Đức Bênêđictô XVI: Nhìn lại quyết định từ nhiệm của ngài
lavie.fr, Laurence Desjoyaux, 11-2-2015
Cách đây hai năm, 11-2-2013, Đức Bênêđictô XVI từ nhiệm. Giovanni Maria Vian, giám đốc nhật báo Vatican l’Osservatore Romano nhìn lại sự kiện chưa từng có trong lịch sử Giáo hội. (Bài phỏng vấn tháng 11-2013)
Ngày 11-2-2013, tin Đức Bênêđictô XVI từ nhiệm loan ra làm cho cả thế giới bàng hoàng. Đứng trước các hồng y hiện diện ở Vatican nhân dịp phong các thánh tử đạo Otranto, Đức Bênêđictô XVI loan báo bằng tiếng la-tinh quyết định từ nhiệm của mình. “Tôi loan báo, tôi từ nhiệm chức Giám mục địa phận Roma, chức Kế nhiệm của Thánh Phêrô mà các hồng y đã bầu tôi ngày 19 tháng 4-2005, và kể từ 20 giờ ngày 28 tháng 2 năm 2013, ngai Tông tòa Rôma, ngai Thánh Phêrô sẽ trống.”
Theo ông Giovanni Maria Vian, giám đốc báo L’Osservatore Romano, “tình trạng này tuyệt đối hoàn toàn mới trong lịch sử. Không phải vì sự kiện giáo hoàng từ nhiệm – vì đây không phải là lần đầu tiên -, nhưng vì đây là lần đầu tiên một giáo hoàng từ nhiệm một cách bình lặng, không do bắt buộc hay do bạo lực.”
Sự bình tâm này, cũng như nội dung lời tuyên bố của ngài hoàn toàn phù hợp với các điều kiện cần thiết của giáo luật để sự từ nhiệm có hiệu lực, và đối với người Ý, đây là dấu hiệu của một quyết định được chuẩn bị và nhất là được suy nghĩ từ lâu. “Tôi tin chắc hồi đó hồng y Ratzinger không muốn làm giáo hoàng, ngài chấp nhận vì ngài đã nghĩ sẽ có một ngày ngài từ nhiệm”, ông Vian nói. Ông giải thích, trong lịch sử gần đây, Đức Bênêđictô XVI không phải là giáo hoàng duy nhất nghĩ đến chuyện từ nhiệm. “Trước ngài, Đức Phaolô VI, Đức Gioan XXIII hay Đức Gioan-Phaolô II cũng đã nghĩ đến. Một vài sử gia còn hỗ trợ tin Đức Piô XII đã chuẩn bị một thư từ nhiệm, ngài đề nghị hồng y Palerme thay thế trong trường hợp ngài bị những người nazi bắt.”
Trong suốt giáo triều của mình, Đức Bênêđictô XVI đã lộ ra một vài dấu chỉ cho biết mình sẽ từ nhiệm. “Ngài thảo luận về giả thuyết này trong quyển sách phỏng vấn với ký giả Peter Seewald, quyển Ánh sáng của thế giới, ông giám đốc báo L’Osservatore Romano nhắc lại. Rồi trong Thông điệp Thiên Chúa là Tình yêu, ngài đã viết: “Chính Thiên Chúa cai trị thế giới chứ không phải chúng ta. Chúng ta, chúng ta chỉ dâng lên ngài các việc chúng ta làm, trong khả năng chúng ta có thể, trong sức mà Thiên Chúa cho chúng ta.”
Chính vào năm 2012 là năm Đức Bênêđictô XVI không còn sức. “Chuyến đi Mễ Tây Cơ và Cuba tháng 3-2012 rất phi thường, ông Giovanni Maria Vian theo Đức Bênêđictô XVI trong chuyến đi này kể. Cuối tháng 3, Đức Bênêđictô XVI về và ngài suy sụp, ngài bị kiệt sức. Và lúc đó, tháng 3 và tháng 4-2012, ngài đã có quyết định. Ngài thố lộ với hai hoặc ba người và sau đó vòng nhỏ này được nới rộng ra nhưng hoàn toàn trong kín đáo.”
Tháng 5-2012, hai vụ tai tiếng nổ bùng: quản gia của ngài bị bắt, chủ tịch ngân hàng Vatican, IOR, bị cách chức. “Ngược với những gì người ta nói vào thời đó, chính hai sự kiện này đã làm chậm lại, chứ không làm nhanh hơn, việc ngài từ nhiệm, ông Vian nhấn mạnh. Đức Bênêđictô XVI không thối lui trước khó khăn và trong bài diễn văn khai mạc Giáo triều của mình, Đức Bênêđictô XVI đã tuyên bố: “Xin cầu nguyện cho tôi để tôi không tránh nhiệm vụ trước đàn sói vì sợ,”
Tháng 2-2013, khi Giáo hội vừa thoát ra cơn bão rò rỉ Vatileaks, Đức Bênêđictô XVI thấy đây là cơ hội thuận tiện để từ nhiệm ngai tòa Phêrô. “Trong thánh lễ đầu tiên sau ngày ngài từ nhiệm, tôi chưa bao giờ thấy có nhiều người khóc như thế, ông Vian nhớ lại. Sau đó là một tuần im lặng, rồi các bài diễn văn cuối cùng của chúa nhật đầu tiên mùa chay và buổi tiếp kiến chung cuối cùng ngày 27 tháng 2. Những người phẫn nộ nói – “Bộ ngài xuống khỏi thập giá sao?” – ngài trả lời một cách tài tình: “Tôi vẫn ở dưới chân thập giá?.”
Nhưng sự từ nhiệm như vậy có tạo ra tiền lệ không? “Không, tôi không nghĩ như vậy, mỗi giáo hoàng có quyết định riêng của mình, ông Vian trả lời. Giáo hoàng đứng trước lương tâm của mình và đứng trước Chúa. Dù về mặt tâm lý, một khả năng như thế đã có, trong lịch sử và trong giáo luật.”
Những chữ cuối cùng của Đức Bênêđictô XVI là “Chúc anh chị em ngủ ngon!”, những chữ đầu tiên của Đức Phanxicô là “Chào anh chị em buổi chiều!” Đã có người tiếp sức, ngai Tông tòa không còn trống. Đó là giáo hoàng đầu tiên đến từ Đại dương bên kia, từ Thế giới Mới.
Nguyễn Tùng Lâm chuyển dịch
