Tìm hiểu vụ Rupnik qua sáu câu hỏi chính

Các biện pháp trừng phạt theo giáo luật đối với các vụ lạm dụng thiêng liêng và tấn công tình dục gần đây được tiết lộ trên báo chí nhắm vào linh mục Dòng Tên Marko Rupnik, nghệ sĩ tranh khảm gần gũi với các giáo hoàng kế tiếp. Mọi con mắt đang đổ dồn về Đức Phanxicô.

lavie.fr, Youna Rivallain, 2022-12-29

Linh mục Marko Rupnik giảng ở hội trường Phaolô VI, tại Vatican ngày 22 tháng 2 năm 2016.  FABIO PIGNATA/CATHOLIC Press PHOTO

Marko Rupnik là ai và vì sao ông nổi tiếng?

Linh mục Marko Rupnik, Dòng Tên người Slovenia, đứng đầu giáo xứ Thánh Philippe-Néri ở Rôma được toàn thế giới biết tiếng qua các tranh khảm. Năm 1995, ông được bổ nhiệm làm giám đốc xưởng nghệ thuật tôn giáo tại Trung tâm Aletti Rôma. Trong trung tâm nghiên cứu và học tập do Đức Gioan-Phaolô II thành lập có xưởng nghệ thuật tâm linh, linh mục Rupnik hướng dẫn nghệ thuật nhiều tác phẩm: tranh khảm ở vương cung thánh đường Đức Mẹ Mân Côi Lộ Đức, vương cung thánh đường Chúa Ba Ngôi ở Fatima, Bồ Đào Nha hay đền thánh Gioan Phaolô II ở Krakow, Ba Lan và Washington, Mỹ.

Không nằm trong nhóm cố vấn của giáo hoàng, linh mục Marko Rupnik thân thiết với nhiều giám mục khác nhau ở Rôma. Đức Gioan-Phaolô II giao cho linh mục làm các công việc nghệ thuật ở nhà nguyện Mẹ Cứu Thế, nhà nguyện riêng của giáo hoàng ở các căn hộ giáo hoàng tại Vatican. Năm 2016, Đức Phanxicô nhờ linh mục làm logo Năm Thánh Lòng Thương Xót. Linh mục cũng được biết đến với thần học về nghệ thuật thiêng liêng, linh mục viết nhiều sách và giảng tĩnh tâm cho nhiều cộng đoàn. Cuối cùng ông là cố vấn của ba “bộ” trong Giáo triều: bộ phụ trách Phụng tự và Kỷ luật các bí tích, bộ phụ trách Giáo sĩ và bộ phụ trách Truyền giáo. 

Linh mục bị buộc tội gì?

Trường hợp của Rupnik rất phức tạp và có nhiều giây mơ rễ má. Vụ đầu tiên liên quan đến những sự việc có từ năm 2015. Năm đó, ông tấn công tình dục một phụ nữ khi xưng tội, sau đó ông xóa tội cho nạn nhân của mình.

Vụ Rupnik thứ hai, được báo chí Ý tiết lộ tháng 12 năm 2022, liên quan đến các hành vi lạm dụng thiêng liêng và tấn công tình dục các nữ tu, xảy ra từ những năm 1980 và 1990 tại Cộng đồng Loyola có trụ sở tại Ljubljana, Slovenia, trong đó linh mục là người hướng dẫn thiêng liêng. Vào giữa tháng 12, báo La Croix tiết lộ các vụ bạo lực tình dục này liên hệ đến ít nhất chín nữ tu – đặc biệt khi họ xưng tội. Những lời chứng này được giám mục phụ tá giáo phận Rôma Daniele Libanori thu thập trong chuyến kinh lý tông tòa năm 2021.

Một trong những người tố cáo là bà Anna (tên được thay đổi), bà nói với báo cánh tả Ý Domani có khoảng 20 nữ tu trong số 40 nữ tu đã bị linh mục tấn công, họ là những người trong cộng đoàn Loyola được thành lập lúc đó. Một trong số nữ tu bị gãy tay khi cố thoát tấn công.

Lời khai của cựu nữ tu người Ý đặc biệt ớn lạnh làm nhớ lại các phương pháp mà anh em linh mục Philippe đã dùng để hành hung và hãm hiếp các nạn nhân của họ. Năm nay 58 tuổi, bà Anna kể, bà sống dưới ảnh hưởng của linh mục và bị tấn công tình dục trong 9 năm khi Marko Rupnik là người hướng dẫn thiêng liêng của bà. Trong cuộc phỏng vấn với báo Domani, bà kể bị linh mục Rupnik tấn công năm 1985. Đam mê nghệ thuật, khi đó bà 21 tuổi và đang học y khoa. Thời gian này linh mục vừa chịu chức và có một xưởng nhỏ ở quảng trường Gesù. Người phụ nữ trẻ vào cộng đoàn Slovenia năm 1987. Bà nói: “Ngay từ những năm 1980, ông đã là ngôi sao của các tu sĩ trẻ Dòng Tên Slovenia. Ông có sức lôi cuốn cá nhân rất mạnh khi giải thích Phúc âm và một nhạy cảm nhạy bén để xác định những điểm yếu của mỗi người. Ngay lập tức ông hiểu điểm yếu của tôi, bất an và nỗi sợ của tôi.”

Cựu nữ tu, bà Anna rời cộng đồng năm 1994, bà mô tả sự kềm kẹp tinh thần bà phải chịu đựng và chiến lược mà Marko Rupnik dùng để đạt mục đích của ông: “Lần đầu tiên ông hôn môi tôi, nói đó là cách ông hôn bàn thờ trước thánh lễ, vì với tôi, ông cảm nghiệm được tình yêu của Chúa qua quan hệ tình dục. (…) Mùa hè năm 1986, chúng tôi cùng cử hành thánh lễ, sau đó ông bắt tôi cởi quần áo và để ông chạm vào tôi. Nhưng lần đó tôi từ chối, ông tấn công tôi bằng những lời lẽ rất cay độc, nói tôi chẳng có giá trị gì, tôi chẳng làm được chuyện gì tốt. Tôi tuyệt vọng vì tôi hoàn toàn lệ thuộc vào sự chấp nhận của ông. Từ đó tôi quyết định gạt bỏ những nghi ngờ của mình sang một bên và hoàn toàn tuân phục ông.”

Bà Anna cũng kể một lần ông thủ dâm bạo lực, “tôi không thể dừng lại và lần đó tôi mất trinh”. Cách làm luôn giống nhau: nếu tôi nghi ngờ hoặc từ chối những đề nghị của ông, Rupnik làm mất uy tín của tôi trước cộng đoàn bằng cách nói tôi không phát triển về mặt thiêng liêng. Bà kể, ông bắt bà xem phim khiêu dâm và còn yêu cầu bà quan hệ tình dục tay ba với một nữ tu khác trong cộng đoàn, so sánh mối quan hệ này với hình ảnh Chúa Ba Ngôi.

Bà nói: “Đó thực sự là lạm dụng thiêng liêng. Nỗi ám ảnh tình dục của ông không phải ngẫu nhiên mà gắn bó sâu sắc với quan niệm nghệ thuật và quan niệm thần học của ông. Ông từ từ và nhẹ nhàng thấm nhập vào thế giới tâm lý và thiêng liêng của tôi, khơi dậy sự bất ổn và yếu đuối của tôi, đồng thời dùng mối quan hệ giữa tôi với Chúa để thúc đẩy tôi tôi có những trải nghiệm tình dục với ông.”

Giáo hội đã có những biện pháp nào?

Về trường hợp tấn công đầu tiên năm 2015, nạn nhân đã báo cáo sự việc với Dòng Tên năm 2018. Sau đó Dòng có các biện pháp trừng phạt kỷ luật đầu tiên như cấm giải tội và đồng hành thiêng liêng với phụ nữ. Hai năm sau đó, năm 2020 ông bị cách chức giám đốc Trung tâm Aletti.

Tháng 7 năm 2019, bộ Tín Lý có thẩm quyền tư pháp độc quyền với các vụ nghiêm trọng này đã yêu cầu Dòng Tên tiến hành tố tụng hình sự với linh mục Rupnik trong việc linh mục xóa tội cho kẻ quan hệ tình dục với mình. Trong giáo luật, việc kẻ lạm dụng tha tội cho “đồng lõa” (trong trường hợp này là nạn nhân) trong bí tích hòa giải sẽ tự động bị vạ tuyệt thông. Tháng 1 năm 2020, các thẩm phán của bộ Tín Lý, tất cả đều ở ngoài Dòng Tên nhất trí cho rằng thực sự đã có sự tha tội cho một “đồng phạm”.

Vài tháng sau, tháng 5 năm 2020 bộ Tín Lý tuyên bố việc tha tội cho một kẻ đồng lõa đã thực sự diễn ra và Marko Rupnik ở trong tình trạng vạ tuyệt thông. Việc xử phạt này không được công khai. Và đã được dỡ bỏ bởi một sắc lệnh của bộ Tín Lý vào cuối tháng đó. Vẫn theo giáo luật, vạ tuyệt thông có thể được dỡ bỏ, nhưng “người bị vạ phải nhận tội và chính thức ăn năn, điều này Marko Rupnik đã làm”, linh mục bề trên tổng quyền Dòng Tên Arturo Sosa đã giải thích trong một họp báo ở Rôma ngày 14 tháng 12. Tháng 4 năm 2021, Dòng Tên nhận một báo cáo liên quan đến những hành vi không phù hợp và lạm dụng thiêng liêng với một phụ nữ thứ hai thân cận với Marko Rupnik. Tháng 7 năm 2021, giám mục Daniele Libanori, giám mục phụ tá của giáo phận Rôma có chuyến kinh lý tông tòa đến cộng đồng Slovenia ở Ljubljana… giám mục thu thập những lời khai rùng rợn của một số nữ tu cho biết đã bị linh mục Rupnik tấn công tình dục, đặc biệt trong bối cảnh xưng tội, vì thế dẫn đến vụ Rupnik “thứ hai”. Theo yêu cầu của bộ Tín Lý, Dòng Tên tiến hành một cuộc điều tra và gởi kết quả về cho họ. Nhưng các sự việc đã hết thời hiệu. Dòng Tên cố gắng dỡ bỏ thời hiệu nhưng không thành công. Tháng 10 năm 2022, bộ Tín Lý đóng hồ sơ các nữ tu Slovenia về mặt hình sự mà không đưa ra một bình luận nào, ngăn cản việc mở một phiên tòa giáo luật.

Về phần các tu sĩ Dòng Tên, họ áp dụng các biện pháp kỷ luật, các biện pháp này chỉ được công khai khi báo chí Ý nhắc lại vào đầu tháng 12. Bây giờ cha Rupnik không còn có thể giải tội, không đồng hành thiêng liêng, không giảng tĩnh tâm hoặc linh thao và phải xin phép bề trên Dòng Tên địa phương nếu muốn phát biểu trước công chúng hoặc trong một hội thảo… Các hình phạt bị cho là nhẹ so với các hành vi đã làm, đặc biệt linh mục Marko Rupnik đã không tôn trọng, không được công bố công khai và ông vẫn có kế hoạch giảng tĩnh tâm hoặc giảng trên Internet. Linh mục Sosa nhấn mạnh trong cuộc họp báo: “Việc duy trì các biện pháp hạn chế mục vụ của cha Rupnik là một phần trong quá trình phức tạp mà chúng tôi biết là cần có thời gian và không có quy định thời hiệu trước. Đó là một phần của quá trình học hỏi, vì chúng tôi cố gắng không phạm sai lầm.”

Cuối cùng ngày 18 tháng 12, Dòng Tên đưa ra lời kêu gọi các nạn nhân tiềm năng khác của Marko Rupnik ra làm chứng, linh mục Johan Verschueren, đại diện bề trên tổng quyền cho các nhà quốc tế ở Rôma nhấn mạnh: “Dòng Tên, như yêu cầu của Tổng Hội lần thứ 36, muốn tạo ra một văn hóa bảo vệ, và chúng tôi cam kết duy trì các tiêu chuẩn cao nhất trong việc thực hiện chức vụ của chúng tôi. Chúng tôi cố gắng loại trừ khả năng cho bất kỳ ai có nguy cơ bị tổn thương khi thực hiện một trong các hoạt động tông đồ của chúng tôi.” Theo các đồng nghiệp của chúng tôi ở báo La Croix, sau lời kêu gọi này Dòng Tên đã nhận được khoảng mười lời chứng.

Ai biết?

Trong một thông cáo báo chí công bố ngày 23 tháng 12, hồng y đại diện giáo phận Rôma Angelo De Donatis cho biết ngài phát hiện các cáo buộc chống linh mục Rupnik cùng lúc với công chúng, ngài công nhận: “Giáo phận Rôma không biết các sự việc trước khi vụ này bùng nổ ra”, ngài đảm bảo hỗ trợ để tìm một giải pháp tích cực. Theo ngài, các sự việc của linh mục Rupnik – đã được Giáo triều Dòng Tên và các giám mục Slovenia công nhận – là “những lời buộc tội ở cấp độ truyền thông”.

Theo bà Anna, Giáo hội và Dòng Tên đã biết sự thật từ năm 1994, “khi cá nhân tôi xin tổng giám mục giáo phận Ljubljana ra khỏi dòng, tôi đã tố cáo các hành vi lạm dụng của cha Rupnik”. Tổng giám mục đã trả lời cho bà, Dòng Tên đã trừng phạt nghiêm khắc kẻ lạm dụng bà, bà giải thích: “Điều này không đáng tin vì công việc của Trung tâm Aletti ở Rôma đang được củng cố trong những năm này.”

Theo lời chứng của bà, cha Marko Rupnik đã bị trục xuất khỏi Cộng đồng Loyola ở Ljubljana và sau đó ông về Rôma… được bổ nhiệm làm giám đốc Trung tâm Aletti. Cựu nữ tu khẳng định một nữ tu khác, không phải là nạn nhân nhưng được thông báo về các sự việc, đã cho biết năm 1998 những hành vi gây hấn của Marko Rupnik với Francisco J. Egaña, lúc đó là đại biểu cho các nhà quốc tế của Dòng Tên ở Rôma, bà Anna tố cáo trong cuộc phỏng vấn với báo Domani: “Họ lắng nghe bà nhưng không làm gì. Cha Rupnik được mọi người bảo vệ.”

Nhưng theo trình tự thời gian các sự kiện được các tu sĩ Dòng Tên công khai, dòng không áp dụng bất kỳ hình phạt nào liên quan trực tiếp đến “vụ Rupnik thứ hai” trước chuyến kinh lý tông tòa đến Cộng đồng Loyola năm… 2021. Trong chuyến đi này của giám mục Daniele Libanori, bà Anna nói bà không có tin tức gì về tiến trình của thủ tục. Sau đó, bà viết một bức thư ngỏ gởi cho bề trên tổng quyền Dòng Tên Arturo Sosa, các hồng y, giám mục khác và các thành viên của Trung tâm Aletti.

Sự việc trở nên bối rối hơn, tháng 3 năm 2020, cha Marko Rupnik được giáo hoàng mời giảng tĩnh tâm Mùa Chay tại Vatican cho Giáo triều và giáo hoàng có tham dự… hai tháng sau khi các thẩm phán của bộ Tín Lý kết tội nặng nhất trong việc tha tội cho một “đồng phạm”, và hai tháng trước khi bị vạ tuyệt thông.

Trách nhiệm của Đức Phanxicô là gì?

Trong cuộc họp báo của linh mục Arturo Sosa, các nhà báo đã nhanh chóng đề cập đến vai trò của Đức Phanxicô, giáo hoàng Dòng Tên khá thân thiết với Marko Rupnik trong vụ này. Linh mục Sosa bảo vệ: “Các kênh không trực tiếp ở điểm này”, ngài khẳng định “có thể tưởng tượng” hồng y Dòng Tên Luis Ladaria, bộ trưởng bộ Tín Lý đã thông báo cho Đức Phanxicô.

Giáo hoàng có liên quan đến việc dỡ bỏ vạ tuyệt thông liên quan đến linh mục Rupnik không? Ngày 23 tháng 12 ban biên tập của trang web Il Sismografo đã đăng một bài nói lên trách nhiệm của Đức Phanxicô: “Trong vụ Rupnik, một phần trách nhiệm đáng kể và rất tế nhị liên quan trực tiếp đến giáo hoàng, người cho đến nay vẫn chưa làm sáng tỏ câu hỏi về việc dỡ bỏ vạ tuyệt thông do bộ Tín Lý phê chuẩn.”

Theo các phương tiện truyền thông Ý, sau cuộc điều tra của bộ Tín Lý, thậm chí hồng y Luis Ladaria còn yêu cầu cha  Marko Rupnik phải bị ra khỏi hàng linh mục, giáng xuống thành giáo dân. Trang Il Sismografo viết: “Chính Đức Phanxicô đã bỏ hình phạt cực nặng này (dứt phép thông công) đối với một trong những tội nghiêm trọng nhất. Như chúng ta biết, giáo hoàng là thẩm quyền duy nhất trong quyết định này.” Điều này không hoàn toàn đúng, vì bộ Tín Lý có thể dỡ bỏ vạ tuyệt thông trong trường hợp ăn năn. Vì thế ở đây có thể có chỗ cho nghi ngờ. Các nghi ngờ đè nặng trên giáo hoàng, bà Lucetta Scaraffia, sử gia người Ý, chuyên gia về Vatican viết trên nhật báo La Stampa: “Nhiều tiếng nói, ngay cả các tu sĩ Dòng Tên nhấn mạnh chỉ có thẩm quyền của giáo hoàng mới có thể giải thoát linh mục khỏi sự kết án này.” Trang Il Sismografo tiết lộ, trong số những điều khác, “Rupnik đứng đầu một đế chế kinh tế”. Được Giáo hội trả theo giá của những nhà sáng tạo quốc tế, ông được trả 1,7 triệu âu kim cho việc trang trí một nhà nguyện ở Rôma.

Tại sao trường hợp này là điển hình?

Liên quan đến chiến lược mà Marko Rupnik dùng để tấn công các nạn nhân, vụ việc này minh họa hiện tượng khống chế và lạm dụng tâm lý-thiêng liêng trong hàng ngũ giáo sĩ. Nếu vấn đề tấn công tình dục trẻ vị thành niên bây giờ đã được nói lên thì vấn đề tấn công tình dục người lớn vẫn là một điểm mù trong suy nghĩ toàn cầu của Giáo hội về cuộc chiến chống lại bạo lực tình dục. Chỉ cần nhìn vào giáo luật, trong đó một nạn nhân bị cho là “đồng phạm” của kẻ tấn công họ.

Xuyên qua vụ này, bà Lucetta Scaraffia mô tả trên tờ La Stampa: “Vụ Rupnik cho thấy một cách tàn nhẫn đến độ nào các cấp bậc trong giáo hội khó hiểu được vấn đề lạm dụng tình dục trên các nữ tu. (…) Đối với thể chế giáo hội, việc lạm dụng tình dục phụ nữ trưởng thành, trong trường hợp ở đây là các nữ tu, không tồn tại: trên thực tế, những trường hợp này được xếp vào hạng mục, đó là vi phạm tình dục giữa hai bên, trên hết là vì, theo một quan niệm phi lý về lạc thú tình dục vẫn còn hiệu lực trong hệ thống cấp bậc công giáo, người ta luôn cho rằng các nạn nhân bị lạm dụng cũng cảm thấy khoái cảm, và do đó trở thành đồng phạm vi phạm điều răn thứ sáu.”

Marta An Nguyễn dịch

Bài đọc thêm: Vụ Marko Rupnik, một tu sĩ Dòng Tên làm cả Dòng can dự theo

Đức Phanxicô tố cáo các lạm dụng tâm lý trong vụ của các tu sĩ Dòng Tên làm rung chuyển Giáo hội

Những câu hỏi rắc rối được đặt ra trong vụ Rupnik

la-croix.com, Hélọse de Neuville và Loup Besmond de Senneville, Rôma, 2022-12-26

Đức Phanxicô tiếp linh mục Marko Rupnik ngày 3 tháng 1 năm 2022 tại Vatican

Các cáo buộc chống lại linh mục-nghệ sĩ Marko Rupnik, 68 tuổi Dòng Tên người Slovenia đang chồng chất và đặt vấn đề về cách Vatican và Dòng Tên xử lý vụ này.

Ai là người biết về những cáo buộc chống cha Marko Rupnik?

Đầu tháng 12 năm 2022, báo chí Ý tiết lộ cha Marko Rupnik, tu sĩ Dòng Tên người Slovenia làm nhiều bức khảm trang trí trong nhiều nhà thờ trên khắp thế giới, bị buộc tội tấn công tình dục và lạm dụng thiêng liêng. Giữa tháng 12, nhật báo La Croix cho biết những lạm dụng này liên quan đến ít nhất chín nữ tu – đặc biệt khi xưng tội.

Năm 2021, lời chứng của các nữ tu được thu thập trong chuyến kinh lý tông tòa đến cộng đồng Slovenia, nơi cha Rupnik hướng dẫn thiêng liêng cho cộng đoàn cho đến đầu những năm 1990. Những chứng từ này đã được giám mục Daniele Libanori, giám mục phụ tá giáo phận Rôma tiếp nhận.

Sau đó những cáo buộc này được Dòng Tên công nhận sau cuộc điều tra của Dòng năm 2021. Cuối cùng kết luận cuộc điều tra được chuyển đến bộ Tín Lý, một trong những “bộ” giữ độc quyền tài phán các tội phạm nghiêm trọng nhất. Bộ kết luận các cáo buộc chống cha Rupnik đã hết thời hiệu. Các thành viên của bộ từ chối dỡ bỏ thời hiệu, cũng như theo yêu cầu của các tu sĩ Dòng Tên, vì thế ngăn cản việc mở một cuộc điều tra thực sự và mở phiên tòa xét xử theo giáo luật.

Một trong những nạn nhân của cha Rupnik tiết lộ với báo Domani của Ý, bà kể lại việc bà bị tấn công tình dục bạo lực trong và ngoài tòa giải tội, đi kèm là một thần học lệch lạc biện minh cho những cuộc tấn công này. Bà cho biết đã nhiều lần tố cáo với các cấp trên của linh mục nhưng ông chưa bao giờ bị xử phạt.

Bà nói: “Giáo hội và dòng Tên đã biết sự thật từ năm 1994”, bà cho biết cuối cùng cha Rupnik bị trục xuất khỏi cộng đồng Slovenia, về sống ở Rôma và từ đó theo đuổi sự nghiệp ở đó. Ngày 5 tháng 6 năm 2022, bà viết “thư ngỏ” cho bề trên tổng quyền Dòng Tên, linh mục Arturo Sosa, đồng thời gởi cho 17 người khác, gồm các giám mục và hồng y.

Các tu sĩ Dòng Tên có áp dụng các biện pháp trừng phạt quá nhẹ so với tội phạm không?

Sau những tiết lộ công khai liên quan đến lời buộc tội của các nữ tu Slovenia, trước tiên năm 2021 Dòng Tên giải thích, họ đã hạn chế công việc mục vụ của cha Rupnik (cấm giải tội, tháp tùng thiêng liêng, giảng tĩnh tâm…). Những biện pháp trừng phạt kỷ luật này, rõ ràng khách quan là nhẹ so với các sự việc bị tố cáo – nghiêm trọng nhất theo giáo luật hình sự – và đã không được linh mục Rupnik tôn trọng. Điều này dường như không làm cho cấp trên của cha Rupnik lay chuyển.

Lạm dụng, các biện pháp trừng phạt nhẹ cho linh mục Dòng Tên Marko Rupnik

Vì thế trước khi vụ tai tiếng bùng ra công khai, nên dù đã bị xử phạt, linh mục Rupnik vẫn tiếp tục giảng trên Internet, đi nhận giải thưởng ở nước ngoài và còn lên chương trình đi giảng tĩnh tâm. Cho đến bây giờ, cha Rupnik vẫn giữ xưởng khảm nghệ thuật ở Rôma mà khi làm ở đây, ông đã bị cáo buộc lạm dụng các phụ nữ.

Dưới áp lực của giới truyền thông, các tu sĩ Dòng Tên thừa nhận đã có các hạn chế mục vụ đầu tiên vào năm 2019, đưa đến việc cha Rupnik bị vạ tuyệt thông 11 tháng sau đó, tháng 5 năm 2020. Một hình phạt do các lạm dụng trong nhiều lần giải tội, rồi xóa tội cho người bị tấn công. Theo Dòng Tên, cha Rupnik đã ‘ăn năn’, vạ tuyệt thông được dỡ bỏ chưa đầy một tháng sau khi tuyên bố chính thức.

Các tu sĩ Dòng Tên tiết lộ linh mục Marko Ivan Rupnik bị dứt phép thông công vì tha tội cho người phụ nữ cùng có hoạt động tình dục với ông

Việc xử phạt này được giữ bí mật, không có một thông báo nào kêu gọi các nạn nhân có tiềm năng làm chứng. Cuối cùng ngày 18 tháng 12-2022, các nhà lãnh đạo Dòng Tên ra thông báo kêu gọi làm chứng. Theo thông tin của chúng tôi, chưa đầy một tuần sau, hơn mười người đã hưởng ứng lời kêu gọi này.

Vụ Rupnik: Dòng Tên xin bất cứ ai bị lạm dụng liên hệ với Dòng

Linh mục Rupnik có được Vatican khoan dung đặc biệt không?

Cha Rupnik là nhân vật nổi tiếng ở Vatican, ông thường xuyên được hỏi ý kiến về các vấn đề nghệ thuật. Gần gũi với các giáo hoàng kể từ Đức Gioan-Phaolô II, ngài đã nhờ cha Rupnik trang trí phần lớn nhà nguyện Mẹ Cứu Thế ở tầng hai của dinh tông tòa. Linh mục Rupnik là cố vấn cho ba bộ ở Giáo triều: bộ phụng vụ và kỷ luật các bí tích, bộ giáo sĩ và bộ rao giảng Tin Mừng.

Ở giáo phận Rôma, mà giám mục giáo hoàng, hồng y phụ tá Angelo De Donatis cho vụ này là do “những lời buộc tội của giới truyền thông”. Hồng y xác nhận ngài không biết gì “cho đến gần đây”. Một người am tường về giáo phận Rôma nhận xét: “Không ai nghĩ ngài không biết, đây là loại văn hóa phủ nhận có hệ thống”, ông không tin những gì ngài nói.

Còn các phương tiện truyền thông chính thức của Vatican, họ đã đợi hơn mười ngày để đưa ra vụ này. Một nguồn tin trong nội bộ cho biết: “Họ cho chúng tôi hiểu, không nên nói về chuyện này và cho chúng tôi biết, bây giờ là thời khắc phải thương xót.” Và ngay cả trong chính bộ truyền thông, một trong những các bộ cao nhất của cộng đoàn các tu sĩ (hỗn hợp) mà cha Marko Rupnik cùng sống chung.

Vatican chưa bao giờ chính thức thông báo về vụ này, từ chối trả lời mọi câu hỏi của nhà báo và một cách hệ thống gởi các câu hỏi này về nhà Mẹ Dòng Tên.

Đức Phanxicô có vai trò gì trong vụ này?

Cho đến bây giờ, Đức Phanxicô chưa bao giờ lên tiếng về vụ này, theo thông lệ của ngài, ngài không nói đến các trường hợp cá nhân, ngoài các cuộc họp báo trên máy bay khi ngài trở về sau các chuyến tông du.

Vấn đề vẫn là liệu Đức Phanxicô có đích thân dỡ bỏ sắc lệnh tuyệt thông do bộ Tín Lý ban hành tháng 5 năm 2020 hay không. Bây giờ các tu sĩ Dòng Tên cho biết, vạ trừng phạt này được dỡ bỏ bằng một sắc lệnh gần như ngay lập tức, trong cùng tháng. Nhưng họ không nói rõ ai là người khởi xướng quyết định này: có phải chính hồng y Dòng Tên Luis Ladaria, bộ trưởng bộ Tín Lý không? Hay của chính giáo hoàng? Biện minh cho quyết định này, các bề trên Dòng Tên giải thích, cha Rupnik đã công nhận sự việc, hứa sửa chữa lỗi lầm, hai điều kiện để giáo luật dỡ bỏ hình phạt này.

Tại Vatican, một số nguồn tin cho biết linh mục Marko Rupnik không ở trong số các cố vấn thân cận nhất của Đức Phanxicô, nhưng kể từ thời Đức Gioan-Phaolô II, cha Rupnik thường “gần gũi” với các giáo hoàng. Tháng 3 năm 2020, cha đã giảng Mùa Chay cho Giáo triều. Hai tháng trước khi bị bộ Tín Lý dứt phép thông công ngắn ngủi.

Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch

Bài đọc thêm: Marko Rupnik, vụ tai tiếng mới làm chấn động Giáo hội và Đức Phanxicô

Linh mục Dòng Tên Hans Zollner: “Cách xử lý vụ Rupnik nghiêm trọng đến mức phải rút ra bài học cho tương lai’’

Marko Rupnik, vụ tai tiếng mới làm chấn động Giáo hội và Đức Phanxicô

Đức Phanxicô bên cạnh linh mục Marko Ivan Rupnik trong xưởng khảm ngày 8 tháng 4 năm 2016 nhân dịp kỷ niệm 25 năm nhà nguyện Mẹ Cứu Thế ở Vatican ServizioFotograficoOR/CPP/CIRIC/Catholic Press Photo

lefigaro.fr, Jean-Marie Guénois, 2022-12-25

Nghệ sĩ tranh khảm vĩ đại người Slovenia, 68 tuổi, linh mục Dòng Tên Marko Rupnik đã trùng tu nhiều nhà thờ bị cáo buộc tấn công tình dục các nữ tu nhiều lần.

Với những tác phẩm trang trí mới, nhà thờ hứa hẹn sẽ rất đẹp.

Với nghệ thuật của mình, nghệ sĩ tranh khảm Rupnik đã trang hoàng bên ngoài cũng như bên trong tòa nhà với hàng ngàn tia sáng lấp lánh. Ông đã làm tươi mát lại vương cung thánh đường Đức Mẹ Mân Côi ở Lộ Đức và rất nhiều nhà thờ khác trên khắp thế giới, kể cả ở Vatican. Nhưng bây giờ đã thay đổi, nhà thờ Saint-Joseph-le-Bienveillant ở Montigny-Voisins, thuộc giáo phận Versailles đã cắt hợp đồng trang trí nhà thờ. Ngày 8 tháng 12, giám mục Luc Crépy, và linh mục chánh xứ Pierre-Hervé Grosjean phụ trách dự án đã đột ngột chấm dứt hợp đồng. “Quyết định này lập tức cho thấy, giáo phận và các giáo xứ trong dự án này nhất trí cắt hợp đồng. Nhưng chúng tôi vẫn duy trì dự án làm nhà thờ có 800 chỗ ngồi cho khu phố mới có 32.000 người dân ở đây. Chúng tôi sẽ kêu gọi các nghệ sĩ trang trí cho nhà thờ. Nhà thờ đã bắt đầu làm và sẽ được khánh thành vào mùa đông tới.”

Nghệ sĩ không thiếu, nhưng Rupnik đã có tiếng tăm quốc tế. Khắp thế giới nhờ đến ông. Năm 1996, Đức Gioan Phaolô II giao cho ông làm tranh khảm nhà nguyện Mẹ Cứu Thế trong cung điện Vatican. Vì sao ông lại bị ô nhục như thế? Linh mục nghệ sĩ, bạn của Đức Phanxicô đã rơi xuống đáy vực thẳm: ông bị cáo buộc đã nhiều lần tấn công tình dục các nữ tu của cộng đoàn Loyola do ông thành lập ở Slovenia. Hai trường hợp vừa được đưa ra công lý giáo hội, bảy trường hợp khác theo sau. Một trong các nữ tu tố cáo có thể có đến “hai mươi nữ tu nạn nhân”.

1,7 triệu âu kim để trang trí cho một nhà nguyện ở Rôma

Sự việc bùng nổ trong những ngày đầu tháng 12 tại Rôma. Tiếng tăm của nghệ sĩ tranh khảm càng lớn thì cú sét nổ càng vô cùng lớn. Sau đó vụ tai tiếng lại bùng phát khi ngày 7 tháng 12, bề trên tổng quyền Dòng Tên Arturo Sosa đã công khai nói dối về vụ này. Rồi cũng chính ngài, ngày 14 tháng 12 tự chứng minh, mâu thuẫn với chính mình, bằng chứng cho thấy ngài cố tình che giấu sự thật để bao che sự nghiêm trọng của sự việc.

Sự phẫn nộ càng lớn hơn vì linh mục Rupnik không bị trừng phạt: tháng 3 năm 2020, linh mục còn giảng tĩnh tâm Mùa Chay ở Vatican, có sự hiện diện của giáo hoàng, trong khi vào tháng 1 năm 2020, bộ Tín Lý, tòa giáo luật có thẩm quyền trong lãnh vực này đã “nhất trí” bỏ phiếu và kết luận ông có tội.

Sự bực tức lên đến cao điểm khi tin tức tiết lộ, chính bộ Tín Lý do hồng y Dòng Tên Ladaria Ferrer đứng đầu đã tuyên bố dứt phép thông công cha Rupnik tháng 5 năm 2020, sau đó lại được dỡ bỏ một cách kỳ lạ trong cùng tháng. Ở Rôma, trang web uy tín  Il Sismografo về Vatican nói công khai những gì mọi người nghĩ trong lòng, ngày 23 tháng 12 khẳng định linh mục đã được bảo vệ ở cấp cao: “Chính giáo hoàng Phanxicô đã dỡ bỏ hình phạt cho linh mục. Thêm nữa, giáo hoàng là người có thẩm quyền hợp pháp duy nhất để quyết định trong lãnh vực này. Trang web này tiết lộ ‘Rupnik đứng đầu một đế chế kinh tế’, vì tuy ở trong Giáo hội nhưng ông đã được trả theo tiêu chuẩn của những nhà sáng tạo quốc tế. Ông đã được trả 1,7 triệu âu kim để trang trí cho nhà nguyện ở Rôma.

Chưa bao giờ Vatican lúng túng như bây giờ

Một vụ công khai mở ra một chương mới về tai tiếng tình dục của Giáo hội công giáo. Lần này liên quan đến các nữ tu chủ yếu bị các linh mục tấn công. Cho đến bây giờ, loại hồ sơ này là loại riêng lẻ. Và trong những năm tới, ước tính chúng sẽ có tầm mức rộng lớn, đặc biệt là ở châu Phi.

Chưa bao giờ Vatican lúng túng như vậy. Trước hết Vatican chưa có một lời nào về vụ Rupnik kể từ những bài báo đầu tiên được đăng từ ngày 1 đến ngày 4 tháng 12 của ba trang web của Ý. Thứ nhất là trang Left, một trang thông tin chung, về mặt chính trị ở phía tả. Hai trang khác, rõ ràng là bảo thủ, tập trung vào thông tin tôn giáo: Silere non possum và Messa in Latino, những thông tin về vụ này chưa bao giờ bị phủ nhận.

Vụ Rupnik đã có bước ngoặt quyết định vào ngày chúa nhật 18 tháng 12, khi tờ báo cánh tả rất nghiêm túc Domani đăng bài phỏng vấn một trong những nữ tu nạn nhân đầu tiên của cha Rupnik. Nữ tu mô tả chi tiết chế ngự “chiến lược” của linh mục để có được những gì ông muốn. Bà lấy tên giả là Anna, nhưng chứng từ là cay đắng. Với sự cẩn thận của câu chuyện được kể dưới ẩn danh, nhưng độ chính xác thì quá lớn. Bà Anna năm nay 58 tuổi không phủ nhận và tờ báo cũng không lo lắng.

Một lời khai như một ác mộng

Năm 1985, bà là sinh viên y khoa ở Rôma. Bà kể bà đam mê nghệ thuật và những cuộc trò chuyện đầu tiên với người lúc đó bà chưa biết, nhưng đã là một linh mục nổi tiếng làm việc một mình trong xưởng Piazza del Gesù, bên cạnh nhà thờ mẹ của Dòng Tên, những cuộc gặp đã biến thành ác mộng. Bà bị “trầm cảm nặng” và có ý định tự tử.

Từ “những nụ hôn” đến “những vòng ôm” sau khi xưng tội, với lý do “kết hợp” thần nghiệm, sau đó là những hành vi tình dục trong một lần xưng tội khác, cho rằng đây là “ơn đặc biệt của Chúa chỉ cho hai người”. Những sự việc này, linh mục đã thừa nhận. Nói theo cách giáo luật, chính việc “xá tội cho người đồng lõa” đã làm cho linh mục Rupnik bị vạ tuyệt thông – tự động trong trường hợp này – nhưng gần như đã được dỡ bỏ ngay lập tức.

Ở mỗi giai đoạn khi người phụ nữ trẻ phản kháng, lại có một hành vi khác, theo bà, đây là hành vi do hằn học, vì đó là đe dọa hung hãn, đe dọa bỏ rơi. Cuối cùng là sự lệch lạc trong “đồng hành thiêng liêng” của linh mục, ông bắt phải tuyệt đối vâng lời ông. “Thái độ phải sẵn sàng và vâng lời tuyệt đối” đôi khi buộc bà phải “xem phim khiêu dâm” cũng như bắt bà nhìn quan hệ tình dục của ông với “một nữ tu khác” với lý do đây là liên minh “ba ngôi”.

“Sẽ không ai tin cô, tôi sẽ làm cho người khác nghĩ cô là người điên”

Lúc đó bà làm luận án triết học, bà tóm tắt câu chuyện như sau: “Đây  thực sự và chủ yếu là lạm dụng lương tâm. Sự ám ảnh tình dục của ông không ngẫu nhiên mà gắn bó sâu đậm với quan điểm nghệ thuật và thần học của ông. Ông từ từ và nhẹ nhàng thâm nhập vào thế giới tâm lý và thiêng liêng của tôi, dựa trên những bất an và mong manh của tôi, đồng thời dùng mối quan hệ của tôi với Chúa để thúc đẩy tôi có những trải nghiệm tình dục với ông.”

Một nữ tu khác mà ông lạm dụng bị gãy tay – cô đã phải vật lộn để cố gắng trốn thoát – là bước ngoặc cho Anna. Sau đó, bà thẳng thắn chống lại những việc này, ông nói: “Sẽ không ai tin cô, tôi sẽ làm cho người khác nghĩ cô là người điên.” Và đó là điều đã thực sự xảy ra. Trốn khỏi cộng đoàn tu, bà tố cáo linh mục với mẹ bề trên, với giám mục. Bà đụng với bức tường “im lặng”. Bà quay sang Dòng Tên, họ từ chối nghe bà, ngay cả xưng tội. Hôm nay bà tố cáo: “Ông được mọi người bảo vệ.” Chính nhờ liên kết với một nữ tu bị lạm dụng khác mà bà thoát được trói buộc này. Bà biết trước mặt mọi người, urbi et orbi, bà bị cộng đoàn của bà… do cha Rupnik thành lập cho là “tâm thần phân liệt”.

Kể từ đó, Anna đã được bộ Tín Lý nghe lời chứng (ngày 10 tháng 12 năm 2021). Nhưng bà “không bao giờ nhận được phản hồi” của bức thư tóm tắt địa ngục này gởi hồi tháng 6 năm 2022, cho bề trên tổng quyền Dòng Tên và một số nhân vật cao cấp của Dòng. Trong đó có linh mục Hans Zollner, người có trách nhiệm toàn cầu trong cuộc chiến chống lạm dụng tình dục và nhiều bài diễn văn của ngài cho các giám mục trong lĩnh vực này. Khi được báo chí hỏi về vụ này, linh mục Zollner giữ vẻ lạnh lùng và xa cách đến kinh ngạc, đồng thời ngài thừa nhận: “Tôi có thể hiểu được nỗi khổ của các nạn nhân.” Sau đó Dòng Tên đưa ra lời kêu gọi các nạn nhân ra làm chứng.

Linh mục Dòng Tên Hans Zollner: “Cách xử lý vụ Rupnik nghiêm trọng đến mức phải rút ra bài học cho tương lai’’

Vụ Rupnik: Dòng Tên xin bất cứ ai bị lạm dụng liên hệ với Dòng

Dòng Tên bị đụng đến

Ngoài vụ bê bối về cuộc đời của chính tu sĩ Rupnik, có vẻ như thông cáo báo chí đầu tiên của Dòng ngày 2 tháng 12 đã không đề cập đến việc linh mục Rupnik bị vạ tuyệt thông tháng 5 năm 2020 và được dỡ bỏ nhanh chóng sau đó. Thông báo xác nhận sự việc không liên quan đến “trẻ vị thành niên”. Thời hiệu đã hết và các biện pháp phòng ngừa đã được thực hiện.

Ngày 7 tháng 12, trong chuyến thăm Bồ Đào Nha, trong một phỏng vấn với báo địa phương, linh mục bề trên tổng quyền Arturo Sosa thậm chí kể chi tiết những yếu tố này và khẳng định: “Chúng tôi không giấu giếm điều gì!” Chỉ dưới áp lực các câu hỏi của hãng tin Associated Press ngày 14 tháng 12 tại Rôma, linh mục Sosa mới công nhận đã có vạ tuyệt thông. Nhưng vạ này liên quan đến một nạn nhân “khác” của cha Rupnik và vạ đã được dỡ bỏ ngay lập tức vì linh mục “đã công nhận sự thật” – đã giải tội cho nữ tu mà ông vừa lạm dụng tình dục – và ông đã “chính thức ăn năn” về tội của mình, hai điều kiện để dỡ bỏ vạ tuyệt thông…

Dòng Tên lên tiếng về vụ linh mục Rupnik: “Chúng tôi không buộc phải công bố tất cả”

Bài phát biểu lạnh lùng, pháp lý, có tính toán và trên hết là không có lòng trắc ẩn đã đụng đến toàn Dòng Tên và chính giáo hoàng, dù linh mục Marko Rupnik chỉ là một tu sĩ trong số 14.439 tu sĩ Dòng Tên. Giáo sư Massimo Faggioli, sử gia nổi tiếng của Giáo hội, giáo sư thần học ở Mỹ, ngày 21 tháng 12  đã bình luận trên tuần báo công giáo tiến bộ NCR của Mỹ: “Vụ án này sẽ giải phóng các tu sĩ Dòng Tên khỏi ảo tưởng, họ được miễn trừ khỏi cuộc khủng hoảng lạm dụng tình dục một cách lạ lùng.” Ông Marco Marzano, tác giả quyển Đẳng cấp của khiết tịnh (La Caste des chastes, nxb. Philippe Rey) cùng ngày đã viết một bài đánh giá trong tạp chí Ý Micromega: “Các giám mục và các nhà lãnh đạo Dòng Tên đã biết tất cả những gì là đồi bại của linh mục Rupnik từ những năm 1990: họ không làm gì cả.”

Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch

Bài đọc thêm: Trường hợp linh mục Marko Rupnik: thử nghiệm các biện pháp chống lạm dụng của Giáo hội

Vụ linh mục Rupnik, Dòng Tên bị chia rẽ