Bà Romilda Ferraauto: “Đức Bênêđictô XVI là người hiện đại”
cath.ch, I.Media, 2023-01-04
Bà Romilda Ferraauto, khi đó là tổng biên tập ban tiếng Pháp của Đài phát thanh Vatican.
Tổng biên tập ban tiếng Pháp của Đài phát thanh Vatican từ năm 1991 đến năm 2016, bà Romilda Ferraauto làm việc suốt triều giáo hoàng Đức Bênêđictô XVI đưa tin tức đến cho hàng triệu thính giả nói tiếng Pháp. Theo bà, Đức Joseph Ratzinger là người hiện đại.
Hiện bà là phụ tá cho giám đốc Văn phòng Báo chí Tòa thánh ban nói tiếng Pháp, bà trả lời phỏng vấn trang I.MEDIA để nhắc lại kỷ niệm cá nhân của bà với Đức Joseph Ratzinger, người mà bà đã gặp nhiều lần khi ngài còn là bộ trưởng bộ Tín Lý.
Hồng y Ratzinger có quan hệ gì với giới truyền thông, đặc biệt là với Đài phát thanh Vatican?
Bà Romilda Ferraauto: Hồng y Ratzinger là người không gặp khó khăn khi nói trước truyền thông và nhận trả lời phỏng vấn dù giới truyền thông không nương tay với ngài. Ngài có mối quan hệ khá yên lặng với Đài phát thanh Vatican, nhất là trong quan hệ của ngài với ban biên tập tiếng Đức. Ngài đã đến nhiều lần đến Đài nói chuyện để giải thích một số văn bản mà bộ Tín Lý đã tạo lo ngại.
Mối quan hệ tốt đẹp này tiếp tục trong triều giáo hoàng của ngài, đến mức linh mục Dòng Tên Lombardi, lúc đó là giám đốc Đài phát thanh Vatican, đã trở thành “phát ngôn viên” của ngài dù linh mục không có chức danh chính thức. Linh mục có mối quan hệ rất tốt đẹp với ngài.
“Đức Bênêđictô XVI xuất hiện. Đối với tôi, ngài tỏa ra một loại ánh sáng, ngài để lại cho tôi một kỷ niệm tươi sáng.”
Ngài đến đài chúng tôi năm 2006 nhân dịp kỷ niệm 75 năm Đài phát thanh Vatican. Tôi có những kỷ niệm cá nhân rất vui vẻ với ngài. Chúng tôi chia nhóm theo ngôn ngữ. Với hơn mười người trong ban biên tập tiếng Pháp, chúng tôi có một văn phòng nhỏ có cửa đóng. Chúng tôi chờ ngài nhưng có một nghi thức chính xác: ngài phải đến gặp chúng tôi và nói chuyện, chứ không ngược lại.
Chúng tôi thấy cửa mở và ngài xuất hiện. Với tôi, ngài tỏa ra một loại ánh sáng, ngài để lại cho tôi một kỷ niệm tươi sáng. Nhưng chúng tôi như bị tê liệt: ngài nhìn chúng tôi, chúng tôi nhìn ngài, và không có gì xảy ra! Rồi sau đó, tôi cảm thấy có một bàn tay đẩy tôi về phía ngài, và thế là tôi ra đón ngài, tôi không định trước. Tôi nói với ngài: “Con rất vui nhưng cũng rất cảm động”. Và ngài đã trả lời “cha cũng vậy!”.
Từ lúc đó, một nhiệt tình bùng ra, mọi người tự nhiên vây quanh ngài, và ngài trả lời chúng tôi bằng tiếng Pháp rất xuất sắc. Sau đó chúng tôi bị trách nặng nề vì không giữ nghi thức phù hợp, nhưng tôi chắc chắn ngài rất vui khi ở bên cạnh chúng tôi.
Đài phát thanh Vatican đã và vẫn là một trong những tổ chức có nhiều phụ nữ làm việc nhất ở Vatican. Hồng y Ratzinger có thái độ khác với các vị giám chức khác với phụ nữ không?
Hoàn toàn khác! Ngược với hình ảnh chúng ta thường gán cho ngài, ngài là người hiện đại. Tôi hiểu tôi muốn nói gì, vì khi tôi bắt đầu làm việc ở Đài phát thanh Vatican, tôi là phụ nữ trẻ và việc xuất hiện trong “Sacri Palazzi” (Dinh Thánh) thì không hề dễ cho phụ nữ, khi tại đây sự có mặt của phụ nữ còn rất hiếm và bị lu mờ. Trưởng ban của tôi, một linh mục Dòng Tên người Pháp thường gởi tôi đi phỏng vấn khi có các cuộc họp hoặc hội nghị.
Đó là cơ hội để gặp những người đứng đầu Giáo triều Rôma, các khách mời, kể cả các nhân vật tên tuổi lớn trong giờ giải lao. Nhưng với tôi, đó là cả một cực hình. Khi còn trẻ, tôi vô hình. Mọi người coi thường tôi, họ hỏi tôi “cô là thư ký của ai?”. Và cuối cùng, khi họ biết tôi là nhà báo, phản ứng tử tế nhất của họ là nói “không, cảm ơn, tôi không quan tâm”… rồi tôi thấy chính những người này trả lời phỏng vấn các nam ký giả.
“Đó là cái nhìn của Ratzinger, cái nhìn rất dịu dàng nhưng cũng rất kiên quyết, ngài không phải chỉ “tử tế”.
Và tôi nhớ một ngày nọ khi tôi tuyệt vọng nghĩ mình sẽ không phỏng vấn được ai, tôi nghĩ tôi sẽ ra về tay không… Đột nhiên, tôi thấy Ratzinger ngồi một mình, ngài đang uống gì đó, và tôi đi tới, tôi nhất định phải có một phỏng vấn. Nhưng tôi quá rụt rè, đó là giáo sư vĩ đại người Đức vừa mới đứng đầu bộ Tín Lý, chúng tôi chưa biết rõ ngài.
Và tôi nói với ngài, tôi là nhà báo và tôi muốn phỏng vấn ngài. Ngài chỉ đơn giản nói “được, cha đồng ý, con cứ đặt câu hỏi”. Tôi hoảng vía vì tôi không đủ tầm cao với tình huống, tôi còn trẻ lại phải đối diện với một thần học gia vĩ đại. Nhưng tôi sẽ không bao giờ quên nụ cười và ánh mắt của ngài: một nụ cười rụt rè nhưng rất thẳng thắn, và một cái nhìn sâu sắc, vượt ra vẻ bề ngoài. Đó là cái nhìn của Ratzinger, rất dịu dàng nhưng cũng rất cương nghị, ngài không chỉ “tử tế”.
Tôi không biết làm cách nào nhưng tôi cũng có được một cuộc phỏng vấn tốt. Tôi không chuẩn bị tốt, nhưng từ câu trả lời của ngài, tôi đặt ra được những câu hỏi liên quan. Vì thế tôi lấy được uy tín có được cuộc phỏng vấn đầu tiên “tốt” của một nhà báo mới vào nghề. Rồi sau đó, tôi luôn cảm thấy ngài nhìn mọi người như những con người, bất kể đàn bà hay đàn ông, ngài luôn đối xử tử tế với họ, quan tâm đến họ.
“Đức Bênêđictô XVI đã phát triển một tư tưởng hợp lý đến nỗi các bài của ngài rất khó cắt bỏ: mỗi từ đều cần thiết, ở đúng vị trí của nó.”
Đức Bênêđictô XVI nổi tiếng với những suy nghĩ rất sắc thái, rất hàn lâm và rõ ràng, khác xa với những rút gọn của các phương tiện truyền thông đại chúng. Có khó để chuyển lời nói của ngài đến với công chúng không?
Là nhà báo làm việc với các văn bản của các giáo hoàng như Đức Gioan-Phaolô II và Đức Bênêđictô XVI, tôi đã nhiều khó khăn. Nhưng đó không phải do sự phức tạp của các bài viết: ngược lại, chúng rất rõ ràng. Nhưng chúng rất khó cắt. Với Đức Gioan-Phaolô II, tôi có thể tóm tắt dễ dàng hơn dù bài diễn văn của ngài trôi chảy, với một tư tưởng “xoay vòng” và ít cấu trúc hơn. Còn “Đức Bênêđictô XVI phát triển một tư tưởng hợp lý đến nỗi các bài của ngài rất khó cắt bỏ: mỗi từ đều cần thiết, ở đúng vị trí của nó.
Ngài nói rõ ràng, đầy đủ và trong sáng. Nhưng thật khó tóm tắt cho một nhà báo khi chỗ đăng hạn chế. Thật khó để tóm lại suy nghĩ của ngài.
Triều giáo hoàng của ngài được đánh dấu qua một số cuộc khủng hoảng, nhất là sau bài diễn văn ở Regensburg (2006), khi những bình luận của ngài về bạo lực trong hồi giáo đã gây tranh cãi trên toàn thế giới, và sau những chỉ trích của ngài về việc dùng bao cao su (2009). Vai trò của các phương tiện truyền thông Vatican trong việc làm giảm bớt những tranh cãi và giải thích ý nghĩa của những nhận xét của ngài là gì?
Trong trường hợp của Regensburg, mối quan tâm chính của chúng tôi là cho những người phẫn nộ, những người bị tai tiếng có tiếng nói, nhưng kèm với những cuộc phỏng vấn, những gặp gỡ này là lời giải thích mà ngài muốn đưa ra. Tất nhiên vai trò của chúng tôi là bảo vệ đường lối, tư tưởng của ngài trong một đối thoại với những người chưa hiểu hoặc không đồng ý.
Như thế có những trao đổi được tái tạo, cho chúng tôi có dịp có những tiếp xúc rất hữu ích với các nhà lãnh đạo hồi giáo, những người mà tôi sẽ không thể liên lạc nếu không có cuộc khủng hoảng này, đó là những người chúng tôi cố gắng hòa hợp, những người mà tôi có thể hỏi sau đó về những chủ đề khác.
Chúng tôi đã phải vượt lên khủng hoảng, đó là thực tế, và vượt qua nó, duy trì tinh thần đối thoại. Mọi việc diễn ra rất tốt đẹp, với những người đối thoại rất tốt, những người bày tỏ sự bất đồng với chúng tôi nhưng họ chấp nhận trao đổi. Trong thế giới nói tiếng Pháp, các hồng y Poupard và Tauran là những người của trạng huống, các ngài biết cách đối thoại.
Ba năm sau, trong vụ bao cao su, Đức Bênêđictô XVI giao cho linh mục Lombardi nhiệm vụ giải thích những lời của giáo hoàng nói trên máy bay khi đến châu Phi đã bị hiểu sai. Linh mục đã đóng một vai trò rất trực tiếp và minh bạch trong tư cách là phát ngôn viên của giáo hoàng trên đài phát thanh.
“Tôi nghe một tiếng hét ở hành lang, một tiếng hét thực sự: một nữ nhà báo Ý đã hét lên trong hành lang, giáo hoàng đã từ nhiệm.”
Đài phát thanh Vatican đã sống như thế nào khi nghe tin ngài từ nhiệm?
Đó là một ngạc nhiên hoàn toàn. Các người có trách nhiệm chính đã được báo trước đó vài giờ, nhưng không ai mong chờ chuyện này. Đó là một trận động đất, có thể so sánh với vụ 11 tháng 9 năm 2001, một cú sốc lớn khác trong cuộc đời nghề nghiệp của tôi. Tôi nghe một tiếng hét ở hành lang, một tiếng hét thực sự: một nữ nhà báo Ý đã hét lên trong hành lang, giáo hoàng đã từ nhiệm.
Tôi như tê liệt, tôi không phản ứng. Tôi đã lọc tin. Trong nghề chúng tôi, chúng tôi đã quen phản ứng rất nhanh, chúng tôi phải sẵn sàng cho mọi tình huống, mọi tin tức có thể ập đến bất cứ lúc nào. Nhưng với tin này, tôi nhớ đã có một lúc, thời gian như ngừng lại, không hoạt động, tê liệt hoàn toàn, thời gian này kéo dài vài phút làm cho các đồng nghiệp của tôi sợ hãi, những người không biết phải làm gì, khi chúng tôi chỉ còn một giờ nữa là đến giờ phát thanh trực tiếp.
Sau đó tôi biết các đồng nghiệp khác cũng có phản ứng này. Một cú sốc dữ dội, rất mạnh. Nhưng sau đó, cần phải nuốt cú sốc xuống, che nó, và đi giúp các phương tiện truyền thông khác. Việc Đức Bênêđictô XVI từ nhiệm là một sự kiện chưa từng có trong tiền lệ và quan trọng đến mức hầu hết các nhà báo không biết phải đối phó như thế nào. Chỉ riêng thuật ngữ “từ nhiệm” cũng đã khó giải thích, vì nó không phải là từ chức hay thoái vị.
Tôi còn nhớ, ngoài công việc làm tin, đặc biệt chúng tôi còn phải giúp các nhà báo khác, họ từ khắp nơi trên thế giới về và rất đông, họ tìm đến Đài phát thanh Vatican để được giúp đỡ, để giải thích tình hình. Nhiều nhà báo bối rối, lạc lõng và cần sự giúp đỡ của chúng tôi. Trong giai đoạn rất đặc biệt này, Đài phát thanh Vatican đã trải qua một gánh nặng trách nhiệm.
Marta An Nguyễn dịch
Bài đọc thêm: Đức Bênêđictô… Và cho phụ nữ một tiếng nói
