Từ các vị thánh đến những người nổi tiếng: Cuộc cách mạng về sự ngưỡng mộ và noi gương
Thánh Tarcisius
Ronald Rolheiser, 2024-12-09
Khi tôi còn là cậu bé lớn lên trong cộng đoàn Công giáo, giáo lý thời đó làm cho tâm hồn chúng tôi nhiệt thành qua các câu chuyện về các bậc tử đạo, các thánh và những người sống theo lý tưởng cao cả về đức hạnh và đức tin. Tôi còn nhớ câu chuyện của Thánh Tarcisius ở thế kỷ thứ ba, cuộc đời của Tarcisius đã tác động trên trí tưởng tượng và cảm hứng trong tuổi trẻ của tôi.
Theo truyền thuyết (hay sự thật) thì thánh Tarcisius là chú bé giúp lễ 12 tuổi sống trong thời Kitô giáo bị bách hại. Lúc đó giáo dân Rôma phải lén lút xem lễ trong các hầm mộ, sau các thánh lễ bí mật này, một phó tế hoặc người giúp lễ sẽ đi trao Mình Thánh Chúa cho các bệnh nhân và tù nhân. Một hôm nọ, sau thánh lễ, cậu bé Tarcisius đưa Mình Thánh Chúa đến một nhà tù, thì giữa đường bị một nhóm côn đồ chặn lại bắt Tarcisius đưa cho họ, Tarcisius không chịu đưa, em bảo vệ Mình Thánh Chúa bằng cả cơ thể mình, kết quả là Tarcisius bị đánh đến chết.
Năm tôi 12 tuổi, cùng tuổi với thánh Tarcisius, câu chuyện này đã thổi bùng trí tưởng tượng lãng mạn của tôi. Tôi đã muốn có lý tưởng cao cả như thế trong đời. Trong trí tưởng tượng non trẻ của tôi, thánh Tarcisius là người hùng tuyệt vời nhất mà tôi muốn trở thành.
Từ đó đến nay, chúng ta đã đi một quãng đường khá dài, cả trong văn hóa lẫn giáo hội. Chúng ta không còn thấy xúc động một cách lãng mạn với những câu chuyện về các vị thánh thời xưa lẫn nay. Đúng, chúng ta vẫn dành cho các ngài một chỗ trang trọng và chính thức trong nhà thờ cũng như trong lý tưởng cao cả của mình, nhưng bây giờ chúng ta lại xúc động một cách lãng mạn bởi những người giàu, người nổi tiếng, người đẹp, các ngôi sao ca nhạc, các vận động viên lừng lẫy, những người có tài năng về thể chất cũng như trí tuệ. Họ thổi bùng trí tưởng tượng của chúng ta, thu hút sự ngưỡng mộ của chúng ta, và chúng ta muốn được như họ.
Hồi đầu thế kỷ 19, Alban Butler, một người Anh trở lại, đã thu thập các câu chuyện về đời sống các thánh và làm tuyển tập Hạnh Các Thánh của Butler có 12 tập. Trong gần 200 năm, quyển sách này đã tạo hứng khởi cho không biết bao nhiêu tín hữu kitô cả già lẫn trẻ. Nhưng bây giờ đã không còn như thế nữa.
Ngày nay, quyển Hạnh Các Thánh của Butler đã bị thay thế bởi vô số tạp chí, podcast, trang web đăng cuộc đời của những nhân vật giàu có nổi tiếng, đập vào mắt chúng ta qua màn hình điện thoại, máy tính, trên mọi kệ báo, mọi quầy trả tiền ở siêu thị.
Thực sự, chúng ta đã chuyển từ thánh Tarcisius sang Justin Bieber, từ thánh Thánh Têrêxa Hài đồng Giêsu sang Taylor Swift; từ thánh Tôma Aquinô sang Tom Brady, từ thánh Mônica sang Meryl Streep, từ Thánh Augustinô sang Mark Zuckerberg, từ thánh Julian thành Norwich sang Marianne Williamson, từ thánh gốc Phi đầu tiên Máctinô Porres sang LeBron James. Những người này đang thổi bùng trí tưởng tượng lãng mạn của chúng ta, và chúng ta muốn được nên giống họ nhất.
Xin quý độc giả đừng hiểu lầm ý tôi, những người này không có gì xấu và ngưỡng mộ họ chẳng có gì là sai. Thật sự chúng ta nên ngưỡng mộ họ vì mọi vẻ đẹp và tài năng đều xuất phát từ Thiên Chúa, Đấng tạo tác mọi sự tốt đẹp. Từ đức hạnh của một vị thánh cho đến vẻ đẹp của một ngôi sao điện ảnh, hay sự lôi cuốn của một vận động viên, tất cả đều do một Đấng tạo tác và tất cả đều phát xuất từ nguồn của mọi sự tốt đẹp là chính Thiên Chúa.
Thánh Tôma Aquinô từng nói, kìm nén lời khen cho người xứng đáng là một tội, vì chúng ta đang giấu đi của ăn cho người cần nó để sống. Vẻ đẹp, tài năng, và sự duyên dáng cần được thừa nhận và công nhận. Vấn đề tôi muốn nói đến không phải là ngưỡng mộ. Đúng hơn, vấn đề là trong khi chúng ta cần ngưỡng mộ và công nhận tài năng, duyên dáng và vẻ đẹp, nhưng bản thân những điều này không tỏa ra nhân đức và sự thánh thiện. Chúng ta không nên tự động đồng nhất sự duyên dáng của con người với đức hạnh, mặc dù ở thời buổi này, đây là chuyện rất hấp dẫn, rất dễ dàng.
Một trong những điểm yếu nhất của các giáo hội thời nay, là trong khi chúng ta đã nâng cấp và thanh lọc rất nhiều cho trí tưởng tượng về trí tuệ của mình đồng thời đã có những nghiên cứu Kinh thánh và thần học tốt hơn, lành mạnh hơn, thế nhưng chúng ta vẫn chật vật trong việc chạm đến trái tim con người. Trong khi chúng ta có thêm sức mạnh để thỏa mãn về mặt tri thức, nhưng chúng ta lại chật vật trong việc chạm đến trái tim con người, chật vật để làm cho giáo dân rung động với đức tin và nhất là với giáo hội của họ. Chúng ta chật vật trong việc thổi bùng trí tưởng tượng lãng mạn mà một thời chúng ta đã làm được nhờ hạnh các thánh.
Với tình trạng này, chúng ta có thể làm được gì đây? Chúng ta có tìm ra những vị thánh thổi bùng được các lý tưởng của mình không? Tác phẩm rất hay của Robert Ellsberg về hạnh các thánh (cuộc đời các thánh và những vĩ nhân đạo đức) có trở thành quyển Hạnh Các Thánh mới ngang tầm quyển Hạnh Các Thánh của Butler không? Các tiểu sử thế tục về một số vĩ nhân đạo đức trong thời chúng ta có làm chúng ta muốn noi gương không? Liệu cuộc đời của một Dag Hammarskjold, cựu Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc có thể là nguồn cảm hứng về đạo đức và đức tin cho chúng ta được không? Liệu ngoài kia có một Têrêxa Hài Đồng Giêsu mới không? Ngày nay, hơn bao giờ hết, chúng ta cần những câu chuyện hứng khởi về những người nam, người nữ, cả già và trẻ, đã sống trọn đức hạnh anh hùng. Chúng ta cần những mẫu gương đạo đức, những cố vấn về đạo đức. Nếu không, chúng ta chỉ đang tự lừa mình khi đồng nhất tối giản hóa sự duyên dáng của con người với đức hạnh.
J.B. Thái Hòa dịch
