Những thay đổi trong các quy định của Giáo triều và vì sao những thay đổi này quan trọng
Andrea Gagliarducci, NCR, 2025-12-12
Andrea Gagliarducci là nhà báo người Ý làm việc cho Hãng Thông tấn Công giáo và là nhà phân tích Vatican cho các trang ACI Stampa và National Catholic Register.
Bằng cách tái định nghĩa các thẩm quyền, tăng cường trách nhiệm giải trình và thể chế hóa việc tham vấn, các quy định mới xác định cách thức hoạt động của Giáo triều Rôma dưới thời Đức Lêô XIV.
Quy định chung và hành chính mới của Giáo triều Rôma công bố ngày 23 tháng 11, đánh dấu sự kết thúc cuộc cải cách Giáo triều do Đức Phanxicô khởi xướng.
Đức Ông Marco Mellino được bổ nhiệm làm Thư ký Ủy ban Liên Bộ về Sửa đổi Quy định của Giáo Triều Rôma dưới triều Đức Phanxicô đã được Đức Lêô bổ nhiệm làm Thư ký dưới quyền của Bộ Văn bản Lập pháp. Sự bổ nhiệm này đánh dấu sự hoàn hành công việc và khởi đầu một kỷ nguyên mới.
Nguồn gốc và mục đích của quy chế mới
Nhu cầu về các quy chế mới xuất phát từ cuộc cải cách sâu rộng Giáo triều Rôma của Tông hiến Praedicate Evangelium tháng 3 năm 2022. Theo quy chế mới, một số thủ tục không còn áp dụng như trước, trách nhiệm kinh tế phải được chuyển giao cho Văn phòng Kinh tế. Các quy định mới có mục đích cụ thể hóa và xác minh quá trình lắng nghe theo yêu cầu của động lực “công đồng” mà Đức Phanxicô muốn mang lại cho Giáo hội.
Tiếp theo hiến chế Tông tòa, tháng 4 năm 2022, một ủy ban liên bộ đã được thành lập. Thành phần của Ủy ban gồm các Giám mục do Đức Phanxicô bổ nhiệm, đã nêu rõ các trách nhiệm được giao phó. Ủy ban do Tổng Giám mục Filippo Iannone, cựu Bộ trưởng Bộ Văn bản Lập pháp làm chủ tịch, sau đó được Đức Lêô XIV bổ nhiệm làm người đứng đầu Bộ Giám mục.
Ngoài ra còn có Tổng Giám mục Edgar Peña Parra, Đại diện Phủ Quốc vụ khanh; Giám mục Nunzio Galantino, lúc đó là Chủ tịch Cơ quan Quản lý Di sản của Tòa thánh (APSA) và hiện đã nghỉ hưu; linh mục Juan Antonio Guerrero Alves, lúc đó là Tổng trưởng Bộ Kinh tế, tháng 11 năm 2022 ngài đã từ chức; và Vincenzo Buonomo, Tổng Cố vấn của Thành quốc Vatican.
APSA và Bộ Kinh tế chịu trách nhiệm quản lý kinh tế, đặc biệt trong các vấn đề tuyển dụng, lương nhân viên và hành chính, vốn trước đây do Phủ Quốc vụ khanh đảm nhiệm. Phủ Quốc vụ khanh dù bị thu hẹp quy mô do quản lý tài chính yếu kém, nhưng vẫn đóng vai trò trung tâm trong việc điều phối các cơ quan.
Tiếp nối truyền thống
Cuộc cải cách này có ba đặc điểm chính: tiếp nối truyền thống Giáo hội, thích ứng về mặt hành chính và thúc đẩy công đồng.
Thứ nhất: các quy định phù hợp với truyền thống Giáo hội, không phá vỡ quá khứ. Ngôn ngữ chính thức vẫn là tiếng la-tinh, dù các quy định nêu rõ tài liệu nội bộ có thể viết bằng các ngôn ngữ khác “khi cần thiết”. Điều gì đã thay đổi?
Tóm lại, các quy định mới công nhận tiếng la-tinh là ngôn ngữ chính thức của Giáo hội, nhưng nhiều giáo dân không có đủ kiến thức về ngôn ngữ này, vì thế khả năng soạn thảo các tài liệu bằng các ngôn ngữ khác đã được mở rộng. Editio typica (phiên bản gốc được dùng làm tài liệu tham khảo cho bất kỳ bản dịch nào) của các tài liệu gốc của Đức Phanxicô thường bằng tiếng Tây Ban Nha, chứ không phải tiếng La-tinh.
Điều chỉnh hành chính
Các điều chỉnh hành chính tiếp theo đã được thực hiện. Quy định Chung và Quy định Áp dụng cho Nhân sự hiện được tách biệt. Trong phiên bản trước, Quy định Nhân sự (liên quan đến cấp bậc, lương bổng, v.v.) là một phần không thể thiếu của Quy định Chung (liên quan đến công việc của nhân viên Vatican) và cấu thành phần đầu của văn kiện. Giờ đây, chúng được tách biệt khỏi Quy định Chung và được đặt trong phần thứ hai. Mục tiêu là cải thiện hiệu quả công việc bằng cách xác định rõ ràng trách nhiệm và nghĩa vụ của mọi người.
Theo nghĩa này, các cải cách mang lại sự tập trung hóa và trách nhiệm giải trình cao hơn. Người đứng đầu các bộ hiện được Đức Giáo hoàng bổ nhiệm, điều này củng cố quyền kiểm soát của ngài với các ứng cử viên. Trước đây, việc lựa chọn người đứng đầu một bộ dựa trên công hàm của Phủ Quốc vụ khanh, nhưng việc bổ nhiệm vẫn là đặc quyền của mỗi bộ.
Giữ nguyên Phủ Quốc vụ khanh
Văn phòng của Phủ có nhiệm vụ điều phối trung tâm. Dưới triều Đức Phanxicô, Phủ Quốc vụ khanh đã mất các trách nhiệm hành chính và các chức năng bị phân mảnh – đáng chú ý là việc quản lý Văn phòng Báo chí Tòa Thánh được giao cho Bộ Truyền thông – nhưng Phủ Quốc vụ khanh vẫn là cơ quan điều phối trung tâm của Giáo triều Rôma.
Tính Công đồng và Trách nhiệm
Cuối cùng, động lực công đồng, được định nghĩa rõ nhất là nhu cầu về tinh thần đồng đoàn và sự hiệp thông. “Tính công đồng” ở đây được diễn giải là cách tiếp cận mang tính thể chế, ưu tiên cho lắng nghe và hướng đến sự minh bạch hơn. Mọi yêu cầu của giáo dân phải được ghi lại, chuyển cho người chịu trách nhiệm và trả lời.
Trước đây, các bộ không yêu cầu thủ tục này, mặc dù thông thường các bộ sẽ ghi lại các yêu cầu để lưu trữ. Tuy nhiên, nghĩa vụ trả lời là để đảm bảo cho các tín hữu. Quyết định này cũng có thể được diễn giải dựa trên các trường hợp lạm dụng đã được báo cáo nhưng cuối cùng không được giải quyết.
Theo quy định mới, các cơ quan được yêu cầu trao đổi quan điểm, tham khảo ý kiến với Phủ Quốc Vụ Khanh về các vấn đề nhạy cảm, nộp các báo cáo định kỳ và hàng năm. Công việc này không phải là mới. Sự hợp tác giữa các cơ quan là một phần không thể thiếu trong chương trình cải cách Giáo triều trước đây của Thánh Gioan Phaolô II và đã tạo thành một phương pháp làm việc cụ thể. Hồng y Tarcisio Bertone, lúc đó đứng đầu Quốc Vụ Khanh, ngày 28 tháng 1 năm 2013, trong một phiên họp chuẩn bị và nộp tài liệu, ngài nhấn mạnh đến sự cần thiết phải tham khảo ý kiến và phối hợp làm việc với Phủ Quốc Vụ Khanh. Cuộc họp diễn ra sau vụ bê bối Vatileaks rò rỉ tài liệu có nguồn gốc trực tiếp từ văn phòng của Đức Bênêđíctô XVI.
Yêu cầu này không chỉ là phương pháp làm việc, nhưng trở thành một phần không thể thiếu của quy trình. Hơn nữa, hiện nay, các viên chức Giáo triều tham khảo ý kiến Giám mục địa phương khi đưa ra quyết định liên quan đến một giáo phận, và tham khảo ý kiến của các bề trên cấp cao khi quyết định liên quan đến các Dòng Tu.
Những bước tiếp theo của Đức Lêô
Đây không phải là cuộc cách mạng triệt để, nhưng đúng hơn là cuộc cải tổ hành chính nhằm hạn chế một số “thói quen xấu”. Các quy định giờ đây chỉ còn là hướng dẫn.
Đức Lêô có thể tiếp tục điều chỉnh các cải cách Giáo triều mà Đức Phanxicô mong muốn. Cho đến nay, ngài đã can thiệp vào hai điểm nhỏ: khôi phục một văn phòng chăm sóc mục vụ cho các thủy thủ và cho phép các bộ đầu tư bên ngoài Viện Công trình Tôn giáo (Ngân hàng Vatican) vì thế đã đảo ngược quyết định của Đức Phanxicô.
Nhiều khả năng sẽ có những thay đổi tiếp theo để đảm bảo hoạt động được tối ưu. Tuy nhiên, việc xem xét quy định đã hoàn tất, cung cấp một khuôn khổ thiết yếu cho các bước tiếp theo.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Vì sao các nam nữ tu sĩ thường sống thọ?
Những thay đổi trong các quy định của Giáo triều và vì sao những thay đổi này quan trọng
Tổng Giám mục Dominique Rey: “Dù đã từ chức, sứ mệnh của tôi vẫn tiếp tục theo một cách khác!”
