến này. Nhưng Hội đồng Giám mục rút ý kiến này lại. Nạn nhân sẽ phải tự gởi thư. Về phần Giám mục Prevost, ngài hứa sẽ đích thân gởi.
Không có diễn biến tiếp theo
Nhiều tháng trôi qua. Trong một thư gởi cho ông Pedro Salinas tháng 1 năm 2019, Giám mục Prevost viết: “Tôi có thể đảm bảo chắc chắn với ông, thư của ông đã đến tay Giáo Hoàng.” Từ đó trở đi, hai người tiếp tục trao đổi qua email, tin nhắn. Giám mục Prévost lo lắng: “Khi nào phiên điều trần của ông ở Piura sẽ diễn ra?” Ông Salinas cũng bị Giám mục Eguren theo dõi. Dần dần, mọi việc dường như đang chuyển biến trong Giáo hội Peru. Tháng 4 cùng năm, Hội đồng Giám mục đưa ra một tuyên bố bất ngờ: Họ tách khỏi giám mục đang phàn nàn và ủng hộ nhà báo.
“Tôi tin bạn và cám ơn bạn đã quyết định lên tiếng.”
Vài năm sau, một chuyện khác lại bắt đầu. Tại giáo phận Chiclayo, một lần nữa Giám mục Robert Prevost phải đối diện với các vụ lạm dụng. Tháng 4 năm 2022, ba phụ nữ đến giáo phận để báo cáo về việc họ bị hai linh mục tấn công tình dục khi còn nhỏ trong những năm 2000. Trong số các nguyên đơn có bà Ana Maria Quispe. Bà nói với Giám mục Prevost về nụ hôn trên miệng của Cha Ricardo Yesquen, và “cái ôm bằng tay bằng chân” của linh mục Eleuterio Vasquez trên giường, khi đó bà khoảng từ 9 đến 13 tuổi. Hai phụ nữ còn lại cũng chia sẻ câu chuyện của họ.
Giám mục lắng nghe. Bà Ana Maria viết trên Facebook lời của Giám mục Prévost: “Tôi tin các bạn và cám ơn các bạn đã quyết định lên tiếng.” Nhân danh Giáo hội, ngài khuyến khích họ làm đơn khiếu nại với tòa án dân sự, ngài hứa sẽ hành động.
Linh mục Ricardo Yesquen bị buộc tội, linh mục đã lớn tuổi và đã bị bệnh thoái hóa. Linh mục sống biệt lập và không còn làm mục vụ. Giám mục Prevost đã thông tin cho các người khiếu nại biết và xin họ tập trung vào các trường hợp khác. Trong những ngày sau cuộc họp, giáo phận đã loại linh mục Eleuterio Vasquez ra khỏi giáo xứ, ra lệnh cho ông ở nhà tại Santa Cruz và cấm “công khai làm mục vụ”.
Giáo phận đã mở cuộc điều tra sơ bộ. Ngày 22 tháng 7 năm 2022, Giám mục Prevost đã chuyển đơn về Bộ Giáo lý Đức tin (DDF) Rôma. Sau đó, các cấp trên của Bộ đề nghị Giám mục kiểm tra xem cuộc điều tra dân sự – hai nguyên đơn đã đưa vụ này ra tòa án Peru – đã hoàn tất hay chưa và liệu có khả năng có thêm lời khai mới hay không. Không có thông tin mới. Nguồn tin này khẳng định Giám mục Robert Prevost “đã làm mọi thứ cần thiết theo đúng thể thức của Vatican”. Đầu năm 2023, hệ thống tư pháp dân sự Peru bác bỏ đơn khiếu nại vì đã hết thời hiệu. Ngày 3 tháng 4, giáo phận đã thông báo cho Bộ Giáo lý Đức tin.
Chính thức giải thể
Một trùng hợp, chỉ vài tuần sau đó, Robert Prevost rời Chiclayo về Rôma. Ngày 12 tháng 4 năm 2023, ngài giữ chức vụ Bộ trưởng Bộ Giám mục, “Giám đốc Nhân sự của Giáo hội”. Tháng 7 năm 2023, ba tháng sau khi nhậm chức, Vatican ủy nhiệm hai nhà điều tra dày dạn kinh nghiệm là Giám mục Charles Scicluna và Linh mục Jordi Bertomeu đến Peru. Mục tiêu của nhiệm vụ này là: Sodalicio. Sau đó, các quyết định đã được đưa ra: ngày 2 tháng 4 năm 2024, Giám mục Eguren, người tấn công Paola Ugaz “vì tội phỉ báng” đã buộc phải từ chức, tám năm trước tuổi nghỉ hưu.
Một biểu ngữ phản đối có hình Đức Phanxicô và Luis Figari, người sáng lập Sodalicio với hàng chữ: “Phanxicô, chúng tôi có bằng chứng đây” treo trên một tòa nhà ở Lima, Peru, ngày 21 tháng 1 năm 2018. Alessandra Tarantino / AP
Vào mùa hè, ông Luis Fernando Figari, người sáng lập phong trào bị trục xuất. Tháng 9, mười thành viên khác bị trục xuất. Tháng 10 năm 2024, các nhà báo Pedro Salinas và Paola Ugaz đến Rôma để dự Thượng hội đồng về tính đồng nghị. Giám mục Robert Prevost bây giờ là hồng y gởi cho họ tin nhắn: “Các bạn đã nói chuyện được với Giáo hoàng chưa? – Chưa, Salinas trả lời. – Được rồi, tôi sẽ nói chuyện với ngài ngày thứ bảy.” Tháng 4 năm 2025, Sodalicio chính thức giải tán. Ngày hôm nay, ông Pedro Salinas cho biết: “Khi Prevost có quyền và có thể đưa ra quyết định, ngài sẽ đưa ra quyết định. Và quyết định của ngài sẽ có lợi cho các nạn nhân.”
Nhưng trong khi đó, các nguyên đơn Chiclayo cảm thấy bị lãng quên. Tháng 8 năm 2023, bộ Giáo lý Đức tin quyết định “lưu giữ vụ án tạm thời, pro nunc” với lý do – bốn tháng sau khi tòa án dân sự bác bỏ – là thiếu bằng chứng. Mệt mỏi, tháng 11 năm 2023, các nạn nhân quyết định lên tiếng công khai. Bà Ana Maria Quispe đăng một loạt bài trên Facebook và TikTok. Bà kể câu chuyện của mình trên báo chí, nêu chi tiết các cuộc họp tại giáo phận và trích dẫn lời của Giám mục Robert Prevost, đã đảm bảo với bà cha Eleuterio Vasquez đã bị gạt ra ngoài lề.
Và trên hết, bà đặt câu hỏi: “Một người như linh mục này đang làm gì trong Giáo hội?” dù đã bị cảnh báo, Eleuterio Vasquez vẫn tiếp tục xuất hiện trước công chúng, đặc biệt ở Santa Cruz, nơi ông cư trú. Bà phẫn nộ cho biết có những bức ảnh cho thấy ông đang cử hành thánh lễ. Các nguồn tin hiện nay vẫn còn mâu thuẫn về việc liệu điều này có bị cấm hay không.
Không thở được
Đây chính là lúc vụ việc của Chiclayo và Sodalicio xảy ra. Khi nhân vật chính mới xuất hiện. Mùa xuân năm 2024, linh mục Ricardo Coronado tự cho mình là người phát ngôn và luật sư giáo luật cho các nguyên đơn. Giọng điệu trở nên cứng rắn hơn. Mục tiêu rất rõ ràng: Robert Prevost. Các báo công giáo bảo thủ tiếng Tây Ban Nha và tiếng Ý – Infovaticana, Infocatólica, Bussola Quotidiana, v.v. – cáo buộc Giám mục về tội che đậy, ngay tại thời điểm các lệnh trừng phạt đang được áp dụng với Sodalicio. Một “động thái, một âm mưu, một phản công của mạng lưới Sodalicio”, đó là các phân tích ngày nay của một số nhà quan sát tại Rôma và Lima, họ cho rằng các nạn nhân đã bị thao túng.
Mùa hè năm 2024, Hội đồng Giám mục Peru cố gắng phản công, đặt câu hỏi về độ tin cậy của người phát ngôn mới của họ. Các giám mục đã tiết lộ Ricardo Coronado, cựu linh mục Dòng Âugustinô đã phục vụ gần 20 năm với tư cách là đại diện tư pháp và chưởng ấn của giáo phận Colorado Springs, Hoa Kỳ, là đối tượng của các thủ tục tố tụng giáo luật. Ông bị cáo buộc vi phạm Điều răn thứ sáu, có hành vi tình dục bị Giáo hội lên án.
Theo cuộc điều tra được công bố trên trang web Crux, Ricardo Coronado duy trì mối quan hệ chặt chẽ với ban quản lý Sodalicio ở Denver. Một số nguồn tin Peru cũng đề cập đến mối hận thù lâu đời với Giám mục Robert Prevost, bắt nguồn từ thời ngài quản lý các tu sĩ mới của Dòng Âugustinô Peru vào cuối những năm 1980.
Tại Trujillo, nơi Robert Prevost đào tạo các tu sĩ trẻ, đã xảy ra sự cạnh tranh với một cơ sở đào tạo khác của dòng tại Lurin, gần Lima, khi đó do Ricardo Coronado điều hành. Một tu sĩ Dòng Âugustinô được đào tạo ở Trujillo nhớ lại: “Những người từ Lima gọi chúng tôi là những người theo chủ nghĩa tự do.” Bà Elise Ann Allen, nhà báo của trang Crux, bà đã nghiên cứu sâu về chủ đề này, bà phân tích: “Ý muốn của ông Ricardo Coronado là bằng cách nào đó sẽ tiến hành thanh lọc Dòng tu, tương tự như điều mà Sodalicio muốn áp đặt lên Giáo hội.”
Sự đối lập về mặt tư tưởng này đã tạo thù địch lâu dài với Giám mục Prevost, người được cho là theo chủ nghĩa hiện đại. Tại Vatican, một số nguồn tin không ngần ngại nói đến “kompromat” của những người công giáo cực kỳ bảo thủ dựng lên để tạo bất ổn cho Đức Lêô XIV tương lai.
Khiếu nại kép
Tại Chiclayo, các nạn nhân không còn liên lạc được với người phát ngôn cũ của họ – Ricardo Coronado đã bị Bộ Giáo sĩ sa thải khỏi hàng giáo sĩ tháng 12 năm 2024. Và Giám mục mới của giáo phận, Đức cha Edinson Farfan tuyên bố đã tiếp quản vụ án của họ. Ngài đã gặp bà Ana Maria Quispe ở Lima: “Một phụ nữ rất cao quý của giáo xứ.” Họ quyết định cùng nhau tiếp tục vụ việc. Một tòa án tôn giáo bên ngoài giáo phận đã được thành lập. Các nạn nhân được mời đến làm chứng tại Lima, chi phí đi lại do giáo phận chi trả.
“Các nạn nhân của Chiclayo tuyên bố Prevost không mở cuộc điều tra giáo luật nghiêm túc, không thông báo cho chính quyền dân sự, cũng không hạn chế hoạt động của các linh mục.”
Tháng 3 năm 2025, bất chấp những tiến bộ này, nhóm Snap, thông qua một trong những người sáng lập là Peter Isely, đã đệ đơn khiếu nại về Vatican chống lại sáu hồng y thuộc nhiều giáo phái khác nhau, bao gồm cả Robert Prevost. Snap viết trong đơn khiếu nại, lặp lại các cáo buộc trước đây của nguyên đơn : “Các nạn nhân của Chiclayo khẳng định Prevost đã không mở một cuộc điều tra giáo luật nghiêm túc, không thông báo cho chính quyền dân sự, cũng không hạn chế hoạt động của các linh mục. Họ cho biết họ không được triệu tập để làm chứng hoặc nhận được hỗ trợ tâm lý.” Và Snap so sánh điều này với một trường hợp khác cũ hơn. Lần này là ở Hoa Kỳ.
Ở một tòa nhà gạch ba tầng trung tâm khu phố Hyde Park cao cấp của Chicago. Ba chữ cái Hy Lạp – biểu tượng của một hội sinh viên đại học – vẫn còn trang trí trên mặt tiền của tòa nhà. Từ năm 2000 đến năm 2002, đây là nơi ở của một tu viện Dòng Âugustinô, đồng thời cũng là nơi ở của linh mục James Ray, bị kết án xâm hại tình dục 13 trẻ vị thành niên. Dù có một trường công giáo ở gần đó nhưng trường cũng không được thông báo về sự hiện diện của linh mục, dù việc thông báo đã trở thành bắt buộc ở Hoa Kỳ từ tháng 6 năm 2002, sau những tiết lộ của tờ Boston Globe (Spotlight). Sự việc này xảy ra hơn một năm sau khi James Ray được đón nhận vào tu viện.
“Ngài là Giáo hoàng”
Tuy nhiên, vai trò của Robert Prevost trong quá trình này vẫn bị Snap chỉ trích. Tháng 5 năm 2025, linh mục James Ray trả lời trong một phỏng vấn của một tờ báo địa phương: “Sau khi là Bề trên Tỉnh dòng Augustinô ở vùng Trung Tây năm 1998, ngài đã ‘cho phép’ linh mục sống ở đó. Nhưng luật sư Michael Airdo của Dòng Âugustinô cho biết, Hồng y Chicago lúc bấy giờ là Francis George (đã qua đời năm 2015) mới là người ra quyết định thực sự. Theo luật sư, Giám mục Prevost chỉ đóng vai trò hành chính. Bây giờ ngài là Giáo hoàng. Không ai có thể viết: ‘Ngài đã chuyển hồ sơ về Vatican.’ Ngài là người phải xúc tiến công việc”.
Hồ sơ vụ này ở Mỹ có từ thời các quy tắc phòng ngừa không giống như ngày nay, cùng với vụ án ở Peru – một bên là Sodalicio – bên kia là Chiclayo – đã xảy ra với Đức Lêô một lần nữa vào thời điểm ngài được bầu. Trong khi ngài luôn kêu gọi “cảnh giác tích cực và chân thành lắng nghe những người bị tổn thương”, một số người chỉ trích ngài, vì không phải lúc nào ngài cũng làm đủ. Nhóm Snap tiếp tục liệt kê các trường hợp mới – các thủ phạm bạo lực tình dục Richard McGrath, John Murphy, Michael Hogan, v.v. có liên quan gián tiếp đến ngài. Ngược lại, những người khác nhấn mạnh đến sự kiên định của ngài trong việc hỗ trợ các nạn nhân ngay từ khi ngài lên nắm quyền.
Tương lai sẽ quyết định. Một nguồn tin từ Vatican, người rất quan tâm đến cuộc chiến chống lạm dụng trong Giáo hội, họ chỉ trích “sự trì trệ về mặt cơ cấu” vẫn đang diễn ra trong các vấn đề này bên trong tổ chức, nhắc lại trách nhiệm của ngài giờ đây đã được thực hiện đầy đủ: “Giờ đây, ngài là giáo hoàng. Không ai có thể viết ‘ngài đã chuyển hồ sơ về Vatican.’ Tiến trình sứ việc bây giờ do ngài quyết định.”
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
YoungHoon Kim có chỉ số IQ cao nhất thế giới tuyên bố đức tin kitô giáo của anh
