Bác sĩ Denis Mukwege, Paris Match
parismatch.com, Caroline Mangez, 2025-09-14
Bác sĩ Công-gô Denis Mukwege điều trị cho các phụ nữ bị cưỡng hiếp và cắt xẻo ở Congo là anh hùng của bộ phim “Muganga” do diễn viên Isaach de Bankolé thủ vai. Một cơ hội hiếm có để gặp người đoạt giải Nobel Hòa bình.
Paris Match. Bộ phim này được lấy cảm hứng từ cuộc đời của bác sĩ, phim có thể giúp ích cho mục tiêu của bác sĩ không?
Bác sĩ Denis Mukwege. Bà biết đó, tôi đã chiến đấu với cuộc chiến này hơn 25 năm. Và thật đáng buồn, ngay cả ngày nay, phụ nữ vẫn tiếp tục bị cưỡng hiếp và sát hại. Báo cáo mới nhất của UNICEF cho thấy hơn 35 đến 40% nạn nhân bạo lực tình dục hiện nay là trẻ em. Một bộ phim về những tội ác này – dù chỉ là hư cấu – nhưng cũng là lời nhắc cho thế giới, chúng ta không được quên họ. Họ là một phần của nhân loại.
Bác sĩ đã giúp phục hồi chức năng cho bao nhiêu phụ nữ kể từ khi bác sĩ bắt đầu làm công việc này?
Cho đến nay đã có hơn 90.000 phụ nữ được phẫu thuật. Phòng khám Panzi mở cửa tháng 9 năm 1999, đúng 26 năm trước. Ở Cộng hòa Dân chủ Congo, hiếp dâm là vũ khí chiến tranh, ít tốn kém nhưng tàn khốc như vũ khí thông thường: người dân bị khủng bố bỏ chạy, gây ra tình trạng di cư hàng loạt và để lại cơ hội cho những kẻ tấn công cướp bóc, họ ngày càng thiện nghệ, dùng các phương pháp ngày càng bạo lực hơn, ảnh hưởng không chỉ đến nạn nhân mà còn đến gia đình và toàn bộ cộng đồng. Nhiều phụ nữ bị cắt xẻo, bộ phận sinh dục bị hủy hoại, họ dễ bị mắc các bệnh lây qua đường tình dục và giảm khả năng sinh sản. Vì thế đã có một tác động nhân khẩu học của các tệ nạn này. Ở Châu Phi, phụ nữ thường là người quản lý mùa màng và súc vật: họ đảm bảo cho mọi người có cái ăn. Khi làm cho họ thành phế nhân là phá hủy kinh tế gia đình, cộng đồng và thậm chí cả đất nước.
Làm thế nào để giúp họ xây dựng lại cuộc sống?
Phục hồi thể chất thôi là chưa đủ. Khiêu vũ và âm nhạc là những liệu pháp quan trọng. Chúng tôi kết hợp liệu pháp phương Tây với các phương pháp truyền thống.
Bộ phim nhắc đến tình bạn của bác sĩ với bác sĩ phẫu thuật người Bỉ Guy Bernard-Cadière. Có phải đây là một phần câu chuyện ít người biết đến không?
Bộ phim hư cấu, nhưng được dựa trên câu chuyện có thật. Vào ngày tôi nhận Giải thưởng Vua Baudouin tại Bỉ năm 2011, Guy Bernard-Cadière đến gặp tôi và đề nghị tôi thử một kỹ thuật phẫu thuật nội soi ông đã phát triển, dùng camera mà không cần mổ bụng bệnh nhân để tiếp cận những vùng khó tiếp cận bằng các phương pháp thông thường. Ông đến Bệnh viện Panzi để giúp tôi, và chúng tôi đã triển khai các kỹ thuật tiên tiến giúp nhiều phụ nữ lấy lại được sự toàn vẹn thể chất. Kể từ đó, ông thành người bạn thân thiết của tôi và chúng tôi gọi điện cho nhau mỗi ngày. Cả hai chúng tôi đều hy vọng sớm trở về Panzi.
Vì lý do an ninh, bác sĩ không còn làm việc tại Bệnh viện Panzi, nơi bác sĩ đồng sáng lập ở miền đông Congo. Cơ sở này hoạt động như thế nào khi bác sĩ vắng mặt?
Tôi rời bệnh viện ngày 15 tháng 1 và kể từ đó tôi không thể quay về, tôi rất buồn. Tôi đang ở nước ngoài để dự một hội nghị khi quân nổi dậy chiếm quyền kiểm soát Goma và sân bay, lối vào an toàn duy nhất. Tôi sẽ đi sớm nhất có thể. Trong khi đó, đội ngũ rất có năng lực mà tôi đã tập hợp vẫn chăm chỉ làm việc. Tôi nói chuyện với họ nhiều lần mỗi ngày và hướng dẫn họ từ xa.
Bác sĩ có bị đe dọa không?
Sau vụ tấn công vào nhà tôi năm 2012, người chăm sóc tôi bị giết, tôi quyết định lưu vong một thời gian ở Bỉ, sau đó là Hoa Kỳ. Nhưng các phụ nữ đã huy động để đưa tôi trở về. Họ đã viết thư cho chính quyền, và khi không nhận được phản hồi, họ đã tiết kiệm thu nhập ít ỏi từ việc trồng trọt để trang trải chi phí cho tôi trở về, bảo vệ tôi cả ngày lẫn đêm. Tôi vô cùng cảm động trước sự hy sinh của họ, đến nỗi ngay lúc đó tôi đã quyết định sẽ không bao giờ bỏ rơi họ nữa, dù có chuyện gì xảy ra. Từ khi đến đây, tôi đã sống cố định tại phòng khám như một biện pháp an toàn. Và chính các phụ nữ này và người dân địa phương đảm bảo an toàn cho tôi khi Liên Hiệp Quốc hoặc cảnh sát Congo không thể làm được điều đó. Tôi hy vọng họ có thể tiếp tục bảo vệ tôi.
Điều gì làm bác sĩ cảm động nhất ở các phụ nữ này?
Khả năng biến nỗi đau của họ thành lòng trắc ẩn và vị tha. Một số người đã trở thành y tá để giúp đỡ các phụ nữ khác. Một phụ nữ đã nhập viện trong tình trạng vô cùng nguy kịch sau khi bị kẻ hiếp dâm cuối cùng trong số bảy kẻ hiếp dâm bắn vào bộ phận sinh dục ở cự ly gần, sau khi chúng tôi cứu cô, cô đã trở thành bác sĩ gây mê, cô muốn xoa dịu nỗi đau của các phụ nữ khác để họ không phải trải qua những gì cô đã phải chịu đựng. Thật đáng ngưỡng mộ!
Bác sĩ đã nhận rất nhiều huy chương, vậy mà vẫn không có gì thay đổi. Bây giờ phải làm gì đây?
Bạo lực ở Congo phải chấm dứt. Có một nghị quyết của Liên Hiệp Quốc yêu cầu ngừng bắn và rút quân đội nước ngoài, đặc biệt là quân đội Rwanda, những người chịu trách nhiệm cho vô số tội ác. Nghị quyết này có hiệu lực của luật pháp quốc tế, và việc thực thi là cấp thiết. Các biện pháp trừng phạt đối với Rwanda cũng nên được áp dụng.
Marta An Nguyễn dịch
Đức Lêô XIV dưới cái nhìn của thần học gia Peru: “Ngài linh hoạt nhưng kiên định”
“Hoàng tử của nghi thức”: Đức Ông Leonardo Sapienza, nhân vật độc đáo của Vatican
