Lên Thiên đàng – Nhờ may mắn hay nhờ ơn Chúa
Ronald Rolheiser, 09 Tháng Ba 2015
Vĩnh cửu có nhiều chỗ hơn thế giới này.
Đây là suy nghĩ trong đầu Lila, nhân vật trong quyển tiểu thuyết mới đây của Marilynne Robinson. Lila có lý để nghĩ như thế, nghĩ ngoài cái khung quy ước của lòng sùng đạo, bởi câu chuyện của cô xét kiểu gì cũng không thể là sùng đạo được.
Lila là một cô nhi vô thừa nhận, đang chết dần vì suy dinh dưỡng và bị bỏ mặc, rồi được một phụ nữ tên là Dolly nhận nuôi, mà bản thân bà cũng là một người bị xã hội ruồng rẫy. Lila sống những năm tuổi trẻ với Dolly, hai người phiêu dạt nơi mép rìa xã hội, đói khát, làm việc trong các nông trại, như những nô lệ hơn là người làm công. Sống như thế, Lila không bao giờ học được những kỹ năng xã hội cần thiết để xác định xã hội một cách bình thường. Tất cả mọi hiểu biết nền tảng của cô, từ việc bị bỏ rơi khi còn bé, cho đến cuộc đời dai dẳng bị loại ra ngoài rìa xã hội, đã khiến cô trở nên người cô độc, một người bị hoàn cảnh kết án không bao giờ tìm được một tình thân bình thường, một gia đình, tình mật thiết, hay ân sủng.
Hơn nữa, Dolly mẹ nuôi của cô, cũng có những vấn đề của bà, không chỉ là việc vật lộn để kiếm đủ ăn cho Lila và bản thân mình. Khi nhận lấy Lila và bỏ xứ mà đi, bà đang chạy trốn một chuyện xung đột trong gia đình. Đến cuối cùng, nhiều năm sau, người đàn ông mà bà trốn chạy, tìm thấy bà, nhưng Dolly không còn là nạn nhân bị động nữa. Bà đã đâm chết người đàn ông đó. Rồi về sau, bà chết đi, khiến Lila mồ côi thêm lần nữa.
Nhưng, đến bây giờ, Lila đủ lớn để tự lo cho mình, ngoại trừ việc cô thiếu các kỹ năng xã hội, nên cô vẫn thấy mình ở ngoài rìa xã hội, và cô độc hơn bao giờ hết. Nhưng may mắn thay, khi cuối cùng cô được bầu bạn với một mục sư Kitô giáo, người chăm sóc cho cô và cuối cùng cưới cô làm vợ. Thế giới mới này của sự đón nhận, tình yêu, gia đình và tôn giáo hoàn toàn mới mẻ với Lila và cô phải đấu tranh dữ dội để xác định được nó, đặc biệt là về tình yêu và ân sủng. Một trong những vấn đề khiến cô phiền lòng, là khi nghe các bài giảng Kitô giáo của chồng mình, cô lại nhớ đến những gì xảy ra cho Dolly, người đã cho cho cô rất nhiều, và cũng là một kẻ giết người. Liệu Dolly có được tha thứ? Bà có thể lên thiên đàng, sau khi đã phạm tội giết người? Lila đấu tranh để tin vào đức tin, tình yêu, đời sống gia đình, sự tha thứ, và thiên đàng.
Những suy nghĩ của cô về chuyện này, đặc biệt là về việc Dolly sẽ đối diện làm sao với Đấng Tạo Hóa, đã đem lại những thấu suốt quan trọng về tình yêu và ân sủng: ‘Trong vĩnh cửu, đời sống con người có thể hòa chung những gì họ đã và từng là, chứ không chỉ là những điều xấu nhất hay những việc tốt nhất họ từng làm. Vậy nên, cô quyết định rằng cô nên tin vào điều này, mà hoặc giả cô đã tin rồi. Cô có thể hình dung mình gặp lại Dolly lần nữa như thế nào nữa đây? Chưa một lần Lila nghĩ về Dolly đã chết, một cách rõ ràng và đơn giản. Nếu có tên vô lại nào đó có thể được kéo vào thiên đàng chỉ để cho mẹ hắn thấy hạnh phúc, thì không thể công bằng khi lại đi trừng phạt những tên vô lại mồ côi, hay không được mẹ mình yêu thương, và lại là những người có cái cớ đúng hơn cho những tác hại mà họ gây ra cho những người có ai đó quan tâm chăm sóc. Thật không thể công bằng khi trừng phạt người ta vì cố gắng vượt qua, những người tốt dưới cái nhìn của chính họ, khi lấy hết can đảm họ cần có để nên tốt. … Vĩnh cửu có đủ dạng chỗ ở nhiều hơn trần gian này.’
Là những Kitô hữu, chúng ta tin rằng, là một phần Thân thể Chúa Kitô, chúng ta được trao sức mạnh để tha thứ tội của nhau, và bởi vì thế, thực sự tình thương của người mẹ có thể kéo con mình lên thiên đàng. Tình yêu thương của chúng ta dành cho nhau là một phương tiện ân sủng đầy mạnh mẽ, đủ mạnh để thực sự mở ra những cánh cửa thiên đàng. Như Gabriel Marcel từng nói: ‘Yêu ai đó là thực sự nói rằng: Ít nhất, bạn không bao giờ chết!’ Tình yêu của con người, dù ở đời này, có dạng sức mạnh đó. Đó cũng là lý do vì sao chúng ta cầu nguyện cho những người đã chết. Tình yêu của chúng ta có sức mạnh vươn đến họ, ngay cả khi đã qua đời.
Nhưng mà đây cũng chính là tình thế giằng xé của Lila: Vậy còn về những người như Dolly và bản thân cô, những kẻ ngoài cuộc đời sống này và chết đi mà không có ai quan tâm nhiều đến việc họ đã ra đi và đi về đâu? Vậy thì làm sao ân sủng và sự tha thứ có được? Tình yêu con người hoàn toàn vắng bóng trong cuộc đời họ, và chúng ta chỉ còn hi vọng rằng tình yêu Thiên Chúa có thể lấp đầy vào nơi thiếu vắng tình thương con người? Có thực thế không?
Đúng, tình yêu Thiên Chúa có thể và thực sự lấp đầy vào nơi thiếu vắng tình yêu của con người. Thật vậy, kinh thánh quả quyết với chúng ta rằng, Thiên Chúa có một tình yêu đặc biệt, và sự trìu mến cho những ai thấy mình nằm ngoài tình yêu con người. Vậy nên, chúng ta đừng lo lắng về ơn cứu độ của những người, như Dolly, chết trong một hoàn cảnh không được lý tưởng, ngay cả khi họ ‘đã lấy hết can đảm cần có để nên tốt.’ Tình yêu con người, dù phần đông hướng trực tiếp đến những người rất cụ thể, cũng là một bản hòa âm lan rộng và đến tận cùng ôm lấy tất cả mọi người.
J.B. Thái Hòa dịch
