Caritas quốc tế trong tầm mắt của Vatican: quyền giám hộ và các câu hỏi
Ngày thứ ba 22 tháng 11, Đức Phanxicô ký sắc lệnh đặt Caritas Quốc tế tạm thời dưới sự giám hộ đã đặt ra nhiều câu hỏi và cho thấy một ánh sáng mới trong cán cân quyền lực của Giáo triều.
lavie.fr, Marie-Lucile Kubacki, Rôma, 2022-11-23
Cho đến ngày 22 tháng 11, hồng y Luis Antonio Tagle là chủ tịch. Caritas Quốc Tế. ROMAIN DOUCELIN / SIPA
Tin tức đưa ra quá tàn bạo, như con dao của chiếc máy chém trước sự kinh ngạc của tất cả mọi người. Theo sắc lệnh của Đức Phanxicô ngày 22 tháng 11, Vatican đặt Caritas Quốc tế dưới quyền giám hộ, sắc lệnh được chính hồng y chủ tịch Luis Antonio Tagle đọc trước các đại diện của Caritas trên toàn thế giới họp ở Villa Aurélia, Rôma.
Vì thế hồng y tự tuyên bố mình không còn là chủ tịch dù ngài không hoàn toàn bị loại khỏi cơ cấu vì vẫn phụ trách các quan hệ giữa Caritas Quốc tế với các Giáo hội địa phương và các tổ chức thành viên, trong khi chờ đợi có ban điều hành mới sẽ được bầu vào lần họp đại hội tháng 5 năm 2013.
Đức Phanxicô đặt Caritas Quốc tế dưới sự giám hộ
Hồng y Tagle tuyên bố trong cố gắng trấn an cử tọa đang bàng hoàng: “Đúng, tin tức này có thể làm một số quý vị lo lắng hoặc bối rối. Nhưng xin quý vị yên tâm vì quyết định này của Đức Phanxicô được đưa ra sau khi đã cân nhắc cẩn thận và độc lập về môi trường làm việc của Ban Thư ký và việc quản lý do những người và cơ quan chịu trách nhiệm thực hiện.”
Tổng thư ký Aloysius John bị ngưng chức và một ban quản lý mới được bổ nhiệm tạm thời tại trụ sở chính của Rôma cho đến kỳ đại hội tiếp theo vào tháng 5 sang năm. Cho đến đó, tất cả bổ nhiệm vào ban lãnh đạo Caritas Quốc tế đều tạm ngưng.
Trục trặc trong quản lý
Điều gì đã xảy ra để đưa đến tình trạng này? Vatican News đưa tin, hồng y đã lặp lại ba lần: “Tôi đảm bảo với quý vị, đây không phải là sách nhiễu hay lạm dụng tình dục, cũng không phải do quản lý tiền bạc không đúng. Không phải những vấn đề này. Sắc lệnh cũng đã nói rõ.”
Một thanh minh không hời hợt trong bối cảnh hiện nay, khi các vụ tai tiếng liên tiếp làm niềm tin của giáo dân không còn. Thông báo của bộ Phát triển Nhân bản Toàn diện – mà cơ quan Caritas Quốc tế trực thuộc – khẳng định rõ, công việc kiểm toán được một nhóm chuyên gia độc lập gồm các nhà tâm lý học người Ý (được nêu tên để đảm bảo tính minh bạch) đã không thấy bất kỳ vụ bê bối tình dục hay tài chính nào.
Nhưng trong một câu mà Vatican nắm bí mật, đề cập đến “các chủ đề và lĩnh vực quan trọng khác cần được chú ý khẩn cấp” đã thu hút sự chú ý trong quá trình điều tra. Những chủ đề nào? Cũng theo thông cáo báo chí: “Những yếu kém trong quy trình quản lý với ảnh hưởng tiêu cực đến tinh thần nhóm và nhân viên”. Tóm lại: một trục trặc trong việc quản lý.
Theo hãng tin Reuters, các cựu nhân viên và nhân viên hiện nay của Caritas Quốc tế cho biết họ là nạn nhân của “lạm dụng ngôn ngữ”, của những vấn đề liên quan đến “thiên vị” và chung chung là cách quản lý nhân sự kém buộc họ phải ra đi. Hai người am tường và một cựu nhân viên Caritas nói với hãng tin Reuters (họ xin ẩn danh), sắc lệnh nhắm vào các hoạt động của văn phòng tổng thư ký sắp mãn nhiệm và hội đồng quản trị”. Cựu nhân viên cho biết các vụ ra đi ở trụ sở Rôma là do “bầu khí đe dọa, sợ hãi và sỉ nhục”.
Rất nhiều động lực
Trong bối cảnh này, theo thông cáo báo chí, mục tiêu của việc tiếp quản là “cải thiện các tiêu chuẩn và thủ tục quản lý” nhưng cũng để “phục vụ tốt hơn các tổ chức từ thiện là thành viên của liên đoàn Caritas trên khắp thế giới”. Tóm lại, để làm trong sạch việc quản lý, và có lẽ là khởi xướng một cuộc cải cách chưa nói tên. Đây là luận điểm của nhà vatican học người Ý Andrea Gagliarducci, ông nhắc lại, mỗi lần Đức Phanxicô muốn cải cách một cấu trúc, ngài bắt đầu bằng cách ra lệnh kiểm tra.
Vì thế ông Pier Francesco Pinelli được bổ nhiệm làm quản trị viên, bà Maria Amparo Alonso Escobar và linh mục Dòng Tên Dòng Tên Manuel Morujão “đồng hành về cá nhân và thiêng liêng cho nhân viên”. Họ có nhiệm vụ quản lý cấu trúc để đảm bảo sự ổn định và lãnh đạo trong tinh thần đồng cảm, họ hoạt động cho đến tháng 5 năm 2023, một chủ tịch, một tổng thư ký và một thủ quỹ mới sẽ được bầu.
Bên lề cuộc họp, ông Pier Francesco Pinelli nói với Vatican News, ý định của ông trong vai trò mới này là “cùng với tất cả những người của Caritas Quốc tế bắt đầu các tiến trình giải hòa và cải thiện để có thể mang lại kết quả lâu dài cho Caritas đã có mặt từ 70 năm nay”.
Vatican không thực hiện điều tra giáo luật
Một yếu tố khác để hiểu quyết định của Vatican, đó là sự bùng nổ nhu cầu trên thế giới liên quan đến các yêu cầu của Caritas Quốc tế. Trong bài phát biểu, hồng y Tagle nói về cú sốc do cuộc khủng hoảng sức khỏe Covid-19 và cuộc chiến ở Ukraine gây ra.
Cùng có mặt với hồng y Tagle trong buổi công bố, hồng y Michael Czerny, bộ trưởng bộ Phát triển Nhân bản Toàn diện cho biết: “Trong những năm gần đây, có một sự gia tăng đáng kể các yêu cầu nơi những người Caritas giúp đỡ, và điều cấp thiết là Caritas Quốc phải chuẩn bị tốt để đáp ứng những thách thức này.”
Tóm lại, các động cơ quyết định của Vatican dường như rất đa dạng. Nhiều người trong môi trường thân cận với Caritas Quốc tế đang tự hỏi. Nếu chúng ta nhận thấy có một số hoạt động nào đó cần cải thiện, và nếu có một số nhân vật nào đó trong nội bộ tạo tranh cãi thì có nhất thiết cần đặt lại vấn đề một cách sâu đậm với tổ chức như vậy không? Các lo sợ cũng quan tâm đến hậu quả có thể xảy từ những chuyện này trên quyền tự chủ của tổ chức và công việc mà tổ chức thực hiện.
Một bóng mờ trong sự nghiệp của Luis Antonio Tagle
Cuối cùng việc này đã tạo tiếng vang, đặc biệt trong bầu khí của “triều sắp kết thúc” đã diễn ra từ vài tháng nay ở Vatican. Kể từ khi Đức Bênêđíctô XVI phong hồng y năm 2012 cho hồng y Tagle, ngài thăng tiến không ngừng cho đến năm 2019 được mệnh danh là “giáo hoàng đỏ”, ngài là bộ trưởng Bộ Truyền giáo cho các Dân tộc, hiện nay là bộ quan trọng theo thứ tự ưu tiên. Trong đấu tranh tương quan quyền lực ở Giáo triều, đây là lần đầu tiên hồng y Luis Antonio Tagle bị bóng mờ phủ lên quá trình của ngài. Thật vậy, ngài bị giáng chức khỏi vị trí chủ tịch Caritas Quốc tế để chỉ là thành viên đơn giản của nhóm tạm thời điều hành công việc chờ cuộc bầu cử người kế nhiệm.
Dù được cho là “ngôi sao đang lên của Vatican”, cả khi ngôi sao đã mờ một chút trước vụ này, nhưng ngài vẫn được cho là nhân vật quyền lực nhất Giáo triều, đôi khi còn được nhắc đến như người có thể kế vị Đức Phanxicô. Kể từ thông báo ngày 22 tháng 11, mọi con mắt đều đổ dồn về ngài.
Hồng y Tagle kêu gọi người công giáo Phi Luật Tân không suy đoán về giáo hoàng tương lai
Nghi vấn cá nhân hay “tổn hại liên hệ” của một quyết định nằm ngoài khả năng của ngài? Hiện tại, vẫn còn quá sớm để đưa ra kết luận vì nếu Đức Phanxicô không tìm cách loại hồng y Tagle thì ngài đã không để hồng y làm việc trong thời gian Caritas bị giám hộ. Từ một vài tháng nay, tên của hồng y ở trong số những người có thể kế nhiệm hồng y Marc Ouellet, bộ trưởng Bộ Giám mục (đã qua tuổi 75). Trong bối cảnh này, các bổ nhiệm sắp tới của Giáo triều sẽ cho thấy.
Quyền lực của hồng y Michael Czerny được củng cố
Mặt khác, không giống như hồng y Tagle đã cho thấy vị trí của mình bị suy yếu, hồng y Michael Czerny, bộ trưởng bộ Phát triển Nhân bản Toàn diện – mà Caritas Quốc tế là một cơ quan của bộ – lại thấy quyền lực của mình được củng cố. Ngài là tu sĩ Dòng Tên người Canada, có một nhân cách mạnh mẽ, đã phục vụ ở El Salvador và ở Phi châu, dấn thân đấu tranh chống lại bất bình đẳng, hệ sinh thái và bảo vệ người di cư, là người ở trong vòng thân cận của Đức Phanxicô.
Linh mục Dòng Tên Michael Czerny: Tân hồng y của vùng ngoại vi
Sau khi giao cho hồng y phụ trách phân bộ người di cư và tị nạn của Bộ Phát triển Nhân bản Toàn diện và phong ngài làm hồng y, năm 2022 Đức Phanxicô đã đặt hồng y đứng đầu cơ quan chiến lược cao vì ngài đóng một vai trò ngoại giao thực sự – dù khác với Phủ Quốc vụ khanh – và ngài đã chạm đến những vấn đề thiết thân nhất của Đức Phanxicô.
Các biểu tượng của tân hồng y Michael Czerny
Vì thế, hơn bao giờ hết, quyết định liên quan đến Caritas Quốc tế đặt hồng y Michael Czerny ở vị trí của người mạnh mẽ của triều Đức Phanxicô. Bằng chứng, nếu những câu hỏi đặt ra hôm nay chung quanh cơ quan từ thiện là trung tâm của mọi chú ý, thì việc xem xét cuộc khủng hoảng đặc biệt này sẽ cho thấy bối cảnh một cách tổng quát hơn.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
