Tin Mừng trước mối nguy chiến tranh
Bức ảnh do Dennis Melnichuk chụp tại nhà thờ công giáo Bernardine ở Lviv, Ukraine vào ngày 24/2/2022.
la-croix.com, Isabelle de Gaulmyn, 2022-04-01
Việc Putin công cụ hóa kitô giáo để lại một vị cay đắng. Trước hết, có thể giải thích vì trong một thời gian rất lâu, chủ nghĩa toàn trị để lại dấu ấn lâu dài với dân Nga, trong suốt thời gian này, Giáo hội đã phải trả giá một giá rất đắt.
“Không phải nhân danh tôi (Not in Mỹ name)”. Tín hữu kitô ở Pháp cảm thấy vô cùng khó chịu khi nghe tổng thống Vladimir Putin trích dẫn Phúc âm, và thượng phụ chính thống giáo Kyrill chúc phúc cho lời hùng biện hiếu chiến của ông chủ Điện Kremlin. Giống như chúng ta yêu cầu người hồi giáo lên án chủ nghĩa cực đoan hồi giáo nhân danh đạo hồi để giết người, là tín hữu kitô, chúng ta cần hiểu cuộc chiến này có một cái gì như một “chiến tranh tôn giáo” của kitô giáo. Làm thế nào chúng ta xoay sở để có thể biện minh được điều không thể biện minh? Chúng ta nghĩ rằng chúng ta đã được chủng ngừa chống lại nguy cơ này tái xuất hiện, dưới một hình thức đặc biệt kinh khủng: kitô giáo dung túng cho việc chết chóc.
Sẽ vội vàng nếu chỉ buộc tội chủ nghĩa dân tộc chủ nghĩa của chính thống giáo, một tôn giáo luôn gặp khó khăn trong việc tách quân đội ra khỏi giáo hội. Lịch sử và địa lý chứng minh nó không có hệ thống. Chúng ta phải nhìn vào lịch sử gần đây: tính hiện tại bắt nguồn từ chủ nghĩa toàn trị. Hơn bảy mươi năm dưới chế độ cộng sản, có nghĩa là ba thế hệ chỉ biết chủ nghĩa này. Và, chúng ta đừng quên, một Giáo hội ở bên cạnh chủ nghĩa này đã tử vì đạo như bất cứ Giáo hội nào khác trên lục địa: theo thần học gia Jean-François Colosimo, từ năm 1917 đến năm 1941, có 600 giám mục, 40.000 linh mục, 120.000 nam nữ tu sĩ đã chết, họ bị tàn sát trong những điều kiện tàn ác. Chưa kể đến làn sóng bức hại thứ hai diễn ra dưới thời Khrushchev.
Một ký ức vụn vỡ, một giai đoạn chuyển tiếp chưa được làm, giáo dân từ thế hệ này qua thế hệ khác không biết đến tự do tư tưởng, thế tục hóa với quyền ưu tiên của cá nhân, và làm sao họ biết được dân chủ… Và tệ hơn, với chủ nghĩa cộng sản, một chủ nghĩa toàn trị đã có chiều kích tôn giáo theo nghĩa rộng, một hình thức cực đoan của chủ nghĩa thiên sứ: chế độ độc tài độc đảng đã đẩy đến tận cùng lô-gích của một thể chế sẽ tự đồng nhất với xã hội bằng cách loại bỏ tất cả những gì ra khỏi chuẩn mực của nó. Chỉ cần nhìn hình ảnh biểu tượng “Putin tôn giáo” mộ đạo trước bàn thờ, hoặc ngâm trong nước lạnh giá bồn rửa tội, để so sánh với hình ảnh chính trị về những giây phút huy hoàng nhất của chủ nghĩa Stalin. Không phải là chuyện trớ trêu trong lịch sử kitô giáo, thu gọn xuống chỉ còn một ý thức hệ đơn giản, đến thay thế gần như từng chữ theo chủ nghĩa cộng sản. Đức tin sau đó được công cụ hóa và trở thành chính trị, làm cho nó có thể tạo ra một cuộc đối đầu giữa thiện và ác. Chính nghĩa đất nước là chính nghĩa của Chúa, khoác lên mình sự tuyệt đối, sự toàn năng thiêng liêng, theo những cơ chế nhắc chúng ta, không có tôn giáo nào thoát được kiểu thao túng này.
Thêm vào đó là cám dỗ quyền lực mà những người có trách nhiệm trong chính thống giáo Nga gần như bị sa vào. Loại cám dỗ Chúa Giêsu đã từ chối trong sa mạc, khi ngài gạt ra ngoài “các vương quốc trên thế giới với vinh quang của chúng” mà Sa-tan dùng để cám dỗ Ngài. Cám dỗ đôi khi dẫn các Giáo hội trong suốt chiều dài lịch sử thích tự cứu mình hơn là cứu người. Kể từ khi thượng phụ Kyrill lên trị vì, ông ủng hộ và theo lô-gích của Putin, giúp cho ông thoải mái hưởng lợi từ các khoản trợ cấp và có chỗ đứng trong các cơ quan nhà nước – cảnh sát, quân đội, y tế và giáo dục. Giáo hội tái sinh này trở nên hưng thịnh, giàu có, nó có thể tạo một ảo ảnh ở phương Tây. Một số giám chức công giáo thậm chí còn thấy đó là tường thành chống lại một nền hiện đại bị ghét bỏ và một chủ nghĩa tương đối bị bêu xấu.
Lịch sử, loại Lịch sử mà đôi khi chúng ta đã đau đớn trải qua ở Tây Âu đã cho chúng ta thấy rõ điều này: về lâu về dài các Giáo hội không thắng được gì từ một loại thứ trật hoang mang như vậy. Kyrill sẽ để lại cho đất nước những thánh đường lộng lẫy nhưng… có nguy cơ nhanh chóng trở thành những lâu đài trống rỗng.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Bài đọc thêm: “Thần học chính thống giáo phải được khử-putin hóa và phải loại bỏ những lệch lạc thiên-phát xít”
