lanacion.com.ar, Inés Capdevila, 2025-05-08
Hồng y Robert Prevost, vừa là mục tử vừa là thành viên của Giáo triều, có vẻ ngài là hình ảnh các hồng y đang đi tìm để dẫn dắt Giáo hội vào thời điểm quan trọng của thế giới.
Không bất ngờ như chiều ngày 13 tháng 3 năm 2013, khi các hồng y chọn “giáo hoàng đến từ tận cùng thế giới”, nhưng cũng không kém phần đáng chú ý. Ít ai ngờ một Giáo hoàng người Mỹ sẽ kế nhiệm Đức Jorge Bergoglio. Nhiều người trông đợi một Giáo hoàng Ý để đưa Giáo hội về lại nguồn cội, hoặc một Giáo hoàng đến từ châu Á để mở rộng giới hạn về địa lý, dân số và kinh tế. Cuối cùng, một tu sĩ có trái tim gắn bó với châu Mỹ: tất cả các châu Mỹ đã được chọn. Robert Prevost, ngài vừa là mục tử vừa là thành viên Giáo triều, dường như ngài là tổng hợp các hồng y muốn có để hướng dẫn Giáo hội vượt qua vô vàn thách thức về giáo lý, tâm linh, chính trị và kinh tế. Ngay việc ngài được bầu chọn và xuất hiện trước thế giới hôm nay đã cho thấy một vài chìa khóa của triều giáo hoàng mới.
1.Thông điệp mạnh mẽ từ các hồng y gởi đến thế giới
Trước đó một ngày, Hồng y niên trưởng Giovanni Battista Re đã nói rõ: tân giáo hoàng phải là người chủ chăn “Giáo hội và nhân loại đang cần trong thời khắc then chốt đầy phức tạp này của lịch sử”. Thế giới hiện ở ngã ba đường. Tăng trưởng kinh tế vẫn giậm chân sau những tổn thương từ đại dịch, cuộc xâm lược Ukraine, khủng hoảng lạm phát và chiến tranh ở Trung Đông; bất bình đẳng gia tăng; các vụ xung đột vũ trang đã tăng gấp đôi chỉ trong vài năm, và việc thiếu các nhà lãnh đạo rõ ràng đã cản trở nỗ lực giải quyết các vấn đề cấp bách toàn cầu.
Ngày hôm qua 133 hồng y vào Nhà nguyện Sistine đã nghe lời kêu gọi của Hồng y niên trưởng Giovanni Battista Re, các hồng y đáp trả bằng một chọn lựa rất rõ ràng: Robert Francis Prevost, Tổng Giám mục Chiclayo, người được Đức Phanxicô giao nhiệm vụ ở Châu Mỹ Latinh, một tu sĩ quen thuộc từng ngóc ngách thế giới qua chức vụ ở Bộ Giám mục. Ngài là Giáo hoàng Mỹ đầu tiên nhận sứ mạng khi xuất hiện trước công chúng với danh hiệu Lêô XIV.
Ngài nói: “Bình an của Chúa ở cùng anh chị em.” Lời chào thân quen của giáo dân nhưng lại mang ý nghĩa lớn trong bối cảnh hiện nay, cho thấy rõ sứ mạng triều của ngài: “Xây cầu giữa mọi dân tộc,” để khơi dậy hòa bình cho một thế giới đang bị xáo trộn như chưa từng thấy.
Các bài phát biểu đầu tiên của các giáo hoàng gần đây đều hé lộ dấu ấn riêng triều của các ngài. Đức Gioan-Phaolô II đã nói năm 1978: “Nếu tôi lầm lỗi, xin anh chị em sửa cho tôi,” ngài mong muốn xóa khoảng cách địa lý và thiêng liêng giữa Giáo hoàng và tín hữu.
Năm 2013 Đức Phanxicô giản dị chào: “Xin chào buổi tối anh chị em!” mở đầu triều hướng về ngoại vi: “Người mục tử mang mùi chiên.”
2. Một cuộc bầu chọn nhanh chóng
Cho đến hôm qua, Hồng y Prevost chỉ được xếp ở hàng thứ hai hoặc ba trong số các ứng viên tiềm năng, sau Hồng y Pietro Parolin người Ý và Hồng y Luis Antonio Tagle người Phi Luật Tân. Việc ngài là người Mỹ và từng bị nghi ngờ che đậy lạm dụng đã ảnh hưởng đến hình ảnh của một nhà quản trị tài ba, điều rất cần cho Tòa Thánh đang gặp khó khăn tài chính, cũng như khả năng làm cầu nối trong một Giáo hội chia rẽ giữa hai cực bảo thủ và cấp tiến.
Cũng như Đức Bergoglio năm 2013, ngài là ứng viên ít ai ngờ đến. Cuộc bầu chọn lần này còn nhanh hơn lần bầu Đức Phanxicô, người từng suýt đắc cử trong mật nghị trước đó. Giống như Đức Joseph Ratzinger, Hồng y Prevost được bầu ở vòng thứ tư, một trong những cuộc bầu chọn nhanh nhất trong các triều gần đây. Nhưng khác với Đức Ratzinger và Bergoglio, các hồng y không biết gì nhiều về Đức Prevost.
Một mật nghị ngắn là điều cần thiết để nói với thế giới hình ảnh của một Giáo hội hiệp nhất. Và các hồng y đã làm được. Liệu thành công này có phải là kết quả của sự đồng thuận nhanh chóng loại các ứng viên hàng đầu chỉ trong 24 giờ, hay quyết định đã được chuẩn bị kỹ càng từ các cuộc họp tiền mật nghị?
Hiện vẫn chưa rõ chi tiết việc bỏ phiếu ở Nhà nguyện Sistine, nhưng dựa vào kết quả, rất có thể quyết định đã hình thành trong các phiên họp chuẩn bị. Như thế giúp cho Đức Prevost khởi đầu triều với hình ảnh hiệp nhất mạnh mẽ, yếu tố cần thiết để đối phó với những mâu thuẫn nội bộ từng đè nặng lên Đức Phanxicô.
3. Di sản của Đức Phanxicô và sự hiện diện của Châu Mỹ Latinh
Không ngạc nhiên khi Đức Phanxicô cũng là một trong những trọng tâm bài phát biểu của Đức Lêô XIV, như dấu hiệu cho thấy sự tiếp nối những điểm chính trong triều của người tiền nhiệm. Ngài nhắc đến vị tiền nhiệm ít nhất hai lần, nói về sứ mạng và lòng can đảm của Đức Phanxicô. Nhưng dấu hiệu quan trọng nhất nằm trong phần khẳng định ngài muốn có một Giáo hội “hiệp hành”, cùng bước đi với “những ai đang đau khổ”. Đây cũng chính là con đường Đức Phanxicô theo đuổi ngay từ đầu, dù điều này đã làm cho ngài bị phe bảo thủ chỉ trích mạnh, họ phản đối việc giáo dân tham gia vào điều hành và thảo luận các vấn đề then chốt của đức tin và tương lai Giáo hội.
Suốt triều của ngài, Đức Phanxicô đã giao cho Hồng y Prevost nhiều vị trí quan trọng trong mối quan hệ giữa Vatican và thế giới. Ngài từng lãnh đạo Ủy ban Giáo hoàng về châu Mỹ Latinh và Bộ Giám mục, trước khi được phong hồng y năm 2023.
Mối quan hệ giữa Đức Bergoglio và Prevost được xây trên nhiều điểm chung. Nhưng cũng có một điểm khác biệt đáng chú ý. Trong bài phát biểu đầu tiên, Đức Bergoglio không nhắc đến Argentina quê hương của ngài, chỉ nói đó là “nơi tận cùng thế giới”. Còn Đức Prevost thì khác: ngài chuyển từ tiếng Ý sang tiếng Tây Ban Nha, xúc động và mỉm cười khi nhắc đến Chiclayo nơi ngài là Tổng giám mục trong nhiều năm. Liệu việc nhắc lại công khai và đầy tình cảm như thế có cho thấy mối quan hệ gần gũi hơn với Châu Mỹ Latinh, vùng đất ngài chọn làm quê hương thứ hai không?
4. Mối tương quan với một nhà lãnh đạo toàn cầu khác của người Mỹ
Suốt nhiều thập kỷ, Giáo hội tránh chọn một Giáo hoàng người Mỹ vì nước Mỹ đã có một Tổng thống nắm giữ quyền lực nhất thế giới nên không thể có thêm một người Mỹ thứ hai chia sẻ vị trí lãnh đạo toàn cầu. Bây giờ điều cấm kỵ đó đã bị phá vỡ, Donald Trump cùng Robert Prevost chia nhau vị trí dẫn dắt thế giới.
5. Làm sao để cả hai có thể song hành?
Cả hai đều cho mình là người xây dựng hòa bình, mong muốn đối thoại. Có lẽ đó là điểm chung lớn nhất… và duy nhất. Trong các bài phát biểu cũng như hành động, từ Chiclayo đến Vatican, Hồng y Prevost luôn khẳng định những giá trị bị Tổng thống Trump và các nhà lãnh đạo liên minh bảo thủ như tổng thống Javier Milei phản đối: bảo vệ người di cư và công bằng xã hội.
Chủ đề người di cư thường xuất hiện trong các bài phát biểu của Hồng y Prevost; công bằng xã hội được thể hiện qua việc ngài chọn danh hiệu giáo hoàng là Lêô XIV.
Đức Lêô XIII cai quản Giáo hội cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX là tác giả của Thông điệp Tân sự Rerum Novarum, khai sinh học thuyết xã hội của Giáo hội, mở ra cuộc tranh luận về quyền lợi của người lao động và công bằng xã hội.
Thông điệp trọng tâm này phê phán cả “những người xã hội chủ nghĩa xúi giục người nghèo oán ghét người giàu và những người giàu có đã áp đặt ách nô lệ lên đám đông vô tận của giới lao động”. Có thể trong nỗ lực tìm con đường trung dung này, chúng ta sẽ thấy định hướng triều của hồng y vừa chọn tên hiệu để tôn vinh Lêô XIII.
Têrêxa Trần Tuyết Hiền dịch
Đức Lêô XIV đưa ra chương trình và phương pháp làm việc của ngài
Giáo hoàng tiếp theo: 10 vấn đề quan trọng theo nhà vatican học Edward Pentin
