Sự Tự đại bị Kích động quá mức
Ronald Rolheiser, 14 Tháng Chín 2015
Bây giờ có hơn 7 tỷ người trên trái đất, và mỗi một người chúng ta đều có cảm giác như mình là trung tâm vũ trụ. Đây chính là những gì gây ra hầu hết vấn đề của chúng ta trong thế giới, trong cuộc sống, và trong gia đình mình.
Và không trách ai về điều này, bởi có lẽ chính Chúa đã tạo ra chúng ta như thế này. Mỗi một người chúng ta, được tạo ra theo hình ảnh và giống với Thiên Chúa, nghĩa là mỗi một người chúng ta, mang một tia lửa thiêng, một mảnh của bất diệt, và một nhận thức thâm căn về phẩm giá độc nhất vô nhị đó. Chúng ta là những linh hồn bất diệt đang du ngoạn trong một thế giới hữu diệt. Trích lại lời của thánh Augustino, thì chúng ta được tạo ra cho sự thần thiêng và quả tim chúng ta không thỏa mãn cho đến khi được nghỉ ngơi trong sự thần thiêng một lần nữa, quả tim chúng ta cũng tự đại trên cuộc lữ hành đời sống, được thổi bùng bởi phẩm giá và sự độc nhất vô nhị của mình. Theo sách Giảng viên, Thiên Chúa đã làm cho mọi sự nên xinh đẹp theo hạn kỳ riêng của mình, nhưng Thiên Chúa đã cho quả tim con người nằm ngoài thời gian, để cho chúng ta tương hợp với mọi mùa từ khởi đầu cho đến kết thúc. Địa cầu này không đủ cho chúng ta, và chúng ta biết điều đó.
Hơn nữa, một tâm thức về sự đặc biệt đang nằm ngay trung tâm nhận thức của chúng ta. Tôi suy tư, vậy tôi hiện hữu! Descartes đã đúng: Điều duy nhất chúng ta có thể hoàn toàn chắc chắn, chính là việc chúng ta hiện hữu và rằng các suy nghĩ và cảm giác của chúng ta là những sự có thật. Mọi sự còn lại, có lẽ chúng ta chỉ đang mơ. Chúng ta nhận thức bản ngã rằng mình đặc biệt, chúng ta thấy chán nản trước việc thế giới không thể cho chúng ta những gì chúng ta muốn, và chúng ta nhận thức hụt hẫng về việc tất cả mọi người khác trên trái đất cũng độc nhất vô nhị và đặc biệt như chúng ta vậy. Đó là bản tính con người và sẽ luôn luôn như vậy.
Nhưng ngày nay, có nhiều điều đang hội tụ làm trầm trọng hơn, cả sự tự đại lẫn thao thức của chúng ta. Nói ngắn gọn, ngày nay chúng ta hầu như quá bị kích động trong sự tự đại, và lại thường không có được những công cụ để xử lý ngọn lửa bùng phát này của linh hồn.
Chúng ta bị sự tự đại kích động quá mức như thế nào? Có nhiều yếu tố khác nhau, nhưng truyền thông đương thời và công nghệ thông tin là hai điều cần phải nói rõ. Qua chúng, chúng ta có thể tiếp cận thế giới một cách hữu hiệu đến từng phút. Mà chúng ta không được trang bị để xử lý điều này. Trong khi thông tin thì hầu như trung lập, nhưng cho dù là do ý tốt đẹp đi chăng nữa, thì mặt xấu của việc này là truyền thông đương thời đang kích động quá mức sự tự đại và thao thức của chúng ta, bằng cách đổ ào ào các chi tiết riêng tư về cuộc sống của những người giàu có, người nổi tiếng, người đẹp, người có tài, người có quyền, người siêu thông minh, siêu thành công, và cả những người trụy lạc một cách hấp dẫn, như thế truyền thông nhiều lần xâm phạm sự cân bằng nội tâm của chúng ta, và cho chúng ta một ảo tưởng riêng nung nấu về sự tự đại, về một cách thức nào đó để cho thế giới phải ngước nhìn. Chúng ta thấy điều này trong một dạng cực đoan và méo mó, như hành động xả súng hàng loạt, khi một con người cô độc loạn trí giết người bừa bãi vì một ám ảnh bệnh hoạn về tự đại. Chúng ta cũng thấy điều này trong hiện tượng chán ăn đang ngày càng phổ biến. Các ví dụ này có vẻ không điển hình, nhưng chúng ta đang trở thành một xã hội mà trong đó ai ai cũng bị kích động ngặt nghèo bởi sự tự đại của riêng mình.
Và ngày nay, nhìn chung, chúng ta không có công cụ cho đủ để giải quyết chuyện này. Con người luôn luôn thao thức và tự đại, nhưng trong các thế hệ trước, họ có nhiều công cụ hơn – của tôn giáo và xã hội – để xử lý sự thao thức, tự đại, và chán chường. Ví dụ như, trong các thế hệ đi trước, đặc nét văn hóa hạn chế hơn những sự cho người ta bồi đắp cái tôi của mình. Trong các thế hệ trước, người ta phải thấy có lỗi hơn về việc tự đề cao, tự thần thánh hóa, sự tham lam công khai, và sự tự quy thô thiển. Khiêm nhường được xem là một đức tính, và không ai được ủng hộ để tự cho mình là quá lớn cả. Điều này dội một gáo nước lạnh vào cái tôi, vào những đòi hỏi thô thiển cho riêng mình, và thói tham lam, và như thế làm nản lòng thói tự đại. Thông điệp thời xưa rất rõ ràng: Bạn không phải là trung tâm vũ trụ.
Nhưng dần dần, ngày nay không còn như thế nữa. Xã hội, mỗi ngày một hơn, đang cho chúng ta quyền để tự đại, cho chúng ta đặt mình làm trung tâm thế giới và tự hào tuyên bố công khai điều này. Ngày nay, không chỉ là chúng ta được phép đòi hỏi rất nhiều, mà thậm chí là chỉ khi chúng ta khẳng định mình theo cách này thì mới được ngưỡng mộ. Và đây cũng công thức cho sự ghen tương, cay đắng, và bạo lực. Sự tự đại và thao thức cần phải một hướng dẫn lành mạnh từ cả văn hóa và tôn giáo. Ngày nay, nhìn chung, chúng ta không có được đường hướng này.
Chúng ta đang yếu ớt một cách nguy hiểm trong việc ghi khắc vào lương tâm xã hội và đặc biệt là lương tâm của giới trẻ, một số chân lý nhân văn và tôn giáo mang tính sống còn là: Mọi vinh quang đều nơi Chúa! Trong đời này, đến tận cùng, mọi bản giao hưởng đều dang dở. Bạn không phải là trung tâm vũ trụ. Có một tội có thực! Ích kỷ không phải là một nhân đức! Khiêm nhượng là nhân đức! Bạn chỉ tìm được sự sống khi cho đi sự sống! Cuộc sống của người khác cũng thật như cuộc sống của bạn vậy!
Chúng ta đã làm hỏng giới trẻ bằng cách cho các em những kỳ vọng vô thực, và thậm chí còn tước đi khỏi các em những công cụ để xử lý các kỳ vọng vô lý đó.
J.B. Thái Hòa chuyển dịch
