Nhà báo Jean-Marie Guénois: “Đức Phanxicô và châu Á, niềm đam mê của Dòng Tên làm Vatican bối rối”
lefigaro.fr, Jean-Marie Guénois, 2023-08-31
Với thỏa thuận năm 2018, Đức Phanxicô đã đưa ra tất cả đảm bảo có thể có để không làm mất lòng chế độ cộng sản Trung quốc. FILIPPO MONTEFORTE/AFP
Qua chuyến đi Mông Cổ, Đức Phanxicô khơi lại những vết thương của một lục địa bị giằng xé giữa Rôma và chế độ cộng sản. Trung quốc là hoạch định lớn triều giáo hoàng của ngài, nó có thể là một thất bại đau đớn với Đức Phanxicô. Chuyến đi cuối tuần này của ngài đến Mông Cổ, một quốc gia rộng lớn, nằm giữa Nga và Trung quốc thực sự là một phần trong cố gắng để từ từ đến gần đế quốc Trung quốc kể từ đầu giáo triều của ngài.
Với Mông Cổ, đây là quốc gia thứ sáu gần hoặc giáp ranh Trung quốc đã mời ngài đến: Hàn quốc, Nhật Bản, Phi Luật Tân, Miến Điện và Kazakhstan. Ngài chưa bao giờ giấu ước mơ một ngày nào đó, ngài sẽ là giáo hoàng đầu tiên trong lịch sử được mời đến Bắc Kinh. Không phải vì vinh quang riêng của ngài, nhưng vì tương lai của Giáo hội công giáo ở Trung quốc. Đất nước này là niềm đam mê của Dòng Tên.
Ai có thể chê trách người con của Thánh I-Nhã đã ghi tên vào trục truyền giáo này của Dòng Tên? Tháng 5 năm ngoái, ngài đã vinh danh các nhân đức của linh mục Dòng Tên người Ý Matteo Ricci (1552-1610), ngài muốn phong chân phước cho người đã “kiên nhẫn, kiên trì, có đức tin và có phương pháp” đó sao? Ricci, khoa học gia cao cấp, đã chờ mười tám năm ở Trung Quốc, nuôi dưỡng một đối thoại trí tuệ lâu dài với những ngôi sao sáng của đất nước, cuối cùng linh mục là nhà truyền giáo công giáo đầu tiên được phép sống ở đế quốc Trung quốc.
Đức Phanxicô đi Mông Cổ: những quan tâm ngoại giao cao độ của một chuyến đi bất ngờ
Sự đầu tư mục vụ này đã thất bại khi Vatican từ chối dịch phụng vụ tiếng la-tinh sang tiếng Trung quốc. Một sai lầm lịch sử mà Giáo hội vẫn còn phải trả giá sau 5 thế kỷ, và Trung quốc vẫn còn dè chừng với tôn giáo phương Tây này, họ chưa bao giờ hạ thấp cảnh giác. Vào thế kỷ 19, các nhà truyền giáo công giáo quay trở lại với một số thành công, nhưng lại bị dừng lại một lần nữa năm 1949 khi Mao Trạch Đông lên nắm chính quyền.
Hai Giáo hội công giáo
Vì thế có việc thành lập hai Giáo hội. Một, im lặng, phản kháng, bí mật, trung thành với Rôma. Một, được công nhận nhưng bị chế độ cộng sản kiểm soát. Năm 2007, với “Thư gởi giáo dân công giáo Trung quốc”, Đức Bênêđíctô XVI đã kêu gọi Giáo hội bí mật này ra khỏi hầm mộ để cố gắng hòa giải với Giáo hội chính thức. Không có kết quả rõ ràng.
Tiếp tục cầm đuốc, Đức Phanxicô muốn tiến xa hơn, năm 2018 bằng cách đề xuất với chính quyền Trung quốc một thỏa thuận hoàn toàn chưa từng có về việc bổ nhiệm các giám mục chung giữa Vatican và Bắc Kinh. Vấn đề là, lúc đầu thỏa thuận hoạt động tương đối tốt với sáu giám mục được bổ nhiệm đồng loạt. Nhưng năm 2022, sau khi gia hạn thỏa thuận, Bắc Kinh đã giành lại quyền kiểm soát bằng cách bổ nhiệm hai giám mục mà không hỏi ý kiến Vatican.
Một cái gai khác, hàng chục giám mục – các giám mục hầm trú – dù được công nhận trong khuôn khổ thỏa thuận song phương nhưng lại bị chế độ giám sát chặt chẽ. Mười ba giám mục hầm trú khác đang bị bắt giữ, bị tước đoạt tự do và không ai nhận được tin tức gì của bốn giám mục hầm trú khác. Cuối cùng, tám giám mục hầm trú chỉ được phép làm mục vụ như một linh mục. Những “giám mục hầm trú” này luôn trung thành với Rôma dù họ có nguy cơ hy sinh mạng sống của mình.
Cả giáo hoàng và Vatican đều cảm thấy bối rối. Đặc biệt chuyến đi Mông Cổ sẽ không cải thiện vì phật giáo Tây Tạng mà Đức Phanxicô sẽ gặp ở Mông Cổ cũng đang bị Bắc Kinh săn đuổi.
Tuy nhiên, với thỏa thuận năm 2018, Đức Phanxicô đã đưa ra mọi cam kết có thể để không làm mất lòng chế độ cộng sản Trung quốc và mở đường cho Bắc Kinh: từ chối gặp Đức Đạt Lai Lạt Ma ở Rôma năm 2014; sự im lặng hoàn toàn của Đức Phanxicô – dù ngài là giáo hoàng của nhân quyền – về việc cắt giảm theo quy định ở Hồng Kông và trong các cuộc bạo loạn năm 2019-2020; bổ nhiệm một tu sĩ Dòng Tên hòa giải với Bắc Kinh ở tổng giáo phận Hồng Kông năm 2019; bỏ mặc hoàn toàn hồng y Zen, 91 tuổi, cựu tổng giám mục Hồng Kông, trước và trong phiên tòa xét xử năm 2022, ngài bị bắt vì ủng hộ các cuộc bạo loạn chống Trung Quốc. Đức Phanxicô đã đi xa đến mức từ chối cuộc tiếp kiến mà hồng y Zen xin gặp ngài trong chuyến đi Rôma tháng 9 năm 2020.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Đến Mông Cổ, Đức Phanxicô bắt đầu chuyến tông du quốc tế lần thứ 43 của ngài
