Phong cách của Đức Lêô: trở lại với màu đỏ
la-croix.com, Mikael Corre, đặc phái viên thường trực tại Rôma, 2025-06-21
Kể từ đầu nhiệm kỳ, Đức Lêô trở lại với trang phục truyền thống màu đỏ của Giáo hoàng: mũ mosette, khăn choàng đỏ. Một thay đổi đáng chú ý sau Đức Phanxicô, ngài thích màu trắng. Thứ bảy hàng tuần, đặc phái viên thường trực báo La Croix tại Vatican đưa quý độc giả vào hậu trường quốc gia nhỏ nhất thế giới này.
Thay đổi phong cách ở cấp cao Giáo hội. Ngay từ thánh lễ nhậm chức, ống kính truyền hình đã thấy khuy măng-sét và quần trắng trong lễ phục phụng vụ của Đức Lêô. Đức Phanxicô không có măng-sét và mặc quần đen cho đến cuối đời. Đức Lêô lấy từ tủ áo giáo hoàng chiếc khăn choàng vai, miếng vải lanh thêu hình vuông quấn quanh cổ, và sợi dây cingulum thắt eo áo alba.
Đây chỉ là chi tiết về quần áo. Nhưng với một số người để ý đến truyền thống, tương quan chức năng này mang một ý nghĩa khác. Đức ông Stefano Sanchi, cựu trưởng ban nghi lễ giải thích lễ phục này “thích ứng với thời đại và hoàn cảnh, nhưng vẫn giữ mục đích chính: mang lại ý nghĩa gặp gỡ” với Giáo hoàng, theo chuyên gia nghi lễ, đây không phải là những “thứ rườm rà” nhưng là phương tiện giao tiếp thiết yếu.
Chiếc áo khoác màu tím
Theo quan điểm này, Đức Lêô không giao tiếp như tiền nhiệm của ngài. Điều đáng chú ý, trong những tuần gần đây ngài đã thay đổi màu sắc. Đức Phanxicô luôn mặc áo trắng bên ngoài khuôn khổ phụng vụ, ngài bỏ những đặc điểm dễ thấy nhất của quyền lực giáo hoàng – mũ mosette, dây stola màu đỏ – nhưng người kế nhiệm ngài đã không ngần ngại mặc. Từ lần xuất hiện đầu tiên ngày 8 tháng 5 trên ban-công Đền thờ Thánh Phêrô hay trong buổi tiếp kiến gần đây với Tổng thống Liban Joseph Aoun ngày 13 tháng 6, Đức Lêô đã mặc chiếc áo choàng đỏ và mang khăn choàng này.
Hiện nay không có quy định Giáo hoàng nên mặc lễ phục mũ mosette và khăn choàng hay lễ phục dân sự áo chùng trắng và mũ. Thay vào đó, chính phong tục sẽ quyết định việc mặc các lễ phục này trong những dịp nào. Phong tục này đã có từ rất xưa.
Trong tủ áo Giáo hoàng, màu đỏ có từ thế kỷ thứ 8. Vào thời điểm đó Constitutum Constantini đã ban hành. Đây là bản sao giả mạo, theo đó hoàng đế kitô giáo đầu tiên Constantine, trước khi rời Rôma đã giao cho Giáo hoàng Sylvester vương miện, vương trượng, nhất là chiếc áo choàng màu tím. Sau đó, giáo hoàng có những biểu tượng mới được dùng từ thế kỷ 11 trong nghi lễ đăng quang giáo hoàng. Một thế giới mới ra đời: Người kế vị Thánh Phêrô cũng là người thừa kế của hoàng đế. Chính xác đây là điều Đức Phanxicô muốn tránh trong suốt đời ngài, trước khi về lại với màu đỏ và biểu tượng của màu đỏ khi ngài qua đời: thi thể ngài được quàn trong trang phục màu tím, rước linh cữu ngài giữa Rôma…
Sự ngây thơ và lòng bác ái
Trong lịch sử trang phục giáo hoàng, việc lựa chọn màu trắng không phải là sáng kiến của Đức Phanxicô. Giáo sư danh dự Guy Lobrichon tại Đại học Avignon giải thích: “Sự kết hợp màu trắng và màu đỏ trong trang phục Giáo hoàng bắt đầu từ cuối thế kỷ 12.” Trong Rationale divinorum officiorum (1286), một trong những văn bản quan trọng nhất của phụng vụ thời Trung cổ, giáo sĩ người Pháp Guillaume Durand viết: “Giáo hoàng mặc trang phục bên ngoài màu đỏ, bên trong màu trắng; màu trắng tượng trưng cho sự ngây thơ và lòng bác ái, màu đỏ tượng trưng cho máu của Chúa Kitô.”
Nhà sử học về màu sắc Michel Pastoureau (Rouge, 2016) giải thích: “Sự hiểu biết đúng giữa hai sắc thái này không kéo dài được lâu, trong thời kỳ Phục Hưng, màu đỏ bị phai mờ nhường chỗ cho màu trắng. Kể từ khi các giáo hoàng về lại Rôma sau thời gian bị đưa về Avignon, chiếc áo choàng nhỏ cài nút ở phía trước (mosette) có nguồn gốc từ bờ sông Rhône đã phổ biến hơn ở Vatican. Đi kèm với khăn choàng, mosette để lộ nhiều màu trắng hơn thay thế cho áo choàng trong một số nghi lễ, như đoàn rước đến Nhà thờ Thánh Gioan Lateran.” Sử gia Stefano Sanchirico trong một công bố năm 2010 trên L’Osservatore Romano đã lưu ý: “Từ Đức Clement VII (1525), các giáo hoàng đã bỏ mũ miện và áo choàng để đội mũ mosette và khăn choàng. Đức Phaolô III, Thánh Piô V và các vị kế nhiệm các ngài đã làm như vậy.” Trong những thập kỷ gần đây, mosette và nét chấm phá màu đỏ vẫn còn dưới thời Đức Phaolô VI, rồi đến Đức Gioan Phaolô II và Đức Bênêđíctô XVI. Đức Phanxicô đã từ bỏ nó. Đức Lêô XIV đã dùng lại. Phục hồi? Cắt đứt? Sự chắc chắn duy nhất: các tranh luận chưa khép lại. Các giáo hoàng mặc lễ phục trắng hay đỏ?
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Hồng y Timothy Radcliffe và tầm quan trọng của tình bạn trong đời sống tâm linh
Đức Lêô: “Không ai sinh ra đã là nhà vô địch, không ai sinh ra đã là thánh nhân.”
