2020, năm của tất cả các âm mưu
lesoleil.com, Jean-Simon Gagné, 2020-12-26
Năm 2020, các thuyết âm mưu đã tăng nhanh hơn tất cả các đám cháy trên những ngọn đồi khô hạn ở California. Thưa bác sĩ chuyện này có nghiêm trọng không? Đây có phải là chuyện nhất thời hay triệu chứng của một bệnh nặng hơn? Hình ảnh của một hiện tượng ở phương tiện di chuyển công cộng, ở sở làm, ở nhà, thuyết âm mưu.
Ông Jacques không còn nhận ra đó là người em gái của mình sống ở Lac-Saint-Jean, bang Québec, Canada. Trước đây, em gái ông có một ít khuynh hướng thích những chuyện thần bí bên lề. Nhưng từ khi bắt đầu đại dịch, cô bị chấn động hoàn toàn, cô sợ hãi “tình trạng âm mưu”. Cô muốn ám chỉ đến ông Bill Gates, người sáng lập Microsoft, là người Phản-kitô. Mùa thu vừa qua, cô theo dõi say sưa vụ tái bầu cử ông Donald Trump. Cô tin chắc số phận thế giới tùy thuộc vào chuyện này.
Cách Canada cả hàng ngàn cây số, ở thành phố Marseille, bà Catherine cũng thấy vấn đề tương tự như trên với chồng của mình. Ông lặp đi lặp lại thế giới được cai trị bởi một âm mưu ấu dâm rộng lớn của giới ưu tú, tất cả nhiều ít đều bán mình cho Satan. Ông cho rằng chích clo điôxít vào tĩnh mạch là phương pháp chữa Covid kỳ diệu. Ông xem ông Trump là vị cứu tinh cứu nhân loại.
Bà Catherine nói: “Đó không phải chỉ là một niềm tin. Anh nói với tôi, đó là một phần bản sắc của anh. (…) Bạn không thể nói chuyện với anh được nữa. Anh không nghe bất cứ chuyện gì. Anh không còn cười nữa. (…) Anh vào kênh Youtube để tìm, người ta luôn đề nghị anh tìm hiểu thêm về đề tài này vì có các cách giải thích khác nhau. (…) “Những khám phá” của anh làm anh nghĩ mình có giá trị. Chúng xoa dịu nỗi lo của anh. Anh xem mình như người am hiểu. Người thấu thị. Những người khác chỉ là “con cừu”…
Tôi thở, bạn thở, nó âm mưu
Chào mừng bạn đến với năm 2020, thời kỳ hoàng kim của thuyết âm mưu. Năm mà chú của bạn, em gái của bạn hay bố của bạn trở nên điên loạn, tất cả đều cô đơn trước máy tính. Năm có 11% người Canada tin rằng coronavirus là trò lừa để che đậy tác hại của các tháp viễn thông 5G. Năm mà nữ diễn viên Pháp Juliette Binoche thấy tốt khi bà can thiệp trên Instagram để thông báo về vắc-xin chống Covid nhằm để cấy con chip dưới da chúng ta.
Dĩ nhiên các sử gia nhắc chúng ta thuyết âm mưu không mới mẻ gì, nó đã có từ ngàn xưa. Vào thời Trung cổ, người do thái bị buộc tội uống máu của trẻ em kitô giáo. Khoảng năm 1850, người ta nói bệnh dịch tả là vũ khí của giai cấp tư sản để làm suy yếu phong trào công nhân. Gần đây chỉ có 20% người Mỹ tin giả thuyết cho rằng Tổng thống John F. Kennedy bị một người đơn độc Lee Harvey Oswald bắn chết ngày 22 tháng 11 năm 1963. Đa số tin đây là âm mưu liên quan đến Mafia , CIA, Fidel Castro hoặc thậm chí người ngoài hành tinh không muốn tổng thống tiết lộ sự tồn tại của họ…
“Chúng tôi, Nhân dân” là những từ đầu tiên được viết trong Hiến pháp của Hoa Kỳ. AP, David Goldman
Nhưng thực tế năm 2020 vẫn là năm thuyết âm mưu phát triển nhanh như chớp. Nhanh như tốc độ âm thanh. Cô lập, lo lắng và thất nghiệp tạo thành một loại thức uống lý tưởng. Các chuyên gia nói, đây là “cơn bão lý tưởng”. Tháng 3 năm 2020, ngay khi bắt đầu cách ly, các mạng xã hội đã ghi nhận có một lượng truy cập khủng khiếp về đề tài này. Trong một cuộc phỏng vấn với nhật báo The Guardian, ông Nicola Mendelsohn, phó chủ tịch Facebook khu vực Châu Âu, Trung Đông và Phi châu cho biết: “Thông thường, lượng tuy cập của chúng tôi ở điểm cao là vào năm mới. Nhưng bổng nhiên chúng tôi thấy lượng truy cập này tăng cao mỗi ngày”. Cả thế giới tìm lời giải thích. Bỗng chốc bất cứ điều gì đều dường như có thể. Những lý thuyết viển vông nhất được lan truyền. Khi dùng các đoạn trích từ một bài phát biểu có thật của Bill Gates năm 2015, các ngụy khoa học gia cáo buộc ông dự đoán (và lên kế hoạch) bệnh dịch. Ông muốn lợi dụng sự hỗn loạn để kiểm soát Nhân loại tốt hơn. Trừ khi là ông lên kế hoạch bệnh dịch với Đảng Cộng sản Trung Quốc để giảm dân số thế giới 15%?
Chỉ có một câu hỏi vẫn chưa có câu trả lời. Vì sao ông Bill Gates lại công bố dự định của mình từ năm 2015? Vì kiêu ngạo? Vì xuẩn ngốc, vì thuần túy độc ác? Bí mật không được bật mí. Với những người siêu quỷ quái, bạn không bao giờ biết được.
Bạn có nói về thuyết âm mưu không?
Một khi thuyết âm mưu được thiết lập, nó sẽ trở nên khó xóa hơn vết rượu vang đỏ trên khăn bàn đăng-ten trắng. Chẳng hạn ở tỉnh bằng Québec, khoảng 20% người lớn tin như đinh đóng cột, Covid-19 là một phát minh “để kiểm soát dân số.” Dù các phòng hồi sinh cấp cứu tràn ngập bệnh nhân, những người này cũng không thay đổi ý kiến… Nếu cần, họ sẽ nói các con số thống kê chính thức là bịa đặt.
Hiện tượng này xảy ra khắp mọi nơi. Ở Mỹ, một phần ba người lớn tin coronavirus không nguy hiểm hơn cảm cúm thường. Và 31% đa số nghĩ rằng con số người chết vì Covid được thổi phồng lên để làm cho dân chúng sợ hãi.
Tình hình trở nên nghiêm trọng đến mức ngày 16 tháng 11, nữ y tá Jodi Doering ở Nam Dakota đã đau lòng lên tiếng. Cô nói một số bệnh nhân sắp chết không chấp nhận họ chết vì Covid-19. Cho đến phút cuối, họ vẫn nói họ bị sưng phổi, cảm cúm hay ung thư phổi.
Trong cuộc phỏng vấn với hãng tin CNN, cô Doering so sánh đại dịch coronavirus “như bộ phim kinh dị không bao giờ có hồi kết”. Đôi mắt ngấn lệ, cô giải thích điều khó nhất cho cô là thấy mọi người đi tìm một lời giải thích “ma thuật.” Cô nói: “Những lời cuối cùng của họ là: chuyện này không thể xảy ra với tôi. Không thể như thế được. Thay vì nói lời nói cuối cùng với gia đình (qua video) họ chết lòng còn đầy hận thù và tức giận. Điều này làm cho quả tim tôi tan nát…”
Sáu vòng trái đất
Thuyết âm mưu giống như vi-rút. Khi chúng phát tán, chúng cũng trải qua các giai đoạn đột biến. Và khi chúng mất đi hiệu quả, chúng sẽ được thay thế bằng một loại khác có tác động hơn. Tại Mỹ, sau cuộc bầu cử ngày 3 tháng 11, Tổng thống Donald Trump bắt đầu tố cáo có gian lận bầu cử “khủng.” Ngay lập tức, các người ủng hộ ông hét lên “xin ngừng ăn cắp.” Theo Zignal Labs, những ám chỉ về gian lận bầu cử đạt cao điểm vào ngày 4 tháng 11 với 375.000 lượt đề cập trên các kênh tin tức liên tục và trên các mạng xã hội.
Trong những tuần tiếp theo, cái gọi là “vụ cướp bầu cử của thế kỷ” mất dần đà tiến của nó. Tòa án bác 59 trong số 60 kiến nghị của tổng thống. Những câu chuyện lừa đảo không có hồi kết. Tệ hơn, chúng không có gì mới thêm. Ngày 3 tháng 12, một tháng sau cuộc thập tự chinh của Donald Trump bắt đầu, các tham chiếu đến gian lận giảm 80%. Những người đam mê thuyết âm mưu chuyền sang đề tài vắc-xin. Họ dấy lên tin đồn tiêm chủng Covid là bắt buộc…
Như câu nói đùa của nhà văn Mark Twain, một lời nói dối đã đi khắp thế giới khi sự thật mới bắt đầu xỏ giày. Ông nói không xa sự thật. Nhà xã hội học Kathleen M. Carley của Đại học Harvard đã đo lường trên Twitter, tin giả trung bình lan truyền nhanh hơn tin thật sáu lần. Sau khi phân tích 126.000 mẩu tin từ năm 2006 đến năm 2017, hai nhà nghiên cứu từ Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) đã đi xa hơn. Họ quan sát thấy thông tin có thể xác minh hiếm khi được công bố hơn một ngàn lần. Ngược lại, tin tức giả mạo thường được chia sẻ 10.000 lần, thậm chí hơn 100.000 lần.
Càng nhiều người “thích” và “chia sẻ” tin giả, tin đó càng trở nên đáng tin cậy. Và nó trở nên đáng tin hơn, bởi vì có nhiều người “thích” và “chia sẻ.” Một nguyên tắc vượt thời gian, đã tạo nên thời kỳ hoàng kim của xúc xích Hygrade..
Âm mưu theo sở thích
Một mình nó, phong trào QAnon tượng trưng cho tất cả những điều kỳ quặc của năm 2020. Trước đại dịch, ý tưởng thế giới có thể được cai trị bởi một nhóm người ưu tú ấu dâm và theo chủ nghĩa Satan thì giống như một kịch bản khoa học giả tưởng dở ẹt. Hoặc như cơn mê loạn tâm thần. Và bây giờ, những người hoài nghi sẽ bối rối. Từ khi bắt đầu cách ly, trên Google số lượng tìm kiếm QAnon đã tăng vọt. Cũng vậy trên Facebook, các bài đăng ám chỉ đến phong trào này tăng gấp đôi hoặc gấp ba.
Từ khi bắt đầu cách ly, trên Google, số lượng tìm kiếm QAnon đã tăng vọt. Cũng vậy trên Facebook, các bài đăng ám chỉ đến phong trào này tăng gấp đôi hoặc gấp ba. AP, Ted S. Warren
Vào cuối mùa hè, chỉ có 14% người Mỹ chưa bao giờ nghe nói về phong trào này. Bây giờ có tới 33% cử tri Đảng Cộng hòa tin lý thuyết của QAnon “đúng một phần.”
Ông David Morin, đồng giám đốc của Đài quan sát về cực đoan hóa và là giáo sư tại Đại học Sherbrooke, tỉnh bang Québec phân tích: “Đại dịch không làm xuất hiện các thuyết âm mưu, nhưng nó làm gia tăng gấp bội số lượng người sẵn sàng tin vào thuyết này. Trường hợp của phong trào QAnon đặc biệt thú vị. Những người mê nó chọn gì được đó, có nghĩa họ làm cho thuyết âm mưu theo ý họ. Một số người gác qua một bên chuyện ma quỷ để tập trung vào vắc xin. Người khác thì chỉ nghĩ đến chuyện Donald Trump tái đắc cử”.
Sức mạnh của QAnon nằm ở việc mời những người ủng hộ mình “tự nghiên cứu” để tham gia vào “cơn bão”. Hoặc để “mở mắt to.” Để mỗi người có thuyết âm mưu riêng của mình. Bạn có ghét ngân hàng không? Chúng tôi giới thiệu giải pháp cho bạn. Bạn lo lắng về vắc xin? Chúng tôi lo cho bạn. Bạn muốn tìm hiểu thêm về giới thượng lưu uống máu tươi để đạt cực khoái? Rồi bạn nói gì trong cuộc thảo luận với những người cho rằng họ đã xem video bà Hillary Clinton… đang nuốt chửng một em bé?
Đỉnh của tảng băng
Giáo sư David Morin cảnh báo chống lại cám dỗ xem những người theo thuyết âm mưu là những người ngộ đạo. Theo ông, sự gia tăng thuyết âm mưu là tiếng còi báo động. Đó là triệu chứng của cuộc khủng hoảng niềm tin, được minh họa bởi sự ngờ vực xung quanh vắc-xin Covid. Tại Quebec, 30% người lớn nói họ “chưa quyết định, hoài nghi hoặc phản kháng”. Ở Mỹ, tỷ lệ là 50%.Ở Pháp là 59%, một trong những tỷ lệ cao nhất trên thế giới.
“Đại dịch không làm xuất hiện các thuyết âm mưu, nhưng nó làm gia tăng gấp bội số lượng người sẵn sàng tin vào thuyết này”. Ông David Morin, đồng giám đốc của Đài quan sát về cực đoan hóa và là giáo sư tại Đại học Sherbrooke, tỉnh bang Québec.
Trong một thời gian dài, các công ty khổng lồ mạng đều nhắm mắt đưa tin sai sự thật, với lý do họ không muốn đóng vai “trọng tài sự thật”. Ông Zuckerberg, giám đốc điều hành Facebook giải thích: “Trong một nền dân chủ, (…) công dân quyết định điều gì là đáng tin cậy. Đây không phải là vai trò của các công ty công nghệ cao”. Khi Youtube, Twitter, Facebook và những công ty khác quyết định hành động, đặc biệt là từ cuối năm 2020, thì đã rất muộn…
Một con số tổng hợp hỗn độn của niềm tin vào năm 2020. Ở Mỹ, dù đúng hay sai, chỉ có 16% người lớn còn tin vào con số thống kê thất nghiệp chính thức. Đó là ít. Để các bạn có một ý tưởng, (gần như) rất nhiều người không tin con người đã đi trên mặt trăng.
Trong tâm trạng của người theo thuyết âm mưu
Gần đây, tác giả Yuval Noah Harari đã đặt mình trong vai người âm mưu. Ông viết: “Theo định kỳ, cuộc sống chúng ta bị xáo trộn bởi các cuộc chiến tranh, cách mạng, khủng hoảng và dịch bệnh. Nhưng nếu tôi tin vào lý thuyết vĩ đại về âm mưu toàn cầu, thì nó làm cho tôi có cảm giác yên tâm tôi đã hiểu mọi thứ. Cuộc chiến ở Syria? Tôi không cần phải nghiên cứu lịch sử của Trung Đông để hiểu những gì đang xảy ra ở đó. Đó là một phần của thuyết âm mưu. (…) Đại dịch coronavirus? Không liên quan gì đến hệ sinh thái, dơi hay vi-rút. Nó vẫn và luôn là một phần của cùng một âm mưu toàn cầu. (..) Thuyết âm mưu tuyệt vời giúp tôi làm sáng tỏ những bí mật của thế giới và bước vào một nhóm nhỏ: nhóm những người có đặc quyền hiểu được điều gì đang xảy ra.
Trong khi chờ đợi đoạn kế, chúng ta trở lại với ông Jacques, người không còn nhận ra em gái của mình. Một người sống ở Lac-Saint-Jean. Điều làm rung chuyển “từ phía bên kia tấm gương.” Bất chấp những chuyện đã xảy ra, ông cố gắng giữ liên lạc với cô. Ông cố gắng làm cô quan tâm đến chuyện khác, nhưng điều này không phải lúc nào cũng dễ dàng. Câu chuyện làm ông lên tinh thần một chút, nghe có vẻ như kết thúc với câu chuyện hài Ai-len, cho thấy những người cuồng hoảng đôi khi họ cũng có lý…
“Ngày xưa có một người theo thuyết âm mưu, ông vừa bị bỏ tù vì làm nổ tòa tháp 5G. Ở tận phòng giam của mình, ông nhận thư của người cha già đau bệnh, cha muốn trồng khoai tây trong vườn của mình.
Người con trai lập tức viết e-mail trả lời cha.
– Cha yêu dấu của con. Xin cha tuyệt đối đừng đụng gì đến ngôi vườn! Con đã giấu tất cả ở đó.
Vài giờ sau, cảnh sát đến với với cuốc xẻng máy xúc. Trong nhiều giờ, họ đào xới từng ô nhỏ của ngôi vườn. Cuối cùng, họ đi về tay không mà chẳng thấy gì.
Ngày hôm sau, người con gởi e-mail cho cha.
– Cha yêu dấu của con. Con hy vọng ngôi vườn đã được cày xới kỹ và bây giờ cha có thể trồng khoai tây. Đây không phải là cách lý tưởng để làm, con hiểu. Nhưng đó là những gì con có thể giúp cha từ xa. Con trai yêu quý của cha”.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Bài đọc thêm: Thuyết âm mưu: “Đức tin của chúng ta không bao gồm các điều ẩn giấu”
