parismatch.com, Caroline Pigozzi, 13-3-2015
Trong hai năm triều giáo hoàng của mình, Đức Phanxicô đã đặt ra một phong cách, một tiết điệu sống của mình cho các ‘hoàng tử của Giáo hội,’ sự đơn giản của ngài được xem như một cuộc cách mạng. Đức Phanxicô thì xem đó như việc trở về nguồn cội. Ngay từ ngày được bầu chọn, 13-3-2013, ở tuổi 76, tân giáo hoàng đầu tiên từ Châu Mỹ La Tinh đến đã tự giới thiệu mình là “giám mục của địa phận Rôma”, một cách để ngài đến gần với Dân Chúa.
“Chỉ còn thiếu cái này nữa!” Đức Phanxicô đã thốt lên như trên vào ngày thứ bảy, 7 tháng 3 vừa qua khi ngài đọc tin trên trang nhất chuyện biến mất kỳ lạ thủ bản viết tay độc nhất của danh họa Michel-Angelo, được cất giữ trong thư khố Vatican. Ngài đọc tin ở nhật báo Ý “Messaggero,” đó là tờ báo duy nhất cùng với tờ “Osservatore Romano” ngài đọc hàng ngày. Hồng y Comastri, tổng quản Đền thờ Thánh Phêrô cùng với một giáo hoàng ít quan tâm đến chuyện vật chất, đã lâm vào ngõ cụt của câu chuyện lịch sử này. Bản này có thể đã bị một cựu nhân viên Vatican ăn cắp cách đây hai mươi năm và bây giờ họ đòi tiền chuộc. Tuy vậy Đức Phanxicô lại không thích người khác che giấu thông tin. Chẳng có chuyện gì là cấm kỵ dưới mắt ngài, không có gì lọt qua con mắt quan sát của ngài. Ngày 31 tháng 1 vừa qua, ngài đã cho đại tá Rudolf Anrig, chỉ huy trưởng Đội Cận Vệ Thụy Sĩ nghỉ việc vì ông tỏ ra quá nghiêm khắc với Đội. Một Đức Thánh Cha không nhân nhượng đã không ngần ngại khi quở trách Giáo triều. Dù cho phải đề cập đến các căn bệnh theo thuật ngữ của ngài, “Alzheimer thiêng liêng của các hồng y có bộ mặt đưa đám hay bộ mặt kênh kiệu, thói đàm tiếu, lối sống xa hoa, đạo đức giả của một đời sống che giấu, đôi khi còn trác táng trụy lạc, thích đi tìm hư danh, thích quyền lực của họ”… Dĩ nhiên tất cả những chuyện này làm chưng hửng các cấp cao nhất của giáo sĩ và còn vượt ra bên ngoài xa nữa! Tháng 10-2014, trong cuộc họp Thượng Hội Đồng, ngài còn tuyên bố phụ nữ sẽ đóng một vai trò lớn hơn trong Giáo hội. Cho đến bây giờ, các nữ tu vẫn còn là những nữ tu đơn giản làm tài xế, làm người phục vụ cho hàng giáo phẩm. Rất nhiều điều chưa nói ra đã được nói lên khi hướng đối thoại được mở ra cho những người đồng tính, cho những người người ly dị tái hôn…
Một cha xứ trẻ ở vùng ngoại vi Rôma hơi mất định hướng, cha thố lộ với tôi: “Chúng tôi, những người trung gian của giáo hoàng giàu lòng thương xót, của giáo hoàng thu hút giáo dân một cách mạnh mẽ, chúng tôi đã khổ vì tinh thần đơn giản theo Tin Mừng của ngài. Khi nghe chúng tôi giải thích, các con chiên của chúng tôi phản pháo lại: ‘Chính Đức giáo hoàng đã nói như vậy!’ Trên lãnh vực này, mở ra với Giáo hội vừa đơn giản, vừa rắc rối…” Mặt khác, lối sống từ bỏ đã lan tỏa ở Ý. Người ta đã thấy điều này khi tân tổng thống Sergio Mattarella đến Palerme bằng máy bay hành khách thường, ông cho mở cựu dinh thự giáo hoàng ở Quirinal để dân chúng vào xem.
Còn về phần tôi, vừa qua tôi muốn mời một hồng y đi ăn và tôi xin ngài chọn tiệm Taverna Giulia, La Rosetta hay Hostaria dell’Orso, ngài cho rằng những tiệm này quá sang, nên tôi đề nghị một tiệm trattoria bình dân hơn. Ngài cũng từ chối, cuối cùng tôi đề nghị mua bánh mì panini rồi ngồi trên băng đá, dưới bóng mát của Vòm Vatican danh tiếng. Ngài bật cười và rốt cuộc chúng tôi về văn phòng ngài uống cà phê! Như vậy các hồng y giới hạn đi ra ngoài ít nhất có thể, ngoại trừ buổi tiếp kiến theo truyền thống hàng năm vào ngày 17 tháng 2 ở Villa Borromée, nơi tổng thống tiếp tất cả Vatican thì sau khi chào hỏi chính thức, các áo chùng đỏ quan trọng nhất của Giáo triều vội về nhanh ngay.
Đức giáo hoàng ít mến chuộng các hồng y và các phe nhóm nhưng là tu sĩ Dòng Tên tế nhị, ngài hòa giải được
Cơn giận của các đức ông dâng lên một nấc khi họ biết một vài tân hồng y vừa được phong vào tháng 2-2015 đến từ những địa phận xa xuôi hẻo lánh của hành tinh như Thái Lan, quần đảo Cap-Vert, Miến Điện, Việt Nam, Tân Tây Lan… Một vài người Ý được Đức Phanxicô mến chuộng là tổng giám mục Montenegro, địa phận Agrigente, địa phận của đảo Lampedusa, Menichelli và Magistris, tổng giám mục là một trong những người thân cận của Đức Phanxicô, được ở trong hàng ngũ những người tiến bộ. Vì thế lại càng thêm tức khi tổng giám mục Nosiglia, địa phận Turin, thượng phụ Moraglia, địa phận Venise, chức vụ mà theo truyền thống sẽ đương nhiên là hồng y lại không được phong, trong khi thượng phụ Nascimento Clemente, địa phận Lisbonne lại được. Đức Phanxicô thích một giám mục ở Ethiopia, một giám mục khác ở đảo Tonga hơn họ! Hai mươi sáu hồng y Ý giận và xôn xao ngoài hành lang, cũng như các giám chức cao cấp khác tức tối, họ lo lắng, họ muốn tương lai của mình được bảo đảm với giáo hoàng 78 tuổi này. Trong tưởng tượng ngông cuồng của họ, họ nghĩ không biết trong lúc còn sống, giáo hoàng này có thể gởi họ đi Á châu không? Đức Phanxicô không bận tâm đến chuyện này. Các chân trời mới của đạo Công giáo là ở phía Nam và thánh lễ lớn nhất hoàn cầu là thánh lễ dâng ngày 18 tháng 1-2015 tại Manila, Phi Luật Tân với 7 triệu tín hữu, sự kiện này đủ khẳng định, đủ bảo đảm tính hợp lý của ngài là đến từ Dân Chúa. Như lời một hồng y Châu Mỹ La Tinh nhắc cho tôi nhớ, “trên thực tế giáo hoàng ít thích các hồng y và các phe nhóm, ngoài trừ những người của ngài, trong vòng một năm ngài đã phong 35 vị. Nhưng vì ngài là một tu sĩ Dòng Tên tế nhị nên ngài biết nhận định cái gì là thiết yếu và ngài ý thức tầm ảnh hưởng tự nhiên của mình”.
Một chủ đề khác cũng kéo theo căng thẳng, đó là việc cải cách nội bộ của giáo triều. Nó có nghĩa là e dè trong việc giải quyền ra khỏi trung ương và nhất là làm bất ổn toàn Vatican, bây giờ Vatican bắt buộc phải lái con thuyền giữa phủ Quốc vụ khanh và hội đồng Chín hồng y, bộ tham mưu riêng của ngài. Ngoài ra ngài đã bỏ các hội đồng giáo hoàng và nhập họ vào trong mười một bộ. Chuỗi hệ thống này gồm cả Thượng Hội Đồng giám mục, giúp các giám mục trình bày ý kiến. Cuối cùng, quan trọng nhất là Hội đồng Kinh tế. Bộ máy chỉ huy cực mạnh do Đức Phanxicô thành lập và giao cho hồng y George Pell người Úc để hồng y thiết đặt lại trật tự trong các cơ cấu tài chánh khác nhau của Tòa Thánh: Quản trị di sản (Apsa), Propaganda Fide, bộ máy điều hành, văn phòng kinh tế và IOR, ngân hàng kỳ bí của Vatican mà tuần vừa qua phải minh bạch tài chánh với quốc gia Ý. Kết quả? Với chiều cao 1,92 mét, với cách điều hành độc đoán, hồng y George Pell gây lo ngại vì một phần các viên chức cao cấp Ý nghĩ rằng công việc này là của họ. Giống như người ta thì thầm một cách châm biếm ở Vatican: “Không có tiền thì không hát lễ được, Sine pecunia non cantantur missa”. Hồng y Pell trở thành không thể tránh được. Điều này khó làm hài lòng Đức Phanxicô, một người chủ động và thực dụng, cũng như Đức Gioan-Phaolô II, giám sát để cai trị nhưng với các cảm xúc khác nhau. Karol Wojtyla cho rằng nếu có thêm tiền thì phân phát thêm; còn Jorge Mario Bergoglio thì đã kết thân với bà tiên Nghèo khó nên có sự ngạo nghễ và tự đủ trong cơn giận thánh. Sự nghiêm khắc này đôi khi diễn tả trên khuôn mặt cương nghị của ngài, người không bao giờ quên sứ mệnh của Dòng mình: “Đi đến các biên giới, tiếp xúc với dân chúng bất hoặc họ ở trong tình trạng nào, tôn giáo nào, đến gặp gỡ và phục vụ.” Vì, như hồng y Bechara Boutros, thượng phụ Antioche giải thích cho tôi hiểu, “là tu sĩ là rắc rối với giáo hoàng tu sĩ Dòng Tên này, có nghĩa là phối hợp cuộc sống đơn độc với cuộc sống cộng đoàn, và khấn đức khó nghèo”. Dám làm, mới mẻ, giáo hoàng khiêm tốn này cấm giáo dân vỗ tay trong nhà thờ. Thay vì đến cầu nguyện ở Nhà thờ Saint-Jean-de-Latran, là nhà thờ hiệu tòa của ngài, ngài kín đáo đến cầu nguyện ở nhà thờ Đức Bà Cả, một nhà thờ gần ga Termini nơi có nhiều người vô gia cư ngủ ở đó mà dịp sinh nhật của ngài, ngài đã cho phát 400 túi ngủ cho họ.
Lối sống buông bỏ của cải của ngài đã lây lan: Tân Tổng thống Ý đi máy bay hành khách thường
Người kế vị thứ 265 của Thánh Phêrô không còn mang một ý nghĩa như xưa, một loại hào quang trên trời, giảng dưới tàn cây ôliu hàng trăm tuổi ở Castel Gandolfo, đưa khách đi viếng thăm dinh thự giáo hoàng. Có phải cha đã có 52 buổi tiếp kiến chung, 52 kinh Truyền Tin, 18 lễ phụng vụ, 17 lễ chính thức, 100 buổi tiếp kiến đặc biệt đó sao? Các cuộc gặp gỡ đi từ Đức ông Fellay của dòng Sư huynh thánh Piô X, đến các cầu thủ đá banh trong trận đấu liên tôn, rồi từ Barak Obama qua nữ hoàng Elizabeth, không kể đến vô số buổi tiếp kiến riêng, các tân đại sứ đến trình ủy nhiệm thư, các chuyến đi trong nội địa nước Ý và ra nước ngoài. Các chuyến đi sắp tới của ngài là đến Sarajevo, Mỹ, Paraguay, Bolivia, Equateur, Ouganda và Cộng hòa Trung Phi. Còn nước Pháp thì sao? Tin loan báo Đức Phanxicô sẽ đi thăm nước Pháp vừa loan ra đã bị tháo xuống, đến mức mà tháng 11-2014, khi ngài đến Strasbourg nước Pháp là để đọc diễn văn ở Nghị viện Âu châu, đọc xong ngài đi về liền chứ không dừng lại ở Nhà thờ chính tòa Strasbourg, vì dừng lại là xem như ngài đến thăm nước Pháp! Chắc chắn để chuộc lỗi, ngài đã đền bù bằng vài việc. Giám mục Dominique Mamberti người đảo Corse, Pháp được thăng chức hồng y. Hồng y Jean-Louis Tauran, người Pháp được chọn làm nhiếp hộ chính cho Tòa Thánh La Mã. Giáo hoàng cũng ghi nhận hai bậc thánh Véronique Sự Thương Khó và linh mục Arribat. Và cuối cùng là ông bà Louis và Zélie Martin, hai vị thân sinh của thánh Têrêxa Hài Đồng Giêsu sẽ được phong thánh trong kỳ họp Thượng Hội Đồng về gia đình sắp tới ở Rôma. Các vinh dự để kiên nhẫn chờ thay vì một chuyến đi thăm? Không một ai thì thầm giáo hoàng sẽ thích khi được tặng những con ngựa nhỏ của nước Pháp cho nông trại Castel Gandolfo, nơi chỉ có những con lừa gặm cỏ. Báo trước cho các nhà hảo tâm rộng lượng!
Ý muốn của Đức giáo hoàng trước hết là phục vụ người yếu kém nhất
Đức Phanxicô đã thành công khi bước ra trên trường quốc tế. Nếu hòa bình là một cam kết hàng đầu và thiết yếu thì ngài cũng tỏ ra cho thấy quyết tâm làm xoa dịu các quan hệ liên tôn. Ngài phục hồi lại nền ngoại giao cao lớn của Vatican và sẽ không im lặng khi có những vấn đề trọng đại như khả năng dùng vũ khí hóa học. Tất cả những điều này đều là chủ đề để nghiên cứu nhưng điều thích thú nhất là cách ngài tiến từng bước rất chi là êm ái. Cũng ở ở trong lãnh vực này, tháng 1-2015 vừa qua, linh mục Adolfo Nicolas tổng quyền Dòng Tên đã đến Hồng Kông rồi đến thành phố Hồ Chí Minh để dự lễ kỷ niệm 400 năm ngày Dòng Tên đến truyền giáo ở Việt Nam. Bây giờ Việt Nam có 195 tu sĩ và 30 chủng sinh. Khi trở về, Đức giáo hoàng đã kín đáo nói chuyện với cha Adolfo Nicolas vì Trung quốc vẫn là một thách đố lớn lao của Vatican. Tháng chín sắp đến, ban Hợp Ca Giáo hoàng sẽ đến Hồng Kông và Ma Cao, lãnh thổ của Trung quốc và đây là một dấu hiệu, cũng như việc Vatican cố gắng đến gần với Matxcơva. Nhân vật thứ nhì của Vatican là hồng y Quốc vụ khanh Parolin tuần này ở Biélorussie, xứ sở sát biên giới của Ukraine và Nga. Cho đến bây giờ con đường đi đến Matxcơva và Giáo hội Chính thống đi qua bằng ngã Minsk… Jorge Mario Bergoglio không thích du hành mấy nhưng ngài gởi Thủ tướng của mình qua biên giới. Ngài chỉ thích đi trong nội địa nước Ý. Ngày 8 tháng 4-2014, khi ngài dùng trực thăng đẹp nhất của Quân đội Hàng không Ý để đến Caserte, các phi công hãnh diện mình có một hành khách thế giá ngồi trên chiếc Fama mới tinh của mình. Nhưng họ sững sờ khi nghe Đức Phanxicô hỏi họ ngay: “Những chiếc máy bay đẹp đẽ này có phải cũng là những chiếc máy bay chở tù nhân Ý không?” Họ gật đầu ra dấu. Và Đức giáo hoàng bằng lòng vì mình cũng ngồi trên chiếc máy bay chở các tội phạm của bán đảo này. Một câu hỏi và một thái độ cho thấy ý muốn của Đức giáo hoàng trước hết là phục vụ người yếu kém nhất.
Caroline Pigozzi đồng tác giả với linh mục Dòng Tên Henri Madelin viết quyển sách “Ainsi fait-il”, nhà xuất bản J’ai Lu sắp ra ấn bản bỏ túi.
Marta An Nguyễn chuyển dịch
