Đức Phanxicô ở Bahrain, giữa sự mở ra giữa các tôn giáo và các căng thẳng trong nội bộ hồi giáo
la-croix.com, Loup Besmond de Senneville, Malo Tresca, 2022-11-02
Đức Phanxicô sẽ đến Vương quốc Bahrain từ ngày 3 đến ngày 6 tháng 11, ngài nâng đỡ một thiểu số người công giáo ở đây và khuyến khích đối thoại giữa các tôn giáo. Trước nguy cơ có thể hỗ trợ cho chế độ độc tài, trong bối cảnh căng thẳng giữa hoàng gia người sunni và người chiit đa số.
Vì sao Đức Phanxicô đi Bahrain? Câu hỏi đặt ra cho nhiều người ở Rôma, gần như họ có phản ứng giống nhau: đôi mắt mở to và cái nhìn hơi chán nản. “Một câu hỏi hay…”, một quan chức cấp cao của Giáo triều nói. Một cách để nói chuyến đi trước hết là do chính giáo hoàng quyết định chứ không ai khác.
Chuyến đi đến đất nước vùng Vịnh nhỏ bé này thật ra là để đáp lại một lời mời. Vatican News giải thích, đó là lời mời của vua Bahrain, Hamed Ben Issa Al Khalifa, lần đầu tiên được đề cập một cách không chính thức với hồng y Quốc vụ khanh Pietro Parolin.
Một diễn đàn được tổ chức đặc biệt cho giáo hoàng?
Khi chọn vương quốc nhỏ bé này làm chuyến tông du thứ 39 của ngài, Đức Phanxicô dự định đưa ra một thông điệp ủng hộ đối thoại giữa các tôn giáo: ngài sẽ đọc diễn văn bế mạc Diễn đàn Bahrain vào sáng thứ sáu 4 tháng 11 trước 200 lãnh đạo tôn giáo ở đây, một công trình cho đối thoại giữa “phương Đông” và “phương Tây” đáng được ca ngợi.
Được nhà vua Bahrain trực tiếp thúc đẩy, đại hội này nhắc đến đại hội Đức Phanxicô đã tham dự ở Kazakhstan vào tháng 9. Như ở thủ đô Astana, Kazakhstan, ngài sẽ gặp thượng giáo sĩ Ahmed Al Tayeb của Viện Al-Azhar. Nhưng khác với tiền lệ Kazakhstan, đây là lần đầu tiên một diễn đàn như vậy được tổ chức tại đây. Ngày thứ ba 1 tháng 11, những người tham dự dù được nhà vua mời vẫn chưa nhận được chương trình của hai ngày đại hội hoặc danh sách khách mời. Một người trong số họ kể lại, họ đã nhận lời mời ngày Vatican chính thức loan báo chuyến tông du của giáo hoàng: “Diễn đàn này sẽ không bao giờ có nếu không có chuyến đi của giáo hoàng.”
Niềm vui của đàn chiên tận tụy trước chuyến đi thăm ‘Mẹ Giáo hội’ Bahrain của Đức Phanxicô
Về mặt thể chế, chế độ Bahrain cũng như chế độ Kazakhstan đã biến đối thoại liên tôn thành một trục giao tiếp chính. Một ví dụ? Kể từ năm 2018, trường đại học công lập Ý La Sapienza đã có ghế “Vua Hamed cho Đối thoại Liên tôn và Sống chung Hòa bình”. Và nếu vào thời điểm đó trường đại học Ý được chọn là vì trường có 100.000 sinh viên, trường lớn nhất châu Âu.
Nhưng đằng sau chính sách liên tôn giáo được vương quốc này quảng bá rộng rãi thì cách đối xử về mặt nhân quyền và quản lý nội bộ với tình trạng đa dạng tôn giáo đã tạo nên một trong những điểm khó khăn nhất của chuyến đi này. Gia đình hoàng gia thuộc giáo phái sunni áp đặt bàn tay sắt lên hai phần ba dân số là người chiit, những người này có quyền ít hơn người sunni. Một số hiệp hội đòi hủy chuyến đi của giáo hoàng vì nước này vi phạm nhân quyền.
“Sự lựa chọn để đi Bahrain vẫn còn một chút vấn đề”
Một nhà ngoại giao đánh giá: “Sự lựa chọn đi Bahrain vẫn còn một chút vấn đề. Những tranh cãi về nhân quyền có nguy cơ che lấp vấn đề đối thoại giữa các tôn giáo,” chuyến đi này hẳn sẽ bị chỉ trích.
Ở Vatican, nhiều người xác nhận: “Giáo hoàng sẽ tự nhiên nói về điều này”, nhưng những lời chỉ trích như vậy sẽ không biện minh cho việc hủy chuyến đi. Người ta còn nhớ, vào thời của Đức Gioan-Phaolô II, ngài đã đến thăm các quốc gia mà cộng đồng quốc tế ít lui tới.
Trong bóng tối của Ả rập Xê út
Như một số người dự đoán, Đức Phanxicô có đi xa đến mức làm hòa giải cho các trào lưu của hồi giáo không? Một người sành vấn đề cho biết, “không trực tiếp. Nhưng rõ ràng ngài thấy sự đối đầu giữa người sunni và người chiit, ở cấp độ chính trị của Iran và Ả rập Xê út là nguồn gốc của các cuộc xung đột vũ trang như ở Yemen và Lebanon.”
Một quan chức công giáo hiểu các căng thẳng của vùng này cho biết: “Tôi chắc chắn ngài cũng sẽ có cơ hội để giải quyết những vấn đề này cách kín đáo, nhưng như thường lệ, nó sẽ không thực hiện trước công chúng.” Với một quan sát viên khác, một đại sứ ở Rôma thì chuyến đi có thể là một thông điệp gởi đến Ả rập Xê út mà Bahrain rõ ràng là một quốc gia chư hầu.
Sự khoan dung hiếm có với tín hữu kitô
Nhiều người ở Rôma cho rằng dù sao Đức Phanxicô có nguy cơ bị lợi dụng chính trị khi ngài đứng bên cạnh nhà vua. Đặc biệt ngài sẽ ở trong khuôn viên của dinh tổng thống và ngài có ý định cám ơn vua Hamed Ben Issa Al Khalifa đã tặng đất trong những năm 2010 để xây Nhà thờ Đức Mẹ Ả Rập, nhà thờ lớn nhất cả vùng được khánh thành năm 2021.
Ngài sẽ đến đó chiều thứ sáu để dự buổi cầu nguyện đại kết cho hòa bình, trước khi cử hành thánh lễ vào sáng hôm sau tại Sân vận động Quốc gia Bahrain, nơi dự kiến sẽ có khoảng 20.000 người tham dự. Có khoảng 80.000 người công giáo gồm 20 linh mục và 7 nữ tu trong số 1,4 triệu dân Bahrain, chủ yếu là người nước ngoài, họ giữ đạo nếu họ thấy phù hợp. Vatican rất quan tâm đến tự do tôn giáo ở quốc gia hồi giáo.
Bahrain: một cộng đồng công giáo nhỏ gồm những người nước ngoài
Một chuyên gia giải thích: “Có hai giả thuyết để giải thích cho sự khoan dung hiếm có này trong vùng. Hoặc quyền lực đã hiểu tự do tôn giáo là chìa khóa để duy trì hòa bình xã hội giữa số lượng lớn người nước ngoài sống tại vương quốc. Nhưng chúng ta cũng có thể hiểu, sự khoan dung này với các giá trị nhân văn là của một hồi giáo cởi mở, chẳng hạn như lòng hiếu khách và sự hào phóng. Sự thật có lẽ là giữa hai điều này.”
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Bài đọc thêm: Bahrain: giáo hoàng trong sự hợp lý của hòa bình giữa tín hữu kitô giáo và hồi giáo
