ncregiste.com, George Weigel, 2023-01-04
Di ảnh của Đức Bênêđictô XVI ở nhà thờ chính tòa Regensburg, miền nam nước Đức ngày 29 tháng 12 năm 2022, trong một buổi lễ tưởng niệm ngài. (ảnh: Florian Cazeres/AFP/Getty)
Nhân vật vĩ đại cuối cùng của thế giới công giáo thế kỷ 20 không giống với bức tranh biếm họa của các đối thủ thần học và văn hóa của ngài tạo ra.
Joseph Ratzinger đích thực mà tôi biết trong 35 năm – đầu tiên khi ngài là bộ trưởng bộ Tín Lý, sau đó là giáo hoàng Bênêđictô XVI và cuối cùng là giáo hoàng danh dự – là người thông minh thánh thiện, thoạt nhìn không giống bức tranh biếm họa bị các kẻ thù thần học và sau đó là bê tông truyền thông đúc ra chút nào.
Ratzinger của biếm họa là quan thẩm vấn/người điều hành giáo hội khắt khe hung dữ, “Rottweiler de Dieu”. Người mà tôi biết là người cao thượng có tâm hồn dịu dàng, người nhút nhát nhưng có khiếu hài hước, người yêu nhạc Mozart, thực chất là người vui vẻ, không phải là người cay chua.
Ratzinger của biếm họa không có khả năng hiểu hay đánh giá cao tư tưởng hiện đại. Ratzinger mà tôi biết được cho là người uyên bác nhất thế giới, với kiến thức bách khoa về thần học kitô giáo (công giáo, chính thống giáo và tin lành), triết học (cổ đại, trung cổ và hiện đại), nghiên cứu Kinh thánh (kitô giáo và do thái giáo) và lý thuyết chính trị (cổ điển và đương đại). Trí óc của ngài sáng sủa và có thứ trật, khi trả lời một câu hỏi, ngài trả lời đầy đủ các đoạn văn – bằng ngôn ngữ thứ ba hoặc thứ tư của ngài.
Ratzinger của biếm họa là người phản động chính trị, hoang mang trước các cuộc biểu tình của sinh viên năm 1968 ở Đức và khao khát khôi phục quá khứ quân chủ; những kẻ thù độc ác nhất của ngài cho rằng ngài có cảm tình với Đức quốc xã (vì thế ngài có biệt danh đáng ghét là hồng y xa tăng, panzerkardinal). Ratzinger mà tôi biết là người Đức, trong chuyến thăm Vương quốc Anh năm 2010, đã cám ơn người Anh đã chiến thắng trong cuộc chiến nước Anh. Ngài là tín hữu kitô-dân chủ vùng Bavaria (điều này làm cho ngài hơi thiên tả theo thuật ngữ chính trị Mỹ), có thái độ khinh thường chủ nghĩa Mác vừa mang tính lý thuyết (không có một ý nghĩa triết học nào) vừa mang tính thực tiễn (nó không bao giờ hoạt động và thực chất là toàn trị và sát nhân).
Ratzinger của biếm họa là kẻ thù của Công đồng Vatican II. Ratzinger mà tôi biết, khi ngoài ba mươi, đã là một trong ba thần học gia có ảnh hưởng và có hiệu quả nhất của Vatican II – người, với tư cách là bộ trưởng bộ Tín Lý đã làm việc cùng với Đức Gioan-Phaolô II để đưa ra một diễn giải có thẩm quyền cho Công đồng mà ngài đã đào sâu trong triều giáo hoàng của mình.
Ratzinger của biếm họa là người ngầm làm việc phụng vụ, quyết tâm quay ngược đồng hồ cải cách phụng vụ. Ratzinger mà tôi biết đã chịu ảnh hưởng sâu xa về mặt thiêng liêng và thần học của phong trào phụng vụ thế kỷ 20. Khi là giáo hoàng, Ratzinger độ lượng hơn khi chấp nhận đa nguyên phụng vụ hợp pháp so với người kế nhiệm của ngài, vì Đức Bênêđictô XVI tin rằng từ đa nguyên quan trọng như vậy, các mục tiêu cao cả của phong trào phụng vụ đã đào tạo ngài cuối cùng sẽ được thực hiện trong một Giáo hội có quyền thờ phượng tôn kính cho sứ mạng và phục vụ.
Ratzinger biếm họa là câu chuyện của ngày hôm qua, một trí thức lạc hậu với những quyển sách sớm bị phủ bụi và vỡ vụn, không để lại dấu ấn gì cho Giáo hội hay văn hóa thế giới. Ratzinger mà tôi biết là một trong số ít tác giả đương đại có thể chắc chắn sách của họ sẽ được đọc trong nhiều thế kỷ. Tôi còn nghĩ một số bài giảng của giáo hoàng vĩ đại nhất kể từ thời Thánh giáo hoàng Grêgôriô Cả cuối cùng sẽ được đưa vào kinh nguyện chính thức hàng ngày của Giáo hội, của Phụng vụ giờ kinh.
Ratzinger của biếm họa khao khát quyền lực. Ratzinger mà tôi biết đã ba lần cố gắng từ chức khỏi Giáo triều, không muốn làm giáo hoàng, năm 2005 đã nói với các đồng nghiệp trong Giáo hội, ngài “không phải là người quản trị” và chỉ chấp nhận việc được bầu chọn làm giáo hoàng bằng cách tuân theo những gì mà ngài gọi là ý Chúa, thể hiện qua số phiếu tối đa của các hồng y bạn hữu của ngài.
Ratzinger của biếm họa thờ ơ với cuộc khủng hoảng lạm dụng tình dục của giáo sĩ. Ratzinger mà tôi biết đã làm nhiều như bất cứ ai khi ngài là hồng y bộ trưởng bộ Tín Lý và sau đó là giáo hoàng, để tẩy sạch Giáo hội khỏi những gì ngài mô tả một cách tàn bạo và chính xác là “ô uế”.
Chìa khóa cho con người thật của Joseph Ratzinger, và cho sự vĩ đại của ngài, là tình yêu sâu đậm của ngài dành cho Chúa Giêsu – một tình yêu được mài dũa bởi trí thông minh thần học và chú giải phi thường, thể hiện rõ trong bộ ba tác phẩm Chúa Giêsu Nadarét, Đấng mà ngài xem như viên đá tảng của dự án kiến thức cho suốt cuộc đời ngài.
Trong những quyển sách này, hơn sáu thập kỷ học hỏi đã được chắt lọc thành câu chuyện mà ngài hy vọng sẽ giúp người khác yêu mến Chúa Giêsu như ngài, vì như ngài nhấn mạnh trong nhiều cách diễn đạt của một chủ đề lớn, “tình bằng hữu với Chúa Giêsu Kitô“ là bước đầu, là điều kiện tiên quyết của đời sống kitô hữu. Nuôi dưỡng tình bạn này chính là mục đích của Giáo hội.
Nhân vật vĩ đại cuối cùng của Công giáo thế kỷ 20 đã về với Chúa, Đấng chắc chắn sẽ thưởng công cho người tôi tớ trung tín của Ngài.
George Weigel là thành viên danh dự William E. Simon, giáo sư nghiên cứu công giáo tại Trung tâm Chính sách Công và Đạo đức ở Washington.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Bài đọc thêm: Đức Bênêđictô XVI: “Ngài luôn chiến đấu cho đức tin của những người đơn sơ”
