Thượng hội đồng về tương lai Giáo hội: Vatican mở toàn diện các dự án cho tương lai Giáo hội
Ngày thứ ba 20 tháng 6, Tòa Thánh đã công bố tài liệu làm việc của Thượng Hội đồng về tính đồng nghị, phiên họp toàn thể đầu tiên sẽ được tổ chức vào tháng 10. Tham vấn các tín hữu, hội nhập người LGBT, phong chức cho các ông đã lập gia đình, chức phó tế cho phụ nữ: các câu hỏi đặt ra mở đường cho các cuộc tranh luận chưa từng có ở cấp độ này.
la-croix.com, Loup Besmond de Senneville, Rôma, 2023-06-20
Họp báo giới thiệu “Tài liệu làm việc” của Thượng hội đồng hiệp hành tại phòng báo chí Vatican ngày 20 tháng 6 năm 2023. Alessia Giuliani/CPP
Phương thức ra quyết định, chỗ đứng của phụ nữ, người di cư, người đồng tính, truyền thống văn hóa, biến đổi khí hậu, đào tạo linh mục… Hiếm có một tài liệu nào của Rôma đề cập nhiều chủ đề một cách cởi mở như vậy. Ngày thứ ba 20 tháng 6, ban thư ký của Thượng hội đồng đã công bố “Tài liệu làm việc” cho cuộc họp đầu tiên của các giám mục và giáo dân sẽ được tổ chức tại Vatican tháng 10 sắp tới, một năm trước phiên họp thứ hai tháng 10 năm 2024, để suy nghĩ về tương lai của Giáo hội.
Thông qua một loạt câu hỏi dành cho những người tham gia Thượng hội đồng hiệp hành được Đức Phanxicô đưa ra mùa thu năm 2021 và được sự tham khảo ý kiến của các tín hữu công giáo trên khắp thế giới, các tác giả của tài liệu này mô tả tương lai của điều mà họ gọi là “Giáo hội thượng hội đồng mà căn bản là lắng nghe”. Từ này xuất hiện 71 lần trong văn bản được truyền thông Vatican tiếng Ý, Anh, Pháp, Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha phát hành.
Tài liệu làm việc (Instrumentum laboris) tên truyền thống của tài liệu sẽ được dùng để làm việc trong cuộc họp tháng 10 sắp tới, nhưng đây không phải là tài liệu cuối cùng của Thượng hội đồng hiệp hành. Một loạt câu hỏi đưa ra trong 33 trang nói lên tầm nhìn khá rõ ràng về Giáo hội.
Nhận ra những gì tốt của thế giới
Ngoài phần đầu tiên, là phần trình bày thiêng liêng về khái niệm đồng nghị, Vatican đưa ra các chủ đề được chọn, hoặc cách đặt câu hỏi, tầm nhìn về một Giáo hội chú ý hơn đến nền tảng, nơi vấn đề bên lề luôn có mặt. Ở đây chúng ta phân biệt một thể chế gồm các tín hữu được kêu gọi để có một vai trò tích cực hơn, thể chế này phải suy nghĩ lại cách công bố thông điệp của mình cho thế giới đương đại, với một thể chế như một pháo đài xa cả ngàn dặm của một Giáo hội bị vây hãm, chỉ muốn bảo vệ những gì mình đã có được.
Một câu hỏi trong Tài liệu làm việc: “Thái độ chúng ta tiếp cận với thế giới là thái độ nào? Chúng ta có nhận ra điều gì tốt trong đó và chúng ta có cam kết tố cáo một cách tiên tri tất cả những gì làm suy yếu phẩm giá con người, cộng đồng nhân loại và Tạo dựng không?” Tài liệu giải thích, đây là câu hỏi cần thiết vì “cuộc khủng hoảng lạm dụng”: “Ngoài việc cầu xin sự tha thứ từ các nạn nhân của những đau khổ mà Giáo hội đã gây ra, Giáo hội phải tiếp tục tiến bước trên con đường hoán cải và cải cách để ngăn chặn những tình huống tương tự tái diễn trong tương lai.”
Hội nhập người ‘LGBTQ+’
Vì thế tài liệu đặt ra vấn đề về hội nhập của “các nhóm người cảm thấy không được chấp nhận trong Giáo hội, những người đã ly hôn và tái hôn, những người đa thê hoặc những người LGBTQ+”. Cần lưu ý đây là lần đầu tiên Vatican dùng từ này để chỉ những người đồng tính. Tài liệu cũng quan tâm đến các vấn đề ‘phân biệt chủng tộc, bộ lạc, dân tộc, giai cấp hoặc đẳng cấp, họ cũng là dân Chúa’. Tuy nhiên, một số chủ đề không thấy đề cập đến như đạo đức sinh học và phụng vụ tiền công đồng.
Ngoài ra, vị trí của phụ nữ, một chủ đề phổ biến trong các cuộc tham vấn cũng là một trong những chủ đề chính của tài liệu, đến mức tài liệu đã đặt vấn đề về chức nữ phó tế, tuy nhiên tài liệu không đề cập rõ ràng đến việc truyền chức cho các nữ linh mục, mà Đức Phanxicô nhiều lần bày tỏ sự phản đối của ngài. Tài liệu làm việc đặt câu hỏi: “Những mục vụ mới nào có thể được thành lập để cung cấp các phương tiện và cơ hội cho sự tham gia hiệu quả của phụ nữ vào các cơ quan phân định và ra quyết định?”
Một chủ đề rất nhạy cảm khác không thể không được đề cập: đó là phong chức cho các ông đã lập gia đình: “Liệu có thể, như một số châu lục đề xuất, mở ra một suy tư về khả năng xem xét lại, ít nhất trong một số lĩnh vực, kỷ luật về việc tiếp cận chức tư tế cho các ông đã lập gia đình không?” Một vấn đề đã được giải quyết nhưng chưa có quyết định trong Thượng hội đồng Amazon được tổ chức tại Rôma.
Các vấn đề về thẩm quyền của các nhà lãnh đạo công giáo, linh mục, giám mục và ngay cả giáo hoàng cũng đã được đặt ra: “Vai trò của giám mục Rôma và việc thực thi quyền tối thượng nên phát triển như thế nào trong một Giáo hội đồng nghị?” Đây là câu hỏi không thể tưởng tượng được cho đến bây giờ đã có mặt trong một tài liệu do Vatican công bố.
Một tác động về phân định, chủ đề đặc biệt của Dòng Tên
Khi xem xét Tài liệu làm việc, rõ ràng là ở giai đoạn này, Giáo hội tự hỏi và đặt ra nhiều câu hỏi hơn là đưa ra câu trả lời. Hai trăm chín mươi lăm câu hỏi tất cả! Chung quanh ba từ chính của thượng hội đồng: hiệp thông, truyền giáo và tham gia. Trên thực tế, tài liệu được trình bày là kết quả của một kinh nghiệm về Giáo hội, được định sẵn để tiếp tục. Một giai đoạn và không phải là một điểm kết thúc.
Về phương pháp, khó có thể phủ nhận nguồn cảm hứng của Dòng Tên trong tài liệu, đưa ra một chương trình phân định cực kỳ chi tiết, đến mức, đôi khi làm cho người đọc chìm trong vô vàn con đường gợi ý, do muốn nêu cao tất cả những tiếng nói đã được đưa ra, tất cả các đóng góp của địa phương, và đặc biệt là các tài liệu cuối cùng của các hội đồng châu lục.
Dù ngắn gọn nhưng đây là tài liệu cần có thì giờ để tiêu hóa. Hồng y Jean-Claude Hollerich, tổng giám mục giáo phận Luxembourg và là trụ cột của thượng hội đồng, trong cuộc họp báo đã lên tiếng: “Cho phép tôi có một so sánh hơi tầm thường, tài liệu giống như cẩm nang dạy nấu ăn. Người đầu bếp nhận cẩm nang với một vài nguyên liệu: nhiệm vụ của anh là tập hợp các nguyên liệu khác nhau để đáp ứng cho các khẩu vị khác nhau ư? Một nhiệm vụ bất khả thi, chúng ta có thể nghĩ… đằng sau có Chúa Thánh Thần hướng dẫn để chúng ta tìm ra một công thức nấu ăn hài hòa mới.”
Tìm ý Chúa
Trên tất cả, một phương pháp làm việc được phát huy từ đó. Phương pháp “đối thoại trong Thần Khí” được trình bày như một “động lực cho phân định” nhường chỗ cho “những tiếng nói tiên tri”. Linh mục Dòng Tên Giacomo Costa và là thư ký đặc biệt của thượng hội đồng giải thích, những người tham gia “hãy nói với nhau những lời nói sâu sắc, được nuôi dưỡng bằng cầu nguyện, chứ không phải một ý kiến ngẫu hứng lúc này.”
Linh mục Costa nói tiếp: “Phương pháp này đi ngược với một logic cho rằng các quyết định nên biểu quyết theo đa số. Ở đây là tiến trình thiêng liêng nhằm đi tìm ý Chúa, chứ không phải động lực như ở nghị viện, trong đó kết thúc các đối đầu bằng bỏ phiếu xác định đa số và thiểu số. Đây là cơ hội để lắng nghe anh chị em trong Chúa Kitô và qua đó là lắng nghe Chúa Thánh Thần như Đức Phanxicô thường nhắc, Chúa Thánh Thần mới là nhân vật chính đích thực. Những ai chưa từng trải nghiệm sẽ khó hiểu được tính năng động này, vốn là điểm nổi bật của phương pháp làm việc đồng nghị.”
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
