americamagazine.org, Colleen Dulle, 2025-10-24
Đức Lêô XIV và Hồng y Raymond L. Burke (Hoa Kỳ) tại Dinh Tông tòa ngày 22 tháng 8. Văn phòng báo chí Vatican xác nhận cuộc gặp nhưng không tiết lộ chi tiết. Nguồn: Ảnh CNS/Vatican Media
Ngày 25 tháng 10, Đức Lêô cho phép Hồng y Burke cử hành Thánh lễ la-tinh truyền thống tại Đền thờ Thánh Phêrô. Đây là lần đầu ngài được cử hành nghi lễ tiền Công đồng Vatican II tại đây, sau hai năm bị từ chối (2023–2024).
Thánh lễ được cử hành tại Bàn thờ Ngai Tòa Thánh Phêrô, phía sau bàn thờ chính của Đền thờ. Từ năm 2021, các Thánh lễ tiền Công đồng chỉ được cử hành ở Nhà nguyện Clementine, nơi an táng Thánh Phêrô. Việc thay đổi địa điểm có thể do đáp ứng số giáo dân hành hương hơn 1.000 người ghi tên, Nhà nguyện Clementine không đủ sức chứa.
Các tín hữu trung thành với Thánh lễ cổ xem đây là dâu hiệu Đức Lêô có thể nới lỏng các hạn chế của Đức Phanxicô ban hành năm 2021.
Nguồn gốc Thánh lễ la-tinh
Thánh lễ tiền Công đồng Vatican II còn gọi là Nghi lễ Tridentine, được ban hành sau Công đồng Trent năm 1570 nhằm thống nhất phụng vụ Công giáo toàn cầu. Trước đó, Thánh lễ được cử hành khác nhau tùy từng vùng, với nhiều ngôn ngữ và hình thức khác nhau.
Từ thế kỷ IV, các giáo hoàng cố gắng chuẩn hóa phụng vụ, nhưng phải đến thời Cải cách Kháng Cách và máy in ra đời, công việc này mới khả thi. Thánh lễ Tridentine được cử hành rộng rãi gần 400 năm, gần như không thay đổi.
Khi tiếng La-tinh dần dần biến mất khỏi đời sống hàng ngày, nhiều tín hữu không còn hiểu Thánh lễ. Từ thế kỷ XIX, các Giám mục xuất bản sách lễ song ngữ La-tinh bản địa để giúp giáo dân dự thánh lễ. Đồng thời, nhiều thần học gia đề nghị đưa phụng vụ trở lại gần với nghi lễ thời sơ khai, khuyến khích giáo dân tham gia tích cực hơn.
Công đồng Vatican II đã đáp ứng những thay đổi này. Thánh lễ được phép dùng ngôn ngữ địa phương; linh mục quay mặt về giáo dân, đọc lời cầu nguyện lớn tiếng và cộng đoàn tham gia với các bài hát, bài đọc và lời cầu nguyện.
Từ cải cách đến thích nghi
Phần lớn tín hữu đón nhận các thay đổi Đức Phaolô VI ban hành năm 1969 nhưng vẫn có một số phản ứng. Một số người, như Tổng Giám mục Marcel Lefebvre và Hội Thánh Piô X (SSPX) bác bỏ hoàn toàn Công đồng Vatican II. Một số khác chỉ muốn duy trì Thánh lễ cổ.
Đức Gioan Phaolô II cho phép một số nhóm cử hành Thánh lễ Tridentine nếu họ chấp nhận giáo huấn Công đồng. Ngài lập Ủy ban đối thoại với SSPX. Sau đó, Đức Bênêđictô XVI tiếp tục nỗ lực này, ngài ban hành tự sắc Summorum Pontificum (2007) cho phép linh mục cử hành Thánh lễ cổ mà không cần phải xin phép Giám mục. Ngài gọi đây là “hình thức ngoại thường” của cùng một phụng vụ, bên cạnh “hình thức thông thường” theo Công đồng Vatican II.
Quyết định này làm cho nhiều người trẻ Công giáo tìm đến thánh lễ cổ, họ cảm nhận ở đó sự trang nghiêm và vẻ đẹp sâu lắng.
Những hạn chế của Đức Phanxicô
Năm 2021, sau khi tham khảo với các Giám mục toàn cầu, Đức Phanxicô ban hành tự sắc Traditionis custodes (Cử hành thánh lễ theo phụng vụ tiền Công đồng) siết chặt việc cử hành Thánh lễ Tridentine. Ngài cho rằng một số người đã lợi dụng Thánh lễ cổ để chống Công đồng Vatican II, gây chia rẽ trong Giáo hội. Theo quy định mới, linh mục phải được giám mục địa phương chấp thuận mới được phép cử hành Thánh lễ La-tinh. Thánh lễ này không được tổ chức trong các nhà thờ giáo xứ, và không được thành lập cộng đoàn mới chuyên về nghi lễ cổ.
Traditionis Custodes cũng xác định Thánh lễ theo Công đồng Vatican II là “biểu hiện duy nhất” của Nghi lễ Rôma, khác hẳn quan điểm “hai hình thức song song” của Đức Bênêđictô XVI.
Phản ứng của Hồng y Burke
Hồng y Raymond Burke người ủng hộ Thánh lễ trước Công đồng và thường chỉ trích Đức Phanxicô gọi tự sắc Traditionis Custodes là “khắt khe và mang tính cách mạng”. Ngài xin Vatican công bố toàn bộ kết quả khảo sát của các Giám mục.
Tháng 7 năm 2025, nhà báo Diane Montagna công bố bản tóm tắt được cho là của khảo sát này, cho thấy đa số Giám mục không ủng hộ việc siết chặt Thánh lễ cổ. Vatican không xác nhận tính xác thực của tài liệu, nhưng thừa nhận nó “có thể” liên quan đến quá trình ra quyết định của Đức Phanxicô.
Việc tài liệu bị rò rỉ làm gia tăng áp lực lên Đức Lêô XIV, buộc ngài phải đối diện với cuộc tranh luận đang kéo dài chung quanh Thánh lễ La-tinh.
Tình thế tiến thoái lưỡng nan của Đức Lêô XIV
Từ khi được bầu (ngày 8 tháng 5 năm 2025), Đức Lêô XIV nhận nhiều thư xin nới lỏng các hạn chế với Thánh lễ La-tinh. Trong một phỏng vấn, ngài nói: “Giữa Thánh lễ Tridentine và Thánh lễ Vatican II, thật khó để biết hướng đi đúng. Đây là vấn đề phức tạp.” Ngài lo ngại việc phụng vụ bị biến thành công cụ chính trị, chia rẽ cộng đoàn: “Nhiều người lợi dụng phụng vụ để thúc đẩy các mục tiêu khác. Đó là điều đáng buồn.”
Ngài cho biết muốn gặp những người yêu mến nghi lễ trước Công đồng “trong tương lai gần”, có thể ám chỉ cuộc gặp với Hồng y Burke ngày 22 tháng 8. Ngài cũng gợi ý một “con đường trung dung”: duy trì Thánh lễ theo Công đồng Vatican II nhưng phục hồi sự trang nghiêm, tính linh thiêng, dùng vừa phải tiếng La-tinh và các yếu tố truyền thống.
Ngài nói: “Những lạm dụng trong việc cử hành Thánh lễ Vatican II làm cho nhiều người tìm đến Thánh lễ Tridentine để tìm chiều sâu cầu nguyện. Nếu chúng ta cử hành đúng tinh thần phụng vụ Vatican II, có lẽ khoảng cách giữa hai hình thức sẽ thu hẹp hơn.”
Tuy nhiên ngài thừa nhận: “Vấn đề đã trở nên quá phân cực. Mọi người không còn lắng nghe nhau. Khi phụng vụ trở thành công cụ của ý thức hệ, chúng ta đánh mất tinh thần hiệp thông trong Giáo hội.”
Têrêxa Trần Tuyết Hiền dịch
Thích điều này:
Thích Đang tải...
