Bà Barbara Jatta muốn “mở cửa Viện bảo tàng Vatican cho tất cả mọi người”
cath.ch, I.Media, 2024-03-18
Bà Barbara Jatta người Ý là phụ nữ đầu tiên được bổ nhiệm đứng đầu các Viện bảo tàng Vatican | ảnh 2021 © Truyền thông Vatican
Đứng đầu các Viện bảo tàng Vatican từ năm 2016, bà Barbara Jatta nói về mối liên hệ của bà với nước Pháp, các dự án của bà cho Năm Thánh 2025 và vị trí của phụ nữ ở Vatican.
Bà Barbara Jatta, người nói tiếng Pháp giỏi đã nhận được Huân chương Bắc đẩu Bội tinh ngày 12 tháng 3 năm 2024 tại sứ quán Pháp, Rôma. Bà vừa bắt đầu một cuộc cải cách để mở rộng các phòng triển lãm của các Viện bảo tàng để đón hơn 5 triệu du khách năm 2022.
Bà đã nhận được huân chương cao quý nhất của Pháp. Xin bà cho biết mối liên hệ của bà với nước Pháp như thế nào?
Barbara Jatta: Chắc chắn đó là mối liên hệ rất bền chặt. Thời thơ ấu và tuổi niên thiếu tôi sống ở Pháp, vì mẹ tôi là người nói tiếng Pháp rất giỏi. Tiếng Pháp là ngôn ngữ thứ hai của tôi sau tiếng Ý. Tôi đi nghỉ hè nhiều lần ở Aix-en-Provence, Lyon, Paris. Tôi cũng đã đi trại hè của các cha Dòng Tên tổ chức ở Meudon và ở Versailles. Trong thời niên thiếu và những năm đại học, tôi được đào tạo ở các cuộc triển lãm lớn tại Villa Médicis trên Ingres, Géricault, Corot…. Sau này, mối quan tâm với môi trường Pháp đã làm cho tôi có nhiều cơ hội hợp tác với Pháp và vinh dự có tên trong Ủy ban Khoa học của Viện bảo tàng Louvre.
Bà thường được cho là một trong những đại diện chính của việc nữ hóa các vị trí có trách nhiệm cao trong Giáo triều Rôma. Bà thấy có một thay đổi thực sự về điểm này ở Vatican không? Phụ nữ có nhiều chỗ làm việc hơn không? Và họ có thể hiện được hết tiềm năng của mình không?
Chắc chắn rồi, điều này đã được thực hiện từ triều Đức Bênêđíctô XVI. Ngài bổ nhiệm tôi làm người quản lý các bản in khi tôi làm việc tại Thư viện Tông tòa Vatican. Sự thay đổi cũng đã bắt đầu từ thời Đức Gioan-Phaolô II. Đó là phản ánh rõ ràng về sự phát triển của xã hội phương Tây và châu Âu của chúng ta. Và không thể phủ nhận Đức Phanxicô đã có hành động mạnh mẽ theo hướng này. Vì vậy, không chỉ có tôi: nhiều phụ nữ ngày nay nắm giữ các vị trí có trách nhiệm tại Vatican.
“Chúng tôi muốn cố gắng chào đón tất cả những ai muốn đến”
Một ví dụ đơn giản: khi tôi vào Thư viện Vatican năm 1996, tôi chỉ là phụ nữ thứ ba và người mẹ duy nhất. Hai mươi năm sau, khi tôi rời đi, chúng tôi có 50% là phụ nữ. Và khi chúng tôi đến các Viện bảo tàng Vatican, một nửa nhân viên đã là nữ. Xã hội đã thay đổi rất nhiều! Và Vatican là biểu hiện của xã hội đương đại.
Năm Thánh 2025 sẽ thu hút nhiều du khách đến Rôma và các Viện bảo tàng hơn nữa. Bà đã chuẩn bị để đón khách hành hương từ khắp nơi trên thế giới về chưa?
Chúng tôi chờ sẽ có rất nhiều du khách và đã dự trù có làn sóng này,chúng tôi sẽ đưa ra các quy định mới có hiệu lực trong năm nay, kéo dài giờ mở cửa để cố gắng làm cho chuyến thăm được dễ chịu với mọi người và các biện pháp khác để thích ứng với số lượng du khách.
Bảo tàng là nguồn thu nhập lớn cho Nhà nước Vatican | © Armando/Flickr/CC BY-NC 2.0
Và vì chúng tôi muốn cố gắng đáp ứng mọi người muốn đến thăm nên chúng tôi sẽ lên kế hoạch kéo dài thời gian. Chúng tôi chuẩn bị nhiều sáng kiến và triển lãm cho Năm Thánh, đặc biệt là với sứ quán Pháp tại Tòa thánh. Đây là dự án vẫn đang được thiết kế, đặc biệt liên quan đến các Viện bảo tàng của văn minh châu Âu và Địa Trung Hải ở Marseille và nhiều cơ sở khác của Vatican, đặc biệt với Thư viện Tông tòa Vatican. Đây sẽ là một trong những trung tâm được các Viện bảo tàng quan tâm trong Năm Thánh.
Các nhà hoạt động môi trường đã làm hư bức tượng Laocoon nổi tiếng trong Bảo tàng Vatican, họ kháng cáo bản án của họ bằng cách giơ cao Laudato Si’, thông điệp xanh của Đức Phanxicô. Ngoài thủ tục này, nhiều hành vi phá hoại đã xảy ra với các viện bảo tàng trong những năm gần đây. Bà giải thích hiện tượng này như thế nào?
Điều tôi có thể trả lời là nhờ Thông điệp Laudato si’ (2015) và Tông huấn Hãy ngợi khen Thiên Chúa Laudate Deum (2023), Thành Vatican đã khởi xướng một sự thay đổi sinh thái thực sự. Chúng tôi ít nhiều có những mục tiêu dài hạn, đặc biệt loại bỏ lượng khí thải carbon vào năm 2050. Và Viện bảo tàng Vatican đang thực hiện phần việc của mình. Điều này đặc biệt liên quan đến các phương pháp thực hành mới khả thi từ quan điểm sinh thái. Ví dụ, hạn chế cho mượn những tác phẩm quá cồng kềnh hoặc quá xa để tránh tốn kém chi phí đi lại sinh thái cao như phải vận chuyển bằng máy bay.
Bảo tàng Vatican: xử phạt đối với các nhà hoạt động đã dán chất dính vào tác phẩm nghệ thuật
Năm 2022, Đức Phanxicô đã tặng những mảnh Parthenon cho Hy Lạp thuộc bộ sưu tập của các Viện bảo tàng Vatican. Các khoản bồi thường khác có được mong đợi không?
Xin lưu ý, đây không phải là khoản bồi thường, nhưng là quà của giáo hoàng tặng người dân Hy Lạp qua Đức Hyeronymus II, tổng giám mục chính thống giáo Athens. Về những việc này, giáo hoàng là người có chủ quyền với Nhà nước Vatican, ngài định đoạt tài sản theo ý muốn của ngài và những việc này mang ý nghĩa biểu tượng quan trọng. Các Viện bảo tàng Vatican không quyết định những việc như thế này. Tôi muốn nhấn mạnh thêm bộ sưu tập dân tộc học hoặc đồ cổ của chúng tôi không phải là bộ sưu tập thuộc địa hoặc bị mua lại bất hợp pháp. Đó là nhờ các khoản quyên góp cho các giáo hoàng trong nhiều thế kỷ.
Bảo tàng Vatican | © Martin Hapl/Flickr/CC BY-NC-ND 2.0
Một trong những thách thức lớn của Viện bảo tàng Vatican là việc quản lý lượng khách, đôi khi có quá nhiều người trong một phòng. Bà dự định làm thế nào để giảm tình trạng ứ đọng này?
Chúng tôi đã nghiêm túc xem xét vấn đề này, giải quyết nó ở mọi khía cạnh, an ninh, kinh tế, hậu cần, nhân sự và cả kỹ thuật. Từ đầu năm, chúng tôi đã kéo dài thời gian mở cửa, đến 5 giờ chiều cho lượt cuối cùng trong thời gian ít khách và đến 6 giờ chiều trong thời gian cao điểm. Vé được bán theo thời gian cố định, nên không thể vào lại ngoài giờ quy định. Chúng tôi rất nghiêm khắc về điểm này – dĩ nhiên là trừ những trường hợp đặc biệt. Đây là đảm bảo cho chuyến thăm được thú vị hơn.
“Chúng tôi mong hiện tượng bán lại sẽ bị xóa bỏ hoàn toàn”
Một thay đổi khác là vé có tên để ngăn chặn việc bán lại với giá cao. Chúng tôi hy vọng hiện tượng bán lại này sẽ bị xóa bỏ hoàn toàn, để đảm bảo không có thu lợi bất chính nào liên quan đến việc này. Với chúng tôi, đây là việc chia sẻ di sản độc đáo này với càng nhiều người càng tốt mà không qua trung gian.
Liệu có thể chống lại việc ứ đọng ở Nhà nguyện Sistine cuối tuyến thăm, chẳng hạn tách chuyến thăm Nhà nguyện Sistine khỏi chuyến thăm phần còn lại của Viện bảo tàng không?
Nhà nguyện Sistine có cửa dài chưa đầy một mét nên vấn đề vẫn như cũ cho những ai muốn vào đó. Việc kéo dài thời gian, vé có tên, theo dõi việc di chuyển của du khách từ phòng điều khiển đã quản lý tình trạng này tốt hơn trước.
Doanh thu của bảo tàng đóng góp đáng kể vào hoạt động của Nhà nước Vatican và Tòa thánh. Bà có xem đây là một trách nhiệm bổ sung không?
Có, nhưng rõ ràng chiều kích này đã được ban chủ tịch Nhà nước Vatican tính đến và giám sát. Chắc chắn đây là một khía cạnh bị đánh giá thấp. Vé chúng tôi đề nghị là 20 âu kim, không quá đắt so với các viện bảo tàng khác. Điều này phù với chủ đích của chúng tôi, làm cho di sản độc đáo này được chia sẻ và đến với càng nhiều người càng tốt. Chúng tôi đã giảm giá cho sinh viên, người hành hương và nhiều người khác để các Viện bảo tàng mở cửa cho tất cả mọi người.
Marta An Nguyễn dịch
Phỏng vấn tiến sĩ Barbara Jatta, phụ nữ đầu tiên giữ chức vụ Giám đốc các Viện bảo tàng Vatican
